كابوس (nightmare) يا روياي آشفته چيست؟

در افسانه‌هاي قديمي، nightmare به معناي جن يا لولو خور خوره‌اي بود كه شب‌ها به سراغ افراد مي آمد و به دنبال ترساندن آن‌ها در خواب بود. در واقع كابوس ديدن يكي از انواع اختلالات خواب است و يك روياي مبهم است كه با احساسات منفي مانند اضطراب يا ترس همراه مي‌شود و فرد را با وحشت زيادي از خواب بيدار مي‌كند. اگر چه بين روياي بد و كابوس تفاوت وجود دارد. روياهاي بد معمولا آشفتگي به شدت كابوس ايجاد نمي‌كنند و منجر به بيدار شدن شما از خواب نمي‌شوند. براي كسب اطلاعات بيشتر از اختلالات خواب كليك كنيد.

اگر چه كابوس‌ها بيشتر در خواب شب رايج‌اند اما در طي خواب روزانه نيز ممكن است رخ دهند. شما معمولا كابوس‌هاي خود را به وضوح به ياد مي‌آوريد زيرا اكثر اين كابوس‌ها افراد را به سرعت از حالت خواب به حالت بيداري مي‌آورند. موضوعات كابوس‌ها معمولا اتفاقات ناخوشايند گذشته و يا موضوعاتي هستند كه سلامتي شما را تهديد مي‌كنند. يكي از اصلي‌ترين علل خواب‌هاي آشفته ناشي از اختلالات مربوط به سانحه مي‌باشد. براي اطلاع بيشتر از اختلالات مربوط به سانحه كليك كنيد.

نشانه‌هاي اختلال كابوس

كابوس‌ها به احتمال بيشتر در در نيمه دوم شب رخ مي‌دهند. روياي آشفته ممكن است به ندرت يا چندين بار در طول شب اتفاق بيافتد زمان كابوس ديدن كوتاه است اما مي‌تواند باعث بيدار شدن شما شود و بازگشت مجدد به خواب را دشوار كند. يك روياي بد ممكن است شامل اين ويژگي‌ها باشد:

•  روياي شما زنده و واقعي به نظر مي‌رسد و بسيار ناراحت كننده است.
•  داستان رؤياي شما معمولا در مورد سلامت جسماني و ايمني شماست اما مي‌تواند ساير موضوعات مبهم را نيز داشته باشد.
•  اين رويا شما را از خواب بيدار مي‌كند.
•  رويا مي‌تواند منجر به ترسيدن، اضطراب، عصبانيت، ناراحتي يا پريشاني شما شود.
•  شما مي‌توانيد به طور واضح رويا خود را به ياد آوريد و جزئيات آن را به خاطر بسپاريد.

معيارهاي تشخيصي اختلال كابوس

ديدن روياي بد زماني يك اختلال در نظر گرفته مي‌شود كه شرايط زير را داشته باشد:

1-كابوس‌ها، طولاني و به شدت ناراحت كننده كه به دفعات تكرار شونده، باشند و منجر به اضطراب يا ترس مداوم فرد شوند و به خوبي در خاطر او بمانند.

2- بعد از بيدار شدن از خواب‌هاي ناراحت كننده، حواس فرد خيلي زود سر جاي خود بر مي‌گردد.

3- خواب آلودگي روزانه، خستگي يا انرژي كم

4- ايجاد مشكلاتي در كار، مدرسه يا در شرايط اجتماعي فرد مي‌كند.

علل ديدن خواب و روياي آشفته

كابوس‌ها مي‌تواند توسط بسياري از عوامل ايجاد شوند، از جمله:

_ استرس يا اضطراب ناشي از تنش‌هاي عادي زندگي روزمره، مانند يك مشكل در خانه يا مدرسه، مي‌تواند موجب كابوس شود. يك تغيير عمده در زندگي مانند مهاجرت به كشوري ديگر و يا مرگ يكي از عزيزان مي‌تواند تاثير مشابهي داشته باشد.  

_ افراد بعد از دچار شدن به تروماهايي مانند تصادف، آسيب، سوء استفاده فيزيكي يا جنسي يا ساير رويدادهاي آسيب ديده معمولا دچار كابوس مي شوند. كابوس در افراد مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) رايج است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال استرس پس از سانحه كليك كنيد.

_ ايجاد تغييرات عمده در برنامه خوابي فرد مانند محروميت از خواب و يا قطع يا كاهش ميزان خواب مي‌تواند خطر ابتلا به كابوس را افزايش دهد.

_ گروهي از داروها از جمله داروهاي ضد افسردگي خاص، داروهاي فشار خون مي‌توانند باعث كابوس شوند. براي كسب اطلاع از داروهاي ضد افسردگي كليك كنيد.

_ سوء مصرف الكل و يا مواد مخدر مي‌تواند موجب كابوس شود. پيشنهاد مي‌كنيم براي درك بهتر در اين زمينه مقاله مواد مخدر را مطالعه كنيد.

_ اختلالات ديگر مثل افسردگي و ساير اختلالات روانشناختي ممكن است با كابوس مرتبط باشد. در اين زمينه مطالعه مقاله افسردگي مي‌تواند مفيد باشد.

_ كابوس‌ها مي‌توانند همراه با برخي از شرايط پزشكي مانند بيماري قلبي يا سرطان اتفاق بيفتند.

_ براي برخي از افراد، خواندن كتاب‌هاي ترسناك و تماشاي فيلم‌هاي ترسناك، به خصوص قبل از خواب، مي‌تواند منجر به بروز اختلال كابوس ديدن در آن‌ها شود.

شيوع كابوس‌هاي شبانه

كابوس‌ها ممكن است در كودكان 3 تا 6 ساله شروع شود و بعد از سن 10 سالگي كاهش يابد. در طول سال‌هاي نوجواني و جواني، دختران به نظر مي‌رسد كابوس بيشتري نسبت به پسران داشته باشند. اگرچه در سال‌هاي بزرگسالي احتمال ديدن كابوس بسيار كاهش مي‌يابد، اما بعضي افراد در بزرگسالي ممكن است دچار روياهاي آشفته شوند و يا در طول زندگي خود آن‌ها را تجربه كنند.

پيامدهاي ديدن روياهاي آشفته

كابوس ديدن مي تواند منجر به ايجاد مشكلاتي در زندگي فرد شود :

1- كابوس ديدن مانع از خواب راحت و كافي فرد در طول شب مي‌شود و مي‌تواند به خستگي و خواب آلودگي در طول روز منجر شود. اين خواب آلودگي مي‌تواند به مشكلاتي در مدرسه يا كار منجر شود، يا فرد در كارهاي روزمره خود مانند رانندگي و تمركز كردن دچار مشكل شود. 

2- ادامه پيدا كردن كابوس‌هايي كه فرد را رنج مي‌دهد، مي‌تواند مشكلات روحي و رواني مانند افسردگي و اختلال اضطرابي ايجاد كند. لازم است با علائم اين اختلالات آشنا شويد تا هرچه زودتر براي درمان آن‌ها اقدام كنيد. براي اطلاع بيشتر در مورد اختلالات اضطرابي كليك كنيد.

3- فرد مي‌ترسد كه اگر بخوابد مجدد كابوس ببيند و به همين دليل از رفتن به رخت خواب خودداري مي‌كند.

4- فرد دچار افكار خودكشي يا تلاش‌هايي براي خودكشي مي‌شود. پيشنهاد مي‌كنيم مقاله را خودكشي مطالعه كنيد.

درمان اختلال كابوس

درمان كابوس بسيار ضروري است چرا كه همانطور كه گفتيم مشكلات فراواني را در خواب افراد و به ويژه براي كودكان به وجود مي‌آورد. اگر كابوس باعث ناراحتي يا اختلال در خواب افراد و يا دخالت در عملكرد روزانه فرد شود، درمان آن مي‌تواند از بروز مشكلات بيشتر جلوگيري كند. در درمان كابوس بايد ابتدا به كشف علت زيربنايي پرداخت. گزينه‌هاي درماني كه مورد استفاده قرار مي‌گيرند عبارتند از:

درمان پزشكي و دارويي

اگر كابوس با يك وضعيت پزشكي مرتبط باشد، بايد مشكل اصلي پزشكي درمان شود تا كابوس‌هاي فرد از بين برود. وضعيت پزشكي ممكن است با بيماري‌هاي جسماني در ارتباط باشد. براي درمان كابوس دارو درماني به ندرت مورد استفاده قرار مي‌گيرد. ممكن است دارو براي رفع ساير اختلالات همراه فرد مانند افسردگي و يا استرس پس از سانحه استفاده شود تا با بهبود اين بيماري‌ها، كابوس‌هاي فرد نيز كاهش يابد. يكي از داروهايي كه براي درمان اختلال كابوس تجويز مي‌شود، پراسوزين نام دارد و اغلب براي كابوس‌هاي تكراري و مزمن مؤثر است.

درمان كابوس با كاهش استرس و اضطراب

در صورتي كه استرس و اضطراب شديد منجر به كابوس ديدن و روياهاي آشفته مي‌شود، لازم است از روش‌هاي درماني كنترل اضطراب و استرس استفاده شود. بسياري از تنش‌ها و اضطراب‌ها توسط خود فرد و به تنهايي قابل كنترل نيستند و از طرفي آسيب فراواني را به روان فرد وارد مي‌كنند. به همين دليل لازم است در اين زمينه از مشاوره كنترل استرس كمك بگيريد. مطالعه مقاله كاهش استرس نيز مي‌تواند اطلاعات مفيدي را در اختيارتان قرار دهد.

روش روان‌درماني

در فرآيند روان درماني متخصص روانشناس از فرد مي‌خواهد تا كابوس‌هاي خود را به همراه جزئيات آن‌ها شرح دهد. اين كار در جلسات متعدد و به صورت منظم صورت مي‌گيرد. همچنين فرد مشكلات و اختلالاتي را كه از كابوس‌ها ناشي مي‌شوند، براي مشاور توضيح مي‌دهد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روان درماني كليك كنيد.

درمان كابوس شبانه با روشي ساده

اين روش درماني نوعي از تصوير سازي ذهني است و سه مرحله دارد. هر چند انجام دادن اين روش ساده به نظر مي‌رسد اما تأثيرات چشمگيري در كاهش كابوس‌هاي شما دارد؛ اغلب افرادي كه از اين روش استفاده كرده‌اند نتايج مطلوبي را دريافت كردند. شما مي‌توانيد اين روش را به تنهايي انجام دهيد. اما در مورد افرادي كه اختلال استرس پس سانحه دارند، پيشنهاد مي‌شود براي اثر گذاري بيشتر، فردي متخصص و روانشناس را در كنار خود داشته‌باشند. مراحل انجام اين روش به شرح زير است:

1. ابتدا آخرين كابوسي را كه ديده‌ايد به ياد بياوريد؛ اگر يادآوري آن برايتان سخت است مي‌توانيد كابوس ديگري را در ذهن خود مرور كنيد.

2. سعي كنيد كابوس خود را به نحو ديگري تصوير سازي كنيد و جريان آن را تغيير دهيد. اين تغييرات را به هر نحوي كه دوست داريد و به جهت مثبت اعمال كنيد.

3. هر روز زماني را به خود اختصاص دهيد؛ چشمانتان را ببنديد، در هر حالتي كه دوست داريد، نشسته و يا خوابيده، قرار بگيريد و به مرور نسخه‌ي تغيير يافته‌ي كابوس خود بپردازيد. هر چه تخيل و تصوير سازي شما قوي‌تر باشد، درمان بهتر و سريع‌تر پيش مي‌رود.

براي دريافت مشاوره در زمينه تشخيص و درمان انواع اختلالات مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : كابوس ديدن | نشانه ها، علل و درمان اختلال كابوس