ساختار غدد فوق كليه به چه صورت است؟

غدد آدرنال، دو ارگان مثلثي شكل هستند كه در حدود 3.5 سانتي‌متر ارتفاع و 7 سانتي‌متر طول دارند. آن‌ها در بالاي كليه‌ها قرار گرفته‌اند و نامشان به دليل مكان قرارگيري آن‌هاست. هر غده آدرنال از دو قسمت مجزا تشكيل شده است، ساختار قسمت بيروني غده "بخش قشري آدرنال" و ساختار داخلي غده "بخش مركزي آدرنال" ناميده مي‌شود.

بخش مركزي آدرنال

بخش مركزي غدد فوق كليه عملكرد حياتي ندارد، اما اين به اين معني نيست كه هورمون‌هاي اين بخش براي ادامه زندگي مورد نياز نمي‌باشند. ترشح هورمون‌هاي بخش مركزي غدد فوق كليوي توسط سيستم عصبي سمپاتيك تحريك مي‌شوند و هنگامي ترشح مي‌شوند كه شما تحت استرس قرار مي‌گيريد.

بخش مركزي كمك مي‌كند تا شما با استرس جسمي و روحي مقابله كنيد. ممكن است شما با پاسخ‌هاي جنگ و گريز آشنا باشيد. فرآيندي كه هنگام استرس و يا تهديد وضعيت شما توسط سيستم عصبي سمپاتيك آغاز مي‌شود.

دو هورمون اصلي كه از اين ناحيه ترشح مي‌شوند عبارتنداز

اپي نفرين: نام ديگر اين هورمون آدرنالين است. اين هورمون به‌سرعت در پاسخ به استرس با افزايش ضربان قلب و افزايش خون‌رساني به عضلات و مغز وارد عمل مي‌شود. همچنين سطح قند خون را از طريق تبديل گليكوژن به گلوكز افزايش مي‌دهد.

نوراپي نفرين: نام ديگرش نور آدرنالين است. اين هورمون با اپي نفرين در پاسخ به استرس همكاري مي‌كند. نوراپي‌نفرين باعث انقباض عروق خوني مي‌شود و درنتيجه فشارخون را افزايش مي‌دهد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه استرس و فشار عصبي كليك كنيد.

بخش قشري آدرنال يا غدد فوق كليه

بخش قشري آدرنال باعث ترشح دو گروه اصلي از هورمون‌هاي كورتيكواستروئيدي مي‌شود. گلوكوكورتيكوئيدها كه ترشح آن توسط غدد هيپوتالاموس و هيپوفيز انجام مي‌شود و مينرالوكورتيكوئيدها كه ترشح آن توسط كليه‌ها انجام مي‌گيرد. هنگامي كه هيپوتالاموس، هورمون آزاد كننده كورتيكوتروپين را ترشح مي‌كند، غده هيپوفيز تحريك شده و هورمون آدرنال كورتيكوئيدها را ترشح مي‌نمايد. اين هورمون نيز به‌ نوبه خود غدد آدرنال را وادار به توليد هورمون‌هاي كورتيكواستروئيدي مي‌كند. مهم‌ترين گلوكوكورتيكوئيدهاي كه توسط آدرنال ترشح مي‌شوند عبارتند از

هيدروكورتيزون: نام رايج اين هورمون كورتيزول است. اين هورمون تبديل چربي‌ها، پروتئين و كربوهيدرات‌ها به انرژي را تنظيم مي‌كند. همچنين به تنظيم فشارخون و عملكرد قلبي عروقي هم كمك مي‌كند.

براي آشنايي كامل با هورمون كورتيزول كليك كنيد.

آلدوسترون: اين هورمون به تعادل مناسب آب و نمك و در اصل به كنترل فشارخون كمك مي‌كند.

كورتيكوسترون: اين هورمون با كمك هيدروكورتيزون باعث تنظيم پاسخ ايمني و سركوب واكنش‌هاي التهابي بدن مي‌شود.

هورمون‌هاي ترشح شده در غدد فوق كليه چگونه عمل مي‌كنند؟

حل شدن در چربي غشاء سلول

هورمون‌هاي استروئيدي به دليل حل شدن در چربي غشاي سلول مي‌توانند از آن بگذرند و امكان ورود آن‌ها در بيشتر سلول‌هاي بدن وجود دارد اما تاثير خود را فقط بر سلول‌هاي هدف مي‌گذارند. در اين سلول‌ها پروتئين‌هاي ويژه‌اي به نام گيرنده وجود دارند كه با هورمون تركيب مي‌شوند. مجموعه هورمون گيرنده نوعي عامل فعال براي راه اندازي واكنش‌هاي شيميايي درون سلول هستند. اين مجموعه پروتئي‍ني را داخل هسته وارد مي‌سازد تا آنزيم معيني بسازد و به كمك آن واكنش شيميايي خاصي را در سلول انجام دهد.

گيرنده‌هاي پروتئيني

هورمون‌هاي پروتئيني غالبا به دليل درشتي از غشاي سلول نمي‌گذرند اما در سطح بيروني غشا پروتئين‌هاي گيرنده وجود دارند كه اين هورمون‌ها را شناسايي مي‌كنند و با آن‌ها تركيب مي‌شوند و مجموعه هورمون گيرنده را تشكيل مي‌دهند. وجود اين مجموعه آنزيمي را در غشا فعال مي‌كند.

اين آنزيم سبب بوجود آمدن تركيبي به نام AMP حلقوي در داخل سلول مي‌شود. AMP حلقوي آنزيم ويژه‌اي را در سلول فعال مي‌سازد تا واكنش شيميايي معيني را انجام دهد.

اختلالات و بيماري‌هاي غدد فوق كليه كدام‌اند؟

بيماري آديسون

اين اختلال نادر ممكن است در هر سني بروز كند. در اين بيماري بخش قشري آدرنال نمي‌تواند به‌ اندازه كافي كورتيزول و آلدوسترون توليد كند.

سرطان غدد فوق كليه

سرطان آدرنال يك سرطان تهاجمي است اما خوشبختانه بروز آن بسيار نادر است. تومورهاي بدخيم آدرنال به‌ندرت در خود غده باقي مي‌مانند. آن‌ها تمايل دارند به ساير غدد و ارگان‌ها گسترش يابند. ازآنجايي‌كه اين غدد هورمون‌هاي خود را به سراسر بدن ارسال مي‌كند گسترش سرطان آدرنال با سرعت بيشتري اتفاق مي‌افتد.

هيپرپلازي مادرزادي آدرنال

اين بيماري يك نوع اختلال ژنتيكي است كه در آن سطح كورتيزول پايين مي‌آيد. افراد مبتلا به هيپرپلازي مادرزادي آدرنال، اغلب به مشكلات هورموني ديگر نيز مانند پايين بودن سطح آلدوسترون مبتلا مي‌شوند .

براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بيماري‌هاي ژنتيكي كليك كنيد.

سندروم كوشينگ

سندرم كوشينگ يك بيماري نادر است كه عملكرد آن معكوس بيماري آديسون است. در اين بيماري هورمون كورتيزول بيش از حد توليد مي‌شود. علل بروز آن وجود تومور در غده هيپوفيز يا در غده آدرنال است.

براي دريافت مشاوره در زمينه سلامت جسم و روان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : غدد فوق كليه | ساختار و ويژگي‌هاي آن