نوروفيدبك

نوروفيدبك يا بازخورد عصبي يكي از شاخه‌هاي بيوفيدبك است. بيوفيدبك در واقع يك دسته بندي كلي براي روش‌هايي است كه توسط آن‌ها مي‌توان اطلاعاتي در مورد دماي بدن، فشار خون، ضربان قلب، امواج مغزي به دست آورد و آن‌ها را هرچند كه ظاهرا غير ارادي هستند، به شكل ارادي تغيير داد. نوروفيدبك بخش مرتبط با كنترل كردن امواج مغزي بيوفيدبك مي‌باشد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بيوفيدبك كليك كنيد.

در نوروفيدبك از كامپيوتر، مانيتور و سنسور‌هاي مختلفي استفاده مي‌شود تا بتوان اطلاعات امواج مغزي را به دست آورد. در واقع بازخورد عصبي به فرد در مورد امواج عصبي مغزش بازخورد مي‌دهد. اين بازخورد در مورد موارد زير مي‌باشد:

_ميزان و درصد امواج مغزي مختلف در نواحي مختلف مغزي

_موزون بودن يا بدتنظيمي امواج مغزي

كاربردهاي نوروفيدبك

نوروفيدبك يكي از روش‌هاي درماني محسوب مي‌شود كه امروزه در علم روانشناسي و روانپزشكي كاربردهاي بسيار دارد و در درمان بيماري‌هاي مختلف مورد استفاد قرار مي‌گيرد. پيشنهاد مي‌كنيم براي كسب اطلاعات بيشتر مقاله روانشناسي را مطالعه كنيد.

نوروفيدبك پيش از اينكه به شما كمك كند تا بتوانيد امواج مغزي خود را كنترل كنيد و بد تنظيمي‌ها را سامان ببخشيد، از طريق الكتروانسفالوگرافي يك نقشه مغزي در اختيار متخصص قرار مي‌دهد. اين نقشه مغزي ميزان فعاليت امواج مغزي شما در كل مغز را نشان داده و با آن مي‌توان نواحي كه امواج درست كار نمي‌كنند را مشخص نمود.

در ضمن بازخورد عصبي از طريق داده‌هاي پژوهشي پيشين اين امكان را به متخصص مي‌دهد كه امواج مغزي شما را با توجه به گروه سني و جنسيتتان، با امواج مغزي ديگر افراد مقايسه كند. در واقع بهنجار بودن يا نابهنجاري آن را متوجه شود.

بعد از به دست آمدن داده‌هاي هنجاري، نقشه مغزي و بدتنظيمي‌ها، يك متخصص نوروفيدبك مي‌تواند با استفاده از ابزارها، نرم افزارها و ساير وسايل، در يك برنامه مشخص به شما كمك كند تا تنظيم امواج مغزي خود را به دست بگيريد. 

نوروفيدبك چگونه كار مي‌كند؟

كار با نوروفيدبك نياز به دريافت اطلاعات از سطح مغز دارد. مغز هنگام فعاليت امواج عصبي توليد مي‌كند كه در سطح آن جريان دارد. اين امواج از طريق الكترود‌هايي كه روي سر فرد نصب مي‌شوند، قابل ثبت و ارزيابي مي‌باشد. الكترودهايي كه به سر وصل مي‌شوند، هيچ درد يا آسيبي به سر وارد نمي‌كنند. اين الكترود‌ها از طريق ابزارها و نرم افزار‌هاي خاصي به كامپيوتر وصل شده و اطلاعات روي نمايشگر كامپيوتر به نمايش گذاشته مي‌شود.

براي فرد در طي جلسات نوروفيدبك وظيفه خاصي تعريف و طراحي مي‌شود. مثلا يك بازي كامپيوتري. هنگامي كه امواج مغزي در حالت خاصي باشند، فرد امتياز مي‌گيرد. در اين حالت فرد براي گرفتن امتياز ياد مي‌گيرد كه چگونه فعاليت امواج مغزي خود را تغيير دهد. در طي جلسات متوالي اين يادگيري بيشتر و بيشتر رخ داده و تثبيت مي‌شود. 

نوروفيدبك در اختلالات خاص

نوروفيدبك را براي اختلالات مختلفي به كار مي‌برند. از جمله:

• اختلال بيش فعالي/ كم توجهي ADHD
• اختلالات خواب (براي كسب آشنايي با اختلالات خواب كليك كنيد.)
• اختلال توره (براي كسب اطلاعات در زمينه اختلال توره كليك كنيد.)
• اختلالات درد
• استرس پس از سانحه PTSD (براي آشنايي و شناخت اختلال استرس پس از سانحه كليك كنيد.)
• اضطراب
• پرخاشگري
• اعتياد

علاوه بر اختلالات خاص، از بازخورد عصبي براي بالا بردن عملكرد كلي افراد هم استفاده مي‌شود. برخي هنرمندان، ورزشكاران يا كساني كه فعاليت‌هاي خاصي دارند، با نوروفيدبك ياد مي‌گيرند چگونه عملكرد خود را بالا ببرند. نوروفيدبك در درمان استرس مي‌تواند بسيار مفيد باشد. 

نوروفيدبك در درمان اضطراب و استرس

ناحيه پس سري مغز در افراد مبتلا به اختلالات اضطرابي به ميزان زيادي تحت تأثير قرار مي‌گيرد؛ در اين نواحي امواج مغزي آهسته در هنگام استراحت افزايش مي‌يابند و زماني كه به خواب مي‌رويم به بيشترين ميزان خود مي‌رسند. در واقع افزايش امواج آهسته در ناحيه پس سري نشان دهنده‌ي كاهش عملكرد اين نواحي است. بر عكس در بيماران مبتلا به اضطراب عملكرد اين بخش افزايش مي‌يابد. درمان نوروفيدبك اين ناحيه از مغز بيماران را مورد هدف قرار مي‌دهد و با كاهش دادن فعاليت زياد ناحيه پس سري باعث كاهش علائم اضطراب مي‌شود.

علاوه بر اين در اختلال استرس پس سانحه كه علائمي همچون تعريق و افزايش ضربان قلب بروز پيدا مي‌كند، مغز و قلب هر دو هدف نوروفيدبك قرار مي‌گيرند و در كنار آن از بيوفيدبك نيز استفاده مي‌كنند تا اثربخشي درمان افزايش يابد. براي كسب اطلاعات از ديگر روش‌هاي درمان استرس و اضطراب كليك كنيد.

ميزان اثربخشي نوروفيدبك

درمان‌هاي اختلالات روانشناختي به چند دسته تقسيم مي‌شوند. برخي درمان‌ها خط اول درمان هستند. براي مثال دارودرماني در اسكيزوفرنيا خط اول محسوب مي‌شود. در اختلالي مانند افسردگي اساسي، تركيب دارو درماني و رواندرماني بهترين اثربخشي را دارد و توصيه مي‌شود. براي كسب اطلاعات در زمينه روان درماني كليك كنيد.

برخي درمان‌ها هستند كه اگر چه خط اول درماني نيستند، ولي پژوهش‌ها اثر بخشي آن‌ها را تاييد مي‌كند و در كنار درمان‌هاي خط اول مي‌توانند كمك كننده و بهبود دهنده باشند. در واقع نوروفيدبك يكي از همين درمان‌هاست.

براي مثال در اختلال بيش فعالي/نقص توجه خط اول درمان، دارو درماني و برنامه‌هاي درماني براي سبك فرزندپروري و مداخله‌هاي رفتاري مي‌باشد. ولي در كنار آن‌ها مي‌توان از اثر بخشي نوروفيدبك هم بهره برد. مشاوره كودك به شما كمك مي‌كند تا تركيبي از بهترين روش‌هاي درماني را براي كودك مبتلا به بيش فعالي به كار ببريد.

بنابر مقدمات گفته شده، اثر بخشي نوروفيدبك در درمان اختلالات مختلف درست است كه توسط پژوهش‌ها تاييد شده ولي اين درمان به عنوان درمان مكمل شناخته مي‌شود و هرگز جايگزين درمان‌هاي اصلي نيست.

عوارض نوروفيدبك

اصولا عوارض درمان‌ها يكي از نگراني‌هاي اصلي متخصصان است. براي انتخاب يك درمان خوب، بايد به مزايا و عوارض آن همزمان نگاه كرد. در مورد نوروفيدبك تا به حال عوارض جانبي خاصي ثبت نشده است.

نصب الكترودها روي سر نه تهاجمي است نه آسيب بالقوه‌اي دارد. نوروفيدبك صرفا سيگنال‌هايي را ثبت مي‌كند و چيزي را بر آن‌ها تحميل نمي‌كند بلكه از طريق فعاليت عادي خود مغز، سعي در تغيير امواج مغزي دارد. در واقع امواج مغزي برآيند كار مغز مي‌باشند، پس با آموزش اينكه فرد كار كردن و فعاليت مغز را تغيير دهد، امواج مغزي اش هم تغيير مي‌كنند. بنابراين خطر خاصي وجود ندارد.

تعداد جلسات درمان با نورو فيدبك

تعداد جلسات درماني نوروفيدبك به تناسب شدت و نوع بيماري از 10 جلسه تا 80 جلسه توصيه مي‌شود. مدت زمان اين جلسات اغلب بين 30 تا 45 دقيقه است. بهتر است سه جلسه در هفته نوروفيدبك انجام شود. مستمر بودن جلسات درماني به روند درمان و بهبودي را سرعت مي‌بخشد و منجر به بالارفتن تمركز و توجه به خصوص در فرد مبتلا به بيش فعالي خواهد شد. اثرات درمان بعد از جلسه دهم خود را به شكل محسوسي در افراد مراجع نشان مي‌دهد. در واقع تعداد جلسات بايد به حدي باشد تا درمان تكميل شود.

آيا درمان با استفاده از بازخورد عصبي براي همه افراد مناسب است؟

روش درماني نوروفيدبك را مي‌توان براي تمام افراد به كار گرفت. از اين روش مي‌توان براي كمك به دانشجويان جهت افزايش تمركز در هنگام درس خواندن تا درمان افسردگي‌هاي شديد، اضطراب و ميگرن مورد استفاده قرار داد. در واقع تعهد قوي و انگيزه مراجع در اين نوع درمان نقش اساسي دارد؛ چرا كه همان‌طور كه گفتيم اغلب نشانه‌هاي بهبود تا قبل از جلسه دهم آشكار نمي‌شود و ممكن است براي مراجع نااميد كننده باشد. اين درمان براي افرادي مي‌تواند مناسب باشد كه بتوانند خود را ملزم كنند تا هر هفته در جلسات نيم ساعته شركت كنند.

سؤالات متداول

از چه سني مي‌توان بازخورد عصبي را مورد استفاده قرار داد؟

نوروفيدبك را مي‌توان براي سنين 6 سال به بالا مورد استفاده قرار داد و بهترين زمان براي انجام آن، به خصوص براي درمان بيش فعالي و اختلال يادگيري، سنين دبستان است.

آيا احتمال بازگشت بيماري پس از درمان بازخورد عصبي وجود دارد؟

مسئله مهم در اين نوع درمان، كامل كردن روند آن است؛ در صورتي كه تعداد جلسات كامل نشود، احتمال بازگشت علائم و عود بيماري وجود دارد. براي درمان كامل و پيشگيري از بازگشت بيماري، همكاري خانواده و عمل به دستورات فرد متخصص الزامي است.

براي دريافت مشاوره در زمينه انواع درمان‌هاي روانشناختي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : نوروفيدبك چيست | كاربرد و عوارض نوروفيدبك