براي دريافت مشاوره در زمينه خودشناسي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منظور از " عقده" چيست؟

واژه "عقده" را اولين بار يونگ روانشناس سوئيسي به كار برد. عقده در اصطلاح تخصصي شامل مجموعه اي از انديشه، افكار و هيجانات ناهوشيار درباره حول موضوع واحدي مي شود، كه در شرايط و موقعيت هاي مرتبط، در غالب رفتارها و تكانه هايي خاص بروز مي يابد.

مثلا وقتي كسي از عقده حقارت رنج مي برد در تمامي موقعيت هايي كه يك مرجع قدرت يا نيروي برتر وجود داشته باشد؛ رفتارهايي برآمده از اين دغدغه ذهني را در پيش مي گيرد، مثل اينكه از موضع ضعف برخورد كند يا با يك مكانيسم دفاعيوارونه خود را برتر از آنچه كه هست، نشان دهد.

در واقع عقده ها، گره هاي ناخودآگاه هستند كه به رفتارها و استنباط فرد از موقعيت سمت و سو مي دهند. ناگفته نماند يك عقده زماني فعال مي شود كه يك بستر زمينه ساز هيجاني و اخلاقي مرتبط با آن ايجاد شده باشد مثلا همان كسي كه عقده حقارت دارد با قرار گرفتن در موقعيت هاي رقابتي بيشتر افكار ناكارآمد اش فعال مي شود.

آيا عقده ها تنها بروز منفي دارند؟

اگر اين مشغوليت ها يا گره هاي ذهني بر زندگي فرد غالب شوند و بر بخش هاي مختلف زندگي فرد (تحصيلي، شغلي و ارتباطي) اختلال ايجاد كنند، مي توان گفت بروز عقده منفي بوده است. اما اگر منجر به به رشد و پيشرفت فرد شود، پس بروز عقده مثبت است. مثل كسي كه عقده حقارت عضوي دارد و با تقويت قواي ذهني و فكري خود تبديل به يك انديشمند مي شود.

چه زماني عقده ها پا مي گيرند؟

تفكر، احساس و نوع بروز تكانه هاي هر كس متاثر از نوع خلق و خوي اوليه و زمينه هاي تربيتي و يادگيري او است. معمولا ناكامي در ارضاي نيازهاي اوليه مثل نياز به توجه، دلبستگي، استقلال يا بر عكس ارضاي بيش از حد نيازها از سوي والدين در كودكي مي تواند بستري براي ريشه گيري عقده ها باشد. رويدادهاي ناكام كننده علت اصلي به وجود آمدن گره هاهستند. برخي از عقده ها معطوف به زمينه هاي فردي نمي شوند بلكه تجربيات جمعي بشر از راه ناخودآگاه جمعي نسل به نسل آن ها را انتقال مي دهد؛ مثل عقده اديپ كه در هر نسل بروزي مشابه دارد.

شيوه بروز عقده ها چگونه است؟

عقده ها با سه مكانيسم نمود مي يابند:

والايش يا اعتلا: با اين روش از طريق يك راه جامعه پسند خود را نشان مي دهند، مثل كسي كه عقده ويرانگري و تخريب دارد و با ورود در زمينه هاي ورزشي مثل بكس يا ورزش هاي رزمي راه نمود خود را مي يابد.

جبران: فرد عقده را انكار مي كند و آن را نمي پذيرد پس در صدد جبران آن برمي آيد و با يك واكنش وارونه عمل مي كند؛ مثل سيسرو كه عقده حقارتش در زمينه لكنت او را تبديل به يكي از بزرگترين سخنوران تاريخ كرد.

توجيه عقلاني: فرد با يك مكانيسم عقلاني سعي در توجيه منطقي عقده دارد و براي اين توجيه از دلايل مختلف براي پوشش دادن آن استفاده مي كند. مثل كمال گرايان كه با توجيه كسب موفقيت عقده برتري خود را موجه جلوه مي دهند.

چگونه بفهميم عقده در كسي فعال شده؟

زماني كه رفتاري مبالغه آميز ديده شد، به احتمال زياد بايد بويي از عقده هم به مشامتان برسد. مثلا اگر كسي را ديديد كه نسبت به هر گونه احساس طرد يا پذيرفته نشدن بسيار زياد واكنش نشان مي دهد، احتمال فعال شدن يك عقده وجود دارد. اين افراد اغلب به وجود يك گره آگاه نيستند، چرا كه از ناخودآگاه ذهن بيرون مي آيند. آن ها در موقعيت هايي تكانه ها و رفتارهاي ناخودآگاهانه را بروز مي دهند كه در يك شرايط عاطفي و هيجاني سخت گير افتاده اند. براي شناسايي اين فرايندهاي ناخودآگاه، روانكاوي پيشنهاد مي شود.

انواع عقده

قابيل: هر گونه رفتار طرد، منع، بي اعتبار ساختن و پرخاش نسبت به هر رقيب واقعي يا فرضي است. در واقع همان عقده حسادت برادري مي باشد.

ديان (Diane): دختري كه مي خواهد پسر باشد، منشا عقده ديان حق طلبي و استقلال طلبي زنان، طرد، مادر بودن، يا رفتارهاي ظريف زنانه و وظايف زنانه است.
يونس (Jonas): گرايش به حفظ و نگه داشتن خويش است. برگشت خيالي به داخل شكم مادر و پناه بردن به يك حامي در هنگام احساس خطر 

پرومته (Promethee): در عرصه حيات معنوي عبارت است از ميل به داشتن قدرتي همانند استادان خويش، پي بردن به رمز قدرت آنان و علاقه مند خود ساختن آنان، در حالي كه خشم و انتقام آن ها را نيز مي پذيرند.

امپدوكل (Empebocle): آتش را بزرگترين پاك كننده مي دانند، بنابراين «به آتش انداختن خود» و خودسوزي باعث تغيير مدار دنيايي مي شود و اين عمل را منجر به ساخت پايگاه روشنگري جهان قلمداد مي كنند.

كرونوس (Kronos): عقده پدري است كه به فرزندانش ستم مي كند. اين پدر مانع از به استقلال رسيدن پسر مي شود و به نوعي باعث اخته شدن رواني پسر مي شود.

ژوكاست (Jocaste): در ميان زنان شايع است، نياز به حفظ پسر خود در نزد خويش و خاموش ساختن تمايل به استقلال و تمايل به اثبات مرد بودن پسر خود با يك محبت افراطي دارند. زمينه ساز ايجاد وابستگي مردان بزرگسال به همسراني كه او را در جايگاه مادر مي بينند.

لوهنگرين: سعي در تامين سعادت ديگران و خانواده خود، ضمن چشم پوشي از لذات زندگي براي خويش و بعد از تحقق سعادت به طور ناگهاني ناپديد مي شوند.

تولد: اين عقده بسترساز شك هايي درباره اصل يك مطلب يا هويت است و مبدا ترديدهاي شخصيتي است. حتي ممكن است جلوه اي روشنفكرانه و تعميم گرايانه به خود بگيرد. به صورت پرسش هايي درباره منشا پيدايش انسان يا تصورات مربوط به تولد دوباره (مثل تناسخ) در آيد.
خودنمايي: ميل زياد به ديدن و ديده شدن، شناختن و دانستن، تحسين و توجه ديگران را تحريك كردن شناخته مي شود.

تخريب: ميل به خراب كردن، ضايع ساختن، كثيف كردن، به هدر دادن، عيب جويي كردن و بي اعتبار ساختن ديگران و عقايد آن هاست. اين عقده مي تواند در قالب ساديسم يا خودآزاري پيش رود.
عقده اديپ: مرتبط به احساساتي در زندگي عاطفي كودك بين ۳ تا ۵ سالگي است، به طور كلي به اميال عاشقانه كودك نسبت به والد جنس مخالف خود و رقابت حسودانه همراه با آرزوي مرگ نسبت به والد هم جنس، اشاره دارد. در دختران با نام عقده الكترا شناخته مي شود.

مهرطلبي دهاني (complx aggression oral): تركيبي از فعاليت هاي دهاني، تمايلات پذيرا و نياز به حمايت و حفظ شدن را نشان مي دهد. با نمودهاي رفتاري خوردن و نوشيدن و مكيدن يا محبت و وابستگي افراطي همراه است.

پرخاشگري دهاني (complx aggression oral): رفتارهاي دهاني و رفتارهاي پرخاشگرانه را شامل مي شود مانند تف انداختن، گاز گرفتن و پرخاشگري زباني مثل ريشخند و طعنه.

طرد دهاني (Complex rejection oral): رفتارهايي مثل استفراغ كردن، ايرادي بودن افراطي در مورد غذا، كم خوردن، ترسيدن از آلودگي دهان (مثلا ترس از بوسيدن)، ميل به انزوا و پرهيز از وابستگي به ديگران.

طرد مقعدي (Complex rejection anal): همراه با پرخاشگري و رفتارهاي خصمانه و آزارگرانه، بي رحمي، ويرانگري، قشقرق، انداختن و پرت كردن اشيا، شليك كردن  و منفجر كردن

نگهداري مقعدي (Complex retention anal): انباشتن، احتكار اشيا به صورت وسواسي يا افراطي، نظافت، لجبازي و خساست

انزواي ساده: ميل به بودن در مكان هاي كوچك، گرم و تاريك كه امن تلقي شوند. براي مثال فرد ممكن است آرزو كند كه به جاي اينكه صبح از رختخواب بلند شود، زير پتو بماند.گرايشات وابسته و منفعل بودن دارند.
ميزراهي (Complex urethral): به جاه طلبي مفرط، خودنمايي و خودشيفتگي مربوط مي شود. اشخاص داراي اين عقده هدف هاي بلندپروازانه دارند و روياهاي آنها با شكست از بين مي رود.

درمان عقده ها

همانطور كه گفته شد، ريشه گره ها در دوران كودكي و روش هاي تربيتي است كه هر فردي با آن ها بزرگ شده است. اغلب ناخودآگاه بوده و فرد نسبت به آن آگاهي هوشيار ندارد. بنابراين كسب بينش به فرد كمك مي كند تا به حل بهتر گره ها بپردازد. درمان هاي روانشناسي به افراد كمك مي كند تا ريشه افكار و انديشه هاي خود را بشناسند در نتيجه مي توانند رفتارهاي خود را بهتر تحليل و تغيير دهند.

براي دريافت مشاوره در زمينه خودشناسي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

خدمات مركز مشاوره تلفني خانواده هنر زندگي

  مركز مشاوره روانشناسي تلفني خانواده هنر زندگي با بهره مندي از كادر مجرب خدمات خود در زمينه مشاوره تلفني خانواده با موضوعاتي شامل مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره پيش از ازدواج، مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره دوستي دختر و پسر،  مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره دوستي‌هاي پيش از ازدواج،  مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره دوران نامزدي، مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره اعتياد، مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره همسريابي مشاوره خانواده تلفني با موضوع مشاوره ازدواج، مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره قبل از ازدواج، مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره زندگي مشترك،  مشاوره تلفني خانواده با موضوع مشاوره جنسي

منبع : دنياي عقده ها