نوجواني | نوجواني مرحله گذار

نوجواني، حد فاصل بين كودكي و جواني است كه حدود سني 12-13 سالگي تا 18 سالگي را شامل مي شود. يكي از اصلي ترين نشانه هاي دوران نوجواني، بلوغ است كه بر مسائل فيزيولوژيك و رواني تاثير مي گذارد. بلوغ فيزيولوژيك شامل تغيرات بدني است كه در فرد اتفاق مي افتد و بلوغ رواني با چالشي به نام "بحران هويت" همراه است.

در نوجواني متوجه اين نكته مي شويد كه به زودي مسئوليت ها و نقش هاي تان در زندگي بيشتر خواهد شد و بايد روش مشخصي را براي حل مسائل خود در پيش بگيريد. مهم ترين سوالي كه در اين مرحله احتمالا برايتان به وجود مي آيد اين است كه "من كيستم؟". پاسخ دهي به اين سوال توسط نوجوان مقدمه اي براي ايجاد هويت در وي است.

هويت چيست؟

هويت از نظر روان شناسي يعني اينكه شما خود را به عنوان يك موجود منحصر به فرد چگونه تعريف مي كنيد. افراد در مرحله نوجواني مي خواهند به ماهيت وجودي خود پي ببرند و بدانند چه هستند و از كجا آمده اند؟ ارزش هاي اجتماع و فرهنگ چيست و فرد بايد چه جهت گيري اي در مقابل اين ارزش ها داشته باشد؟ هويت جنسي و ارتباط با جنس مخالف بايد به چه صورتي باشد؟ ممكن است پاسخ دادن به اين پرسش ها سردرگم كننده باشد و چند سال طول بكشد.

انواع شكل گيري هويت در نوجوانان

با توجه به تعداد حوزه هايي كه فرد در صدد پاسخ گويي به سوالاتش است، هويت هاي متنوعي شكل مي گيرد. مانند هويت فردي، هويت اجتماعي، هويت جنسي و....

هويت انواع مختلفي دارد كه به مهم ترين آن ها اشاره مي شود:

1- هويت فردي: شامل خصوصيات، توانمندي ها و صفات مثبت و منفي فرد.

2- هويت خانوادگي: جايگاه فرد در خانواده و كيفيت ارتباط او با ساير اعضاي خانواده.

3- هويت فرهنگي: احساس تعلق به يك گروه با ارزش هاي خاص.

شكل گيري هويت در نوجوانان

فرد در مرحله نوجواني با بحراني روبرو مي شود كه ميخواهد به سوال "من كيستم" پاسخ دهد. نوجوان نياز دارد تا در مورد مسائل ارتباطي، اجتماعي، عاطفي، جنسي و اخلاقي، ارزش هايي پيدا كند و به آن ها متعهد شود.اگر اين كاوش ها به نحو مطلوبي به نتيجه برسند منجر به حل شدن بحران هويت مي شوند و در نهايت هويت شكل مي گيرد.

افرادي كه هويت خود را به نحو مطلوبي شكل مي دهند، خود را به راحتي مي پذيرند و خودپنداره قوي پيدا مي كنند، اهداف روشني در زندگي دارند، عزت نفس بالايي دارند، مي توانند به راحتي در زندگي خود تصميم بگيرند و كمتر دچار تزلزل مي شوند. اين افراد به طور كلي مسئوليت پذير هستند. ولي اگر نتوانند بر بحران فائق بيايند، دچار مشكلات زيادي در دوره نوجواني و سپس در دوره هاي بعدي زندگي مي شوند.

حالت هاي مختلف شكل گيري هويت در نوجوانان

در مسير تديجي شكل گيري هويت چهار حالت به وجود مي آيد:

1- كسب هويت: فرد به راحتي گزينه هاي مختلف را بررسي مي كند و سپس يكي از آن ها را براي خود بر مي گزيند. اين افراد حس مي كنند كه بحران را پشت سر گذاشته اند و مي دانند كه ادامه مسير چگونه است و مقصد كجاست.

2- وقفه هويت: اين افراد در فرايند ايجاد هويت دچار وقفه مي شوند و ارزش خاصي را براي خود انتخاب نمي كنند.

3- ضبط هويت: اين افراد به ارزش هاي قبلي خود اتكا مي كنند و گزينه هاي مختلف را بررسي نمي كنند و عمدتا ارزش هاي والدين و يا يك سري ارزش هاي قالبي و انعطاف ناپذير را پذيرفته اند و عموما افراد متعصبي هستند.

4- پراكندگي هويت: فرد مسير مشخصي در مورد پايبندي به ارزش ها ندارد و به مسائل بي تفاوت است.

عوامل موثر در شكل گيري هويت نوجوان

عوامل زيادي در شكل گيري هويت در نوجوانان نقش دارند كه به مهم ترين آن ها اشاره مي شود: 

1-عوامل شناختي: توانايي هاي ذهني فرد و قدرك تفكر او از جمله عواملي است كه مي تواند بر شكل گيري هويت تاثير گذار باشد. هر چقدر كه توانايي هاي شناختي فرد بالاتر باشد، مسير رسيدن به هويتِ يكپارچه هموار تر مي شود.

2-والدين: روشي كه والدين در مورد تربيت فرزند خود پيش مي گيرند در شكل گيري هويت تاثير گذار است. اگر روش هاي تربيتي مبتني بر عدم توجه و طرد فرزند باشد، نوجوان به مشكل بر مي خورد و غالبا هويت پراكنده اي كسب مي كند. اما اگر روش تربيتي والدين مبتني بر همدلي، درك متقابل و دادن استقلال به نوجوان باشد، فرد هويت سازگارانه اي را كسب مي كند. تربيت والدين بر دلبستگي و مراحل ايجاد دلبستگي كودكان تاثير دارد، كه نوع دلبستگي مي تواند بر شكل گيري هويت در نوجواني اثر بگذارد.

3-عوامل اقتصادي: تحقيقات نشان داده است كه تنگناي اقتصادي مانند فقر به طور غير مستقيم بر شكل گيري هويت تاثير مي گذارد و باعث مي شود فرد نتواند به طور موثري در مسير ايجاد هويت قدم بردارد.

4-جامعه و فرهنگ: فرهنگ و جامعه نقش مهمي در شكل گيري هويت دارند. فرد در حين شكل گيري هويت از ارزش هاي جامعه و فرهنگ به عنوان معيار مقايسه اي با ارزش هايي كه براي خود انتخاب كرده استفاده مي كند.

5-تفاوت هاي جنسيتي: انتظارات جامعه از دختر ها و پسر ها متفاوت است و اين مساله عاملي تاثير گذار در هويت اجتماعي فرد است. معمولا هويت دختر ها در جهت همكاري، مراقبت و صميمت شكل مي گيرد، اما براي پسرها بيشتر مبتني بر استقلال و خود مختاري است.

اگر هويت در نوجوان درست شكل نگيرد چه مي شود؟

شكل گيري هويت در نوجوانان يكي از اساسي ترين مراحل زندگي افراد است. اگر هويت درست شكل نگيرد مي تواند مشكلات زيادي را براي فرد ايجاد كند. اين مشكلات هم در دوره نوجواني اتفاق مي افتد و هم تاثيرات دراز مدت مي گذارد. بزهكاري، اعتياد به مواد مخدر، اختلالات اضطرابي، افسردگي ورفتار هاي خودكشي از جمله مواردي است كه براي فرد مشكل ايجاد مي كند. از آن جايي كه والدين در نحوه هويت يابي نوجوانان نقش اصولي ايفا مي كنند، با دريافت خدمات مشاوره روانشناسي و آگاهي از نحوه رفتار صحيح با نوجوان مي توانند هدايتگر او در اين گذار دشوار از كودكي به بزرگسالي باشند.

براي دريافت مشاوره در زمينه شكل گيري هويت در نوجوانان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : شكل گيري هويت در نوجوانان | عوامل موثر در هويت يابي نوجوانان