طبقه‌بندي انواع داروهاي اعتيادآور

داروهاي اعتيادآور دسته‌بندي‌هاي مختلفي دارند. يكي از اين دسته‌بندي‌ها بر اساس نوع تأثيري است كه اين داروها بر رفتار افراد مي‌گذارند. در اين بخش داروها را بر اساس تأثير رفتاري، طبقه‌بندي مي‌كنيم :

داروهاي اعتيادآور | آرام‌بخش ها 

برخي از انواع داروهاي اعتيادآور موجب آرامش، تسكين يا حتي در دوزهاي بالا باعث از دست رفتن هشياري مي‌شوند. داروهايي كه در اين طبقه مي‌گنجند شامل باربيتورات ها، داروهاي ضد اضطراب و داروهاي بيهوشي است. در ادامه به توضيح بيشتري در مورد هريك از اين داروها خواهيم پرداخت:

باربيتورات ها 

باربيتورات ها مانند فنوباربيتال به عنوان آرام‌بخش عمل مي‌كنند. در صورت مصرف زياد و مداوم اين طبقه از داروها، مشكلاتي در راه رفتن، حرف زدن ،ناهشياري، حتي اغماء و مرگ ممكن است براي فرد پيش بيايد. باربيتورات ها توسط كساني مصرف مي‌شوند كه خواستار آرامش و  مقابله با اضطراب هستند. در اكثر اين موارد دريافت مشاوره روانشناسي بيشترين كمك را به فرد مي كند؛ بدون اينكه لزوماً نيازي به اين داروها وجود داشته باشد. 

داروهاي ضد اضطراب

داروهاي ضد اضطراب از خانواده داروهايي به نام بنزوديازپين ها هستند كه ديازپام (واليوم) از آن جمله است. بنزوديازپين ها در كاهش اضطراب بسيار مؤثرند و گاهي در درمان افراد مبتلا به اختلالات اضطرابي از آن‌ها استفاده مي‌شود. به علاوه برخي از بنزوديازپين ها به عنوان داروي بي‌خوابي مورد استفاده قرار مي‌گيرند و در تنظيم خلق و كنترل خواب نقش دارند.اين دو گروه‌ از داروها، هرچه نيمه عمر كوتاه‌تري داشته باشند و هرچه قدرتمندتر باشند، احتمال وابستگي و اعتياد افراد به آن‌ها بيشتر خواهد بود. به همين خاطر مصرف اين داروها حتماً بايد با تجويز پزشك و طبق دستورات او انجام شود. 

داروهاي اعتيادآور محرك 

طبقات مختلفي از داروها وجود دارند كه سيستم اعصاب مركزي را تحريك نموده و بدين ترتيب رفتار را فعال مي‌سازند (برمي‌انگيزند) به همين دليل به اين داروها، داروهاي محرك گفته مي شود. اين داروها شامل نيكوتين، آمفتامين ها، متامفتامين، كوكائين و ريتالين هستند. داروهاي محرك كه بر سيستم‌هاي تقويتي مغز اثر دارند، موجب ايجاد لذت در افراد مي‌شوند و به همين دليل مورد سوءمصرف قرار مي‌گيرند.

آمفتامين،متامفتامين و كوكائين

آمفتامين، متامفتامين (شيشه) و  كوكائين از جمله رايج‌ترين داروهاي محركي هستند كه اثرات نسبتاً مشابه دارند و باعث افزايش هوشياري و بيش فعالي مي‌شوند. اين داروها اثرات رفتاري‌شان را تا حدود زيادي به واسطه افزايش فعاليت مدار نورون‌هاي ترشح كننده دوپامين اعمال مي‌كنند. لذا، آمفتامين، متامفتامين و كوكائين موجب تشديد اثرات محرك‌هاي تقويت كننده مي‌شوند. چنانچه مقادير زيادي از اين داروها در طي مدت زمان طولاني مصرف شود باعث ايجاد توهم و هذيان و نشانه‌هاي روان پريشانه مي‌شود.

ريتالين

ريتالين داراي مصرف پزشكي بوده و براي كودكان بيش فعال و بهبود نقص توجه در آن‌ها تجويز مي شود. به خاطر تأثيري كه اين دارو در افزايش تمركز و بيدار ماندن طولاني مدت دارد، توسط بسياري از جوانان مورد سوءاستفاده قرار مي‌گيرد و حتي بسياري از دانش آموزان براي بيدار ماندن در شب امتحان از آن استفاده مي‌كنند. اين دارو خطر وابستگي زيادي دارد و در صورت مصرف خود سرانه مي‌تواند باعث ايجاد اعتياد شود.

داروهايي كه موجب تغيير ادراك و ايجاد توهم‌ها مي‌شوند

بسياري از مردم، از تغييراتي كه در هوشياري آن‌ها به وقوع مي‌پيوندد لذت مي‌برند - شايد به همين دليل است كه از مواد گياهي مانند ماري جوانا استفاده مي‌كنند. مواد شيميايي كه در اين نوع از گياهان وجود دارد، باعث تغييرات عميق در هوشياري مي‌شود. در ادامه به داروهايي كه منجر به ايجاد تغييراتي در سيستم هوشياري و ادراك مي شوند بيشتر اشاره كرده ايم:

PCPA ، LSD ، سيلوسايبين و DMT (دي متيل تريپتامين) 

اين داروها جزء مواد توهم‌زا با قابليت سوءمصرف هستند، از اثرات مشخص آن‌ها ايجاد انواع توهم‌هاي بينايي و شنوايي است. اين توهمات در برخي موارد خوشايند بوده، اما در اكثر موارد موجب ايجاد ترس و اضطراب مي‌شوند.

دو مورد از داروهايي كه به كرات مورد سوءمصرف واقع مي‌شوند فن سيكليدين (PCP  يا گرد فرشته) و THC(يكي از عناصر فعال ماري جوانا) هستند. THC موجب دردزدايي و آرامش، افزايش اشتها، كاهش حمله‌هاي آسم مي‌شود، از سوي ديگر، تمركز و يادآوري را دشوار ساخته، ادراك ديداري و شنيداري را دستخوش تغييراتي مي‌كند و منجر به تجربه انواع توهم‌هاي ديداري و شنيداري مي‌شود.

داروهاي مربوط به روان درماني

نشانه‌هاي بيماري اسكيزوفرني و اختلالات عاطفي مي‌توانند به واسطه دو دسته از داروهاي روان درماني، بهبود يافته يا از بين برود.

داروهاي ضد روانپريشي 

از جمله رايج ترين داروهاي ضد روانپريشي مي‌توان به كلرپرومازين اشاره كرد. كلرپرومازين، اولين دارويي است كه در درمان اسكيزوفرني به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفت. اين دارو تأثير آرامش بخش بسيار زيادي دارد و باعث كاهش توهم و هذيان افراد مبتلا به اسكيزوفرني مي‌شود. اما مصرف طولاني مدت و بدون تجويز پزشك اين دارو باعث بي‌خوابي، افسردگي، يبوست و بروز علائم اعتيادي مي‌شود.

داروهاي ضد افسردگي

دومين طبقه مهم از داروهاي روان درماني، شامل داروهاي ضدافسردگي است. مصرف بيش از حد اين داروها مي‌تواند باعث عوارض جانبي مانند افزايش فشار خون و بي‌خوابي شود. گروهي از دانشمندان معتقدند كه اين داروها اعتيادآور نيستند، با اين حال بعضي از افراد با قطع آن‌ها دچار علائم ترك مي‌شوند. درهرصورت مصرف اين داروها بايد با احتياط و طبق تجويز پزشك انجام شود. 

داروهاي مسكن

در طول تاريخ آدميان همواره سعي در يافتن داروهايي داشتند، كه درد را تسكين دهند. مواد مختلفي براي تخفيف درد مورد استفاده قرار مي‌گيرد. قديمي‌ترين نوع اين داروها (افيون‌ها و شبه افيون‌ها) هستند كه براي كاستن كوتاه مدت دردي كه به وسيله آسيب يا صدمه ايجاد مي‌شود، به كار مي‌روند. اگرچه، مواد افيوني (از جمله مورفين، ترامادول، كدئين و متادون) اثر دردزدايي دارند، اما عوارض ديگري نيز بر جاي مي‌گذارند. اين داروها باعث ايجاد احساس نشئگي در افراد مي‌شود. به مرور زمان با از بين رفتن اثر اين مواد در بدن، فرد براي رسيدن به حالت نشئگي مجبور مي‌شود مقدار مصرف خود را افزايش دهد.

با افزايش ميزان مصرف فرد در معرض خطر مسموميت و مصرف بيش از حد يا اوردوز (Overdose) قرار مي‌گيرد. هم‌چنين در صورت قطع مصرف، علائم ترك و خماري روي مي‌دهد. گروه دوم، شامل آسپيرين و تركيب‌هاي وابسته هستند. آسپيرين‌ها براي مواردي مانند سردرد، دندان درد، كاهش تب و... استفاده مي شود. استفاده بيش از حد اين دارو باعث ايجاد مسموميت و مشكلات قلبي مي‌شود. ترامادول نيز داروي مسكن ديگري است كه براي تسكين دردهاي خفيف تا شديد استفاده مي‌شود و مصرف آن اعتيادآور بوده و حتي مي‌تواند باعث مرگ شود. اما به دليل اثراتي نظير سرخوشي توسط بسياري از افراد مورد سوءمصرف قرار مي‌گيرند. 

خطر اعتياد به داروهاي اعتيادآور

اعتياد به داروهاي ذكر شده مانند اعتياد به ساير مواد مخدر، خطر سوءمصرف بيش‌ ازحد دارو (اوردوز) را به همراه مي‌آورد كه ممكن است زندگي فرد را نيز تهديد كند. ترك اين مواد چالش‌هاي مربوط به خود را دارند و  نيازمند گذراندن مراحلي نظير سم‌زدايي، روان درماني و شركت در برنامه‌هاي پيشگيري از ترك است. 

دلايل ايجاد اعتياد به داروها

دلايل مختلفي براي اعتياد به داروها وجود دارد. تحقيقات نشان داده كه زمينه ژنتيكي و خانوادگي افراد در اعتياد به داروها تأثير بسيار مهمي دارد. يك دليل بسيار مهم، مصرف خودسرانه افراد و بدون تجويز دكتر است. افراد در موقعيت‌هاي سخت زندگي خود به دنبال راه فراري از مشكلات هستند و براي همين ممكن است دست به خود درماني و مصرف خودسرانه داروها بزنند. در مواردي هم مصرف دارو با تجويز پزشك شروع مي‌شود، اما به دليل حس لذتي كه اين دارو ايجاد كرده، فرد به دنبال مصرف مجدد آن دارو مي‌رود تا جايي كه كنترل مصرف خود را از دست مي‌دهد و معتاد مي‌شود.

بعضي از مشكلات خانوادگي و مشكلات دوران كودكي مانند آزار و اذيت جسماني، بي‌توجهي و عدم ارتباط مناسب با والدين مي‌تواند فرد را در مقابل اعتياد دارويي آسيب‌پذير كند. استرس‌ها نيز تأثير به سزايي در اعتياد دارند. به طور كلي مي‌توان گفت افراد در ابتدا از سر ناتواني و مشكلاتي از قبيل بي‌خوابي، تنش، اضطراب، استرس، سردرد، بيماري‌هاي گوارشي و... به مصرف داروهاي مختلف روي مي‌آورند، اما در ادامه نمي‌توانند مصرف خود را كنترل كنند. براي اطلاع از ساير انواع مواد اعتياد آور كليك كنيد.

درمان اعتياد به داروهاي اعتيادآور

ترك اعتياد دارويي داراي دو جنبه جسماني و روحي است.در بعد جسماني بايد اثر دارو از بدن فرد خارج شود و به اصطلاح سم‌زدايي شود. در بعد روحي بايد وابستگي رواني فرد به دارو مورد درمان قرار گيرد كه اين كار نيازمند دريافت مشاوره ترك اعتياد و كمك روانشناسان است.

براي دريافت مشاوره ترك اعتياد به داروها مي‌توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : انواع داروهاي اعتيادآور | ليست داروهاي اعتياد آور