اختلال شخصيت مرزي

اختلال شخصيت مرزي نوعي از اختلالات شخصيت است كه با نشانه هايي مانند ترس از رها شدن، افكار خودكشي گرايانه، عصبانيت زياد، استرس شديد و افكار بدبينانه شناخته مي شود. آمار ابتلا به اختلال شخصيت مرزي در زنان بيشتر از مردان است. همچنين تشخيص اين اختلال در زنان معمولا ساده تر از مردان مي باشد.

نشانه هاي اختلال شخصيت مرزي

افراد مبتلا به اختلال شخصيت مرزي مجموعه اي از ويژگي هاي بادوام دارند كه معمولا از سن نوجواني و جواني در زندگي همراه آنان خواهد بود. از جمله مهمترين نشانه هاي اختلال شخصيت مرزي مي توان به موارد زير اشاره داشت:

۱. ترس از طرد شدن

شخصيت مرزي يك ترس بزرگ دارد كه نكند زماني عزيزان و دوستانشان آنها را تنها بگذارند. ترس از رها شدن همواره در شخصيت هاي مرزي وجود دارد. براي درك بهتر موضوع به مثال زير توجه كنيد.

فرض كنيد كه شما از دوران نوجواني يك دوست صميمي داريد كه بعد از گذشت ساليان سال با او اكنون قطع رابطه كرده ايد. قطعا اين جدايي بسيار براي شما ناراحت كننده مي باشد و حتي براي مدتي طولاني فكرتان را مشغول مي كند. حال فكر كنيد كه دو ماه پيش با كسي دوست شده ايد و حالا او ديگر نمي خواهد شما را بييند. اين بار چقدر ناراحت مي شويد؟

واكنش شخصيت مرزي به حالت دوم شبيه به واكنشي است كه اغلب انسان ها نسبت به حالت اول نشان مي دهند. طرد شدن از جانب ديگران، هر چقدر هم كه آن شخص از شخصيت مرزي دور باشد باز هم بسيار ناراحت كننده بوده و به شدت اذيتشان مي كند. حتي اگر دوستي سر قرارش دير بيايد يا قرار خودش را لغو كند، باز هم ترس و وحشت شخصيت هاي مرزي را فرا مي گيرد. به همين دليل زماني كه احساس كند طرد شده يا امكان طرد شدن وجود دارد، با استيصال و نگراني تلاش مي كند تا فرد مورد علاقه اش وي را تنها نگذارد. برخي از شخصيت هاي مرزي هم نشيني با حيوانات، گياهان، گل ها و اشياي بي جان را ترجيح مي دهند؛ چرا كه اين چيزها ترك شان نكرده و دليلي براي نگراني نيست.

2- روابط بين فردي پر تنش

روابط بين فردي سخت ترين بخش زندگي براي شخصيت مرزي مي باشد. فرقي ندارد اين رابطه با مادر، دوست يا حتي پرستار يا يك رابطه عاشقانه باشد. شخصيت هاي مرزي ديدگاه صفر يا صدي به زندگي دارند. يك روز يك نفر بهترين دوستشان مي شود؛ دوست دارند تمام وقتشان را با او بگذرانند و حتي در همان آشنايي اول، آن فرد را در بسياري از مسائل زندگي شان سهيم مي كنند. اما يك دفعه ديدگاهشان عوض مي شود. همان دوست عزيز و انسان بي عيب در ذهنشان تبديل به بدترين، پست ترين و بي ارزش ترين آدم دنيا مي شود؛ چرا كه آن فرد به اندازه كافي به او اهميت نداده و آن قدر كه بايد در كنارش نبوده است.

3-بي ثبات بودن تصوير فرد از خودش

اگر از فردي بپرسيد كه چطور خودش را توصيف مي كند؛ به فهرستي از ويژگي هاي شخصيتي يا شايد برخي از ارزش ها و قوانين اخلاقي كه برايش خيلي مهم هستند اشاره كند. اگر همين سوال را چند ماه بعد از او بكنيد، پاسخ هايي مشابه چند ماه پيش به شما مي دهد.

اما اين موضوع در مورد شخصيت هاي مرزي بسيار فرق دارد. اگر بعد از چند ماه از او اين سوال را مجددا بپرسيد خواهيد ديد كه دنبال اهداف كاملا متفاوتي است.

4-رفتارهاي خطرناك و تنش زا

بيشتر افرادي كه اختلال شخصيت مرزي دارند، حوصله شان خيلي زود سر مي رود و علاقمند به انجام كارهاي هيجاني مي باشند. همين امر سبب مي شوند كه رفتارهايي بدون فكر و خطرناك داشته باشند. از جمله اين رفتارها مي توان به اعتياد به مصرف مواد مخدر، روابط جنسي پر خطر، قمار و... اشاره داشت. البته تمام كساني كه مرزي هستند به دنبال كارهاي پرخطر نمي روند. برخي از آنان ممكن است خريدهاي گران يك دفعه اي انجام دهند يا بدون اينكه گرسنه باشند شروع به پرخوري بكنند. كه شبيه به نشانه هاي اختلال پرخوري عصبي است.

5-اقدام به خودزني و خودكشي

شخصيت هاي مرزي ممكن است بارها و بارها براي خودكشي اقدام كنند. همانگونه كه گفته شد تنها ماندن و ترك شدن براي آنان خيلي دردناك مي باشد، بنابراين زماني كه فكر كنند يكي از اطرافيانشان مي خواهد او را ترك كند؛ از تهديد به خودكشي براي جلوگيري از طرد شدن استفاده مي كنند. البته فراموش نكنيد كه اين تهديد به اين معناي پوچ بودن آن است؛ بر اساس آمار 10 درصد از مرزي هايي كه خودكشي كردند، موفق شده اند. بخصوص اگر شخصيت مرزي داراي علائم افسردگي و اعتياد باشد، با احتمال بيشتري اقدام به خودكشي مي كند. 

6. هيجان‌هاي بي‌ثبات

بي ثباتي هيجاني يكي از فاكتورهاي مهم اختلال شخصيت مرزي است كه در آنها تعارضي دائمي ايجاد مي كند كه با عبارت «الاكلنگ هيجاني» از آن نام مي برند. اين حالت هاي صفر و صدي همواره در تفسيرها و عادات رفتاري اين افراد ديده مي شود و مديريت آن برايشان تقريبا مشكل است.

شخصيت مرزي به هيجانات مختلف عادت نمي كند. در صورت تجربه يك هيجان مانند غم، احساس مي كند گويي براي اولين بار آن را تجربه مي كند و نمي داند چطور بايد با آن برخورد نمايد. در بيشتر مواقع تجربه هايش از يك نوع خاص نيست، بلكه تركيبي از هيجانات مثل غم، عصبانيت و نگراني است. شخصيت مرزي ممكن است براي چندين روز يا چندين ساعت به طور مداوم افسرده، عصباني يا مضطرب باقي بماند؛ اما بعد از آن، حالت هاي خوشحالي و حال خوب هم در راه نخواهد بود، بلكه به احتمال زياد موج هيجانات جديدي ايجاد مي شود و يك دورۀ طوفاني جديدي را تجربه خواهد كرد. اختلال دوقطبي و اختلالات اضطرابي داراي نشانه هاي مشابهي با اختلال شخصيت مرزي است كه ممكن است با شخصيت مرزي اشتباه گرفته شود. 

ملاك هاي تشخيصي اختلال شخصيت مرزي

بي ثباتي در روابط بين فردي، خودانگاره، و حالت عاطفي، آشكارا تكانشي بودن به صورت الگويي نافذ و فراگير كه از اوايل بزرگسالي شروع شده باشد و در زمينه هاي مختلف به چشم آيد. براي تشخيص وجود حداقل پنج مورد زير لازم مي باشد:

١. تلاش هاي شتاب زده براي اجتناب از رها شدن واقعي يا خيالي (رفتار خودكشي گرا يا جرح خويشتن را كه در ملاك ٥ ارائه شده است، منظور نكنيد).

٢. بي ثبات و شديد بودن روابط فردي به صورت الگويي كه مشخصه اش تناوب ميان دو قطب افراطي است؛ آرماني نمايي و بي ارزش نمايي.

٣. اختلال و اشكال در هويت؛ بي ثبات بودن واضح و دائم خودانگاره يا احساس فرد در مورد خودش.

٤. تكانشي بودن لااقل در دو حوزه از حوزه هايي كه بالقوه به فرد صدمه مي زنند؛ مثلاً خرج كردن پول، روابط جنسي، سوء مصرف مواد، رانندگي بي پروا، پرخوري (توجه: رفتار خودكشي گرا يا جرح خويشتن را كه در ملاك ٥ ارائه شده است منظور نكنيد).

٥. رفتار، ژست ها يا تهديدهاي خودكشي گرا يا رفتار جرح خويشتن مكرر

٦. بي ثباتي در حالت عاطفي به صورت واكنش پذيري آشكار خلق (مثل ملال، تحريك پذيري يا اضطراب شديد و حمله اي كه چند ساعتي طول بكشد).

٧. احساسات پوچي مزمن.

٨. نامتناسب و شديد بودن خشم يا دشواري در تسلط بر خشم (مثلاً تندخو شدن هاي پياپي، خشمگين بودن دائمي، نزاع كردن هاي مكرر).

٩. بروز افكار بدگمانانه (پارانوييد) يا علايم شديد تجزيه اي به صورت گذرا در مواقع فشار رواني

🔍يك راه مطمئن تشخيص اختلال شخصيت مرزي اخذ تست mmpi از فرد است.

علل ايجاد اختلال شخصيت مرزي

عوامل ژنتيكي، مغزي و علل اكتسابي يا تجارب ناخوش در دوران كودكي از علل بروز اختلال شخصيت مرزي مي باشند. اما نقش تجارب دوران كودكي خصوصا سه سال اول عمر بسيار مهم است.
بي ثباتي مادر به دلائل مختلف، طرد كودك و عدم وجود دلبستگي ايمن در دوران كودكي، درگيري بين والدين، تنبيه كودك و بي توجهي به احساسات او، طلاق والدين، والدين گرفتار و ناسازگار و... از ديگر علل اين اختلال شخصيت مي باشد.

درمان اختلال شخصيت مرزي

چندين روش موثر براي درمان اين اختلال وجود دارد كه در اينجا به سه روش عمده اشاره كرده ايم:
1- دارو درماني : دارو درماني شامل داروهاي ثابت كننده خلق و خو، داروهاي ضدجنون و ضد افسردگي كه تنها براي كنترل علائم افسردگي و اختلالات هم آيند با اختلال شخصيت مرزي تجويز مي شود.
2- مشاوره روانشناسي و روان درماني : روش هاي مختلف مشاوره و درمان شامل روان درماني و يك درمان جديد كه به نام رفتار ديالكتيكي نيز مي تواند براي افراد مبتلا به اختلال شخصيت مرزي مفيد باشد و بيماري آنها را كنترل كند.
3- درمان گروهي : درمان هاي گروهي نيز مي تواند باعث شود افراد رفتارهاي خوب را جايگزين رفتارهاي بد كنند و به همسالان و ديگر بيماران نيز اين كار را ياد دهند.

براي دريافت مشاوره روانشناسي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : اختلال شخصيت مرزي | نشانه ها و درمان اختلال شخصيت مرزي Borderline