اختلال استرس پس از سانحه در كودكان : تعريف اختلال

اختلال استرس پس از سانحه يا PTSD براي كودكاني به كار برده مي‌شود كه با رويدادي به شدت آسيب‌زا و ناراحت كنده مواجهه شده‌‌اند و آن رويداد به طور عميقي بر زندگي اجتماعي، روزمره ‌و تحصيل آن‌ها تاثير گذاشته‌است. اختلال PTSD در كودكان دشوارتر از بزرگسالان است چرا كه كودكان درك كم‌تري نسبت به واقعيت محيط اطراف خود دارند. اگر اختلال استرس پس از سانحه و همچنين ديگر اختلالات رواني در كودكي شناسايي نشوند تاثيرات عميق و مخربي بر آينده‌ي فرد به‌جا مي‌گذارند. به همين دليل لازم است تا والدين نسبت به علائم كودك خود هوشيار باشند.

اختلال استرس پس از سانحه در كودكان | شرايط ايجاد

اختلال استرس پس از سانحه در كودكان (PTSD) جزو اختلالات مربوط به سانحه و عوامل استرس‌زا محسوب مي‌شود. اين اختلال زماني در كودك اتفاق مي‌افتد كه كودك شرايطي استرس‌زا را مشاهده كند‌، بشنود، درگير آن شود و يا به‌طور مستقيم آن را تجربه كند. عواملي مانند زلزله، از دست دادن والدين، تجاوز جنسي، تصادف، خشونت و ضرب و جرح در خانواده، طلاق والدين، مشاجرات شديد والدين و... ممكن است باعث بروز اين اختلال در كودكان شود. تاثير اين وقايع در كودكان به نوع حادثه، شدت، محيطي كه حادثه در آن اتفاق افتاده، تداوم و تسلسل وقايع، سن كودك و بي‌دفاع بودن او بستگي دارد.

اختلال استرس پس از سانحه در كودكان : نشانه‌ها و علائم 

از جمله نشانه‌هاي اختلال PTSD مي‌توان به احساس درماندگي مداوم در كودك، رفتارهاي آشفته، بي‌قراري، اجتناب از يادآوري رويداد آسيب‌زا، افسردگي، پرخاشگري كودكان، ناسازگاري با همسالان، تاخير در رشد زبان و ناتوانايي‌هاي يادگيري و گفتاري احساس‌ بيزاري از ديگران و گوشه‌گيري اشاره كرد. اين علائم ممكن است بعد از مدتي كاهش يابند؛ اما امكان بروز علائم ماه‌ها و سال‌ها پس از واقعه وجود دارد. عواملي مانند سابقه خانوادگي، تجربيات دوران كودكي، ويژگي‌هاي شخصيتي و ناراحتي‌هاي رواني پيشين در بروز و تشديد نشانگان موثر است. از ديگر نشانه‌هاي اين اختلال مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

۱. كودك مدام احساس گناه و شرمزدگي مي‌كند

۲. نسبت به رويدادهاي مثبت فقر هيجاني و بي احساسي دارد

۳.واپس‌روي رشدي، به صورتي كه به رفتارهاي اوليه كودكي مانند شب ادراري و مكيدن انگشت بر مي‌گردد

۴.كودك رفتارهاي هيجاني و برانگيختگي بيش از حد از خود نشان مي‌دهد و مدام گوش به زنگ است

۵.كودك دچار اختلالات خواب، كابوس و روياهاي بدون محتوا مي‌شود

۶.از مكان‌هايي كه يادآور واقعه ناخوشايند است اجتناب مي‌كنند

۷.تمايل به بازي‌هاي تكراري در موضوع و پيرامون واقعه ناخوشايند

تشخيص اختلال PTSD در كودكان

شما نمي‌توانيد با مشاهده‌ي علائم بالا به كودك خود برچسب اختلال بزنيد. تشخيص اين اختلال بايد توسط مشاور روانشناس متخصص و يا پزشك متخصص صورت بگيرد. اگر گروهي از علائم بالا را در كودك خود مشاهده كرديد و اخيرا نيز واقعه‌اي ناخوشايند براي كودكتان اتفاق افتاده به روانشناس مراجعه كنيد. مشاور با بررسي رفتارهاي كودك و از طريق مصاحبه باليني تشخيص قطعي را به شما مي‌دهد. ممكن است بخشي از علل بروز اين اختلال به عوامل زيستي و ژنتيكي مربوط باشد اما هيچ آزمايش ژنتيكي براي تشخيص آن وجود ندارد.

درمان PTSD در كودكان

درمان اختلال استرس پس سانحه در كودك به صورت درمان رفتاري شناختي بسيار موثر است. همچنين مشاور روانشناس با استفاده از گروه درماني و درمان مواجهه سازي به كودك كمك مي‌كند تا به تدريج و به صورت مداوم تحت شرايط كنترل شده قرار بگيرد و با استرس و ترس ناشي از حادثه كنار بيايد. اگر بلافاصله بعد از حادثه آسيب‌زا كودك خود را تشويق كنيد تا نزد شما و يا مشاور از احساسات، ترس و تجربه‌ي خود صحبت كند علائم به ميزان زيادي كاهش پيدا مي‌كنند و احتمال گسترش اختلال كم مي‌شود. كودكاني كه بعد از حادثه  مشاوره دريافت مي‌كنند وصعيت بهتري دارند. غرقه سازي، رفتار درماني، حساسيت زدايي منظم از روش‌‌هاي موثر در درمان PTSD در كودكان است.

درمان شناختي PTSD

جهت درمان شناختي بايد راه‌هاي برخورد منطقي با شرايط و نحوه‌ي تجزيه مشكلان به زبان ساده به كودك آموخته شود. كودك با كمك مشاور مي‌تواند واحدهاي قابل كنترل، فشار رواني را كاهش دهد. والدين بايد به كودك خود آموزش دهند كه بين سرزنش خود و اجتناب از واقعه تعادل ايجاد كند. اين حس را در فرزند خود به وجود بياوريد كه آن‌قدر ‌كه خود احساس گناه مي‌كنند در وقوع حادثه مقصر نيستند و مسئوليتي ندارند.

درمان دارويي PTSD

براي كودكان مبتلا به PTSD كه نشانه‌هاي اضطرابي، هيجاني و شوكه شدن دارند داروهاي ضد اضطراب مانند بنزوديازپين‌ها تجويز مي‌شود. براي كودكاني كه نشانه‌هاي بي‌قراري، پرخاشگري، تكانشگري و بازگشت به گذشته دارند داروي كاربامازپين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. از داروهاي ضد افسردگي مانند باز دارنده‌هاي باز جدب سروتونين و بازدارنده‌هاي منوآيين اكسيدازآمين براي درمان كرختي و گوشه‌گيري‌هاي كودك تجويز مي‌شود. داروها تنها تا حدودي علائم PTSD را كاهش مي‌دهند و درصورت قطع آن‌ها علائم برمي‌گردد به همين دليل لازم است حتما از درمان‌هاي رفتاري شناختي براي كمك به فرزند خود بهره بگيريد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلال استرس پش سانحه در كودكان مي‌توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره  9092305265 تماس بگيريد.

منبع : اختلال استرس پس از سانحه در كودكان (PTSD) (راهنماي علمي)