بلوغ ديررس

در بلوغ ديررس، تغييرات هورموني و بدني كه بايد با افزايش سن نوجوان رخ دهد، به موقع و در زمان مناسب اتفاق نمي‌افتد. به طور كلي بلوغ ديرتر از سن 13 سالگي در دختران و بلوغ ديرتر از سن 14 سالگي در پسران را بلوغ ديررس گويند، تأخير بلوغ در پسرها شايع‌تر است. بلوغ ديررس در نوجوان، او را با بحران‌هاي بيشتري روبه رو مي‌كند. پيشنهاد مي‌كنيم براي درك بهتر دوران نوجواني و بحران‌هاي آن مقاله نوجوان را بخوانيد.

علائم بلوغ ديررس

بلوغ ديررس در پسران شايع‌تر است و با علائم زير مشخص مي‌شود:

• رشد نكردن بيضه‌ها تا سن 14 سالگي
• سپري شدن 5 سال از زمان شروع رشد اندام جنسي و تكميل نشدن رشد آن

در دختران علائم بلوغ ديررس عبارت‌اند از:

• عدم رشد سينه‌ها تا سن 13 سالگي
• وجود فاصله زماني بيش از 5 سال از شروع رشد سينه‌ها تا شروع اولين قاعدگي (براي كسب اطلاعات در زمينه قاعدگي كليك كنيد.)
• عدم شروع قاعدگي تا سن 16 سالگي
  
  

انواع بلوغ ديررس

بلوغ ديررس ممكن است به دليل نقص در تخمدان، بيضه و يا قسمت‌هايي از مغز كه در ارسال هورمون به آن‌ها دخيل هستند (هيپوتالاموس و هيپوفيز) رخ دهد. اين دو نوع مشكل را هيپوگناديسم اوليه و ثانويه مي‌ناميم.

هيپوگناديسم اوليه

اين حالت زماني رخ مي‌دهد كه غدد جنسي به اندازه كافي هورمون جنسي توليد نمي‌كنند. در پسران مبتلا به اين عارضه، بيضه‌ها هورمون تستوسترون كافي توليد نمي‌كنند و در دختران مبتلا، تخمدان‌ها قادر به توليد استروژن كافي نيستند. اين موقعيت ممكن است به دليل اختلال ژنتيكي، اختلالات عصبي رشدي، عوارض پرتو درماني يا شيمي درماني، عفونت و عمل جراحي باشد. براي كسب اطلاعات در زمينه اختلالات عصبي رشدي كليك كنيد.

هيپوگناديسم ثانويه

در اين نوع از هيپوگناديسم، تخمدان يا بيضه (غدد جنسي) دچار مشكل نيستند، بلكه مشكل به هيپوتالاموس يا هيپوفيز در مغز مربوط است. در واقع غدد جنسي، پيام ترشح هورمون را دريافت نمي‌كنند.

تشخيص بلوغ ديررس

تشخيص دقيق اختلال در بلوغ بايد توسط پزشك معالج و براساس شرايط بيمار صورت بگيرد. بلوغ ديررس معمولا با يك معاينه فيزيكي تشخيص داده مي‌شود و در صورت لزوم مي‌توان از آزمايش خون و تست‌هاي تشخيصي براي پي بردن به عملكرد هيپوتالاموس و هيپوفيز، تعيين سن استخواني بيمار و تصويربرداري از جمجمه استفاده كرد.

مقدار هورمون ساخته شده در مغز، تخمدان‌ها يا بيضه‌ها، از طريق آزمايش خون قابل اندازه‌گيري است. همچنين از روش‌هاي تصويربرداري مانند سونوگرافي براي تشخيص اندازه و ظاهر تخمدان‌ها يا بيضه‌ها استفاده مي‌شود. اسكن‌ ام.آر.آي يا سي تي اسكن به پزشك اجازه مي‌دهد كه با مشاهده درون مغز، به بررسي غده هيپوفيز بپردازد. اين تصاوير مي‌تواند وجود تومور يا اختلالات غده هيپوفيز را به‌ خوبي نشان دهد. همچنين پزشك مي‌تواند با تعيين سن استخواني با اشعه ايكس (از دست و مچ) ميزان رشد استخوان‌ها را مورد بررسي و سنجش قرار دهد.

علل بلوغ ديررس

ژنتيك

معمولا تفاوت در زمان بندي و سرعت فرآيند بلوغ در بين افرادي كه در يك محيط مشابه زندگي مي‌كنند مربوط به عامل ژنتيكي است. اين مشكل مي‌تواند ارثي باشد. ممكن است والدين و فاميل‌هاي نوجوان، بلوغ ديررس را تجربه كرده باشند. بلوغ ديررس بر اثر وراثت درمان ندارد و نوجوانان با گذشت زمان و به مرور رشد مي‌كنند.

عوامل محيطي و سبك زندگي

علاوه بر تأثير زياد عوامل ژنتيكي، محيط پيرامون نيز نقش مهمي در اين زمينه ايفا مي‌كند. به طور كلي افرادي كه از سلامت و تغذيه بهتري برخوردار هستند زودتر از بقيه به بلوغ مي‌رسند و افرادي كه دچار سوءتغذيه‌اند، ديرتر از همسالان خود به بلوغ مي‌رسند. برخي از مطالعات حاكي نشان دادند كه عوامل اجتماعي در محيط خانه بر روي شروع بلوغ به خصوص در مورد دختران تاثير مي‌گذارد. در مقايسه با دختران، بلوغ در پسران چندان به شرايط خانوادگي وابسته نيست. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه تفاوت در بلوغ پسران و دختران پيشنهاد مي‌كنيم مقالات بلوغ جسمي در دختران و بلوغ پسران را مطالعه كنيد.

در خانواده‌هاي پر تنش، استرس ترشح هورمون‌ها را تحت تاثير قرار مي‌دهد. فرايند بلوغ توسط مقدار كمي استرس ممكن است، سرعت بگيرد ولي استرس مزمن و بيش از اندازه سرعت بلوغ را كاهش مي‌دهد.

بيماري‌ها و مشكلات پزشكي

برخي افراد مبتلا به بيماري‌هاي مزمن مانند ديابت، فيبروز مثانه، مشكلات كليه و حتي آسم ممكن است ديرتر به بلوغ برسند، چون اين بيماري‌ها در رشد بدن اختلال ايجاد مي‌كنند. درمان و كنترل صحيح اين بيماري‌ها مي‌تواند به جلوگيري از بلوغ ديررس كمك كند. مشكلات غدد هيپوفيز (توليد كننده هورمون رشد) نيز باعث بلوغ ديررس مي‌شود. از ديگر علل ايجاد اين عارضه مي‌توان به مصرف برخي از داروهاي شيمي درماني يا داروهاي بيمار‌ي‌هاي روحي، اشاره كرد.

اختلالات كوروموزومي

برخي از افرادي كه دچار بلوغ ديررس هستند، اختلالات كروموزومي مرتبط با برنامه‌هاي سازندگي بدن دارند. مشكل كروموزومي در رشد طبيعي جسماني و جنسي اختلال ايجاد مي‌كند. سندرم ترنر بيماري حاصل از اختلال در كروموزوم‌ها است كه در خانم‌ها اتفاق مي‌افتد و بلوغ ديررس يكي از نشانه‌هاي آن است. اين اختلال در رشد تخمدان‌ها و توليد هورمون‌هاي جنسي تأثير مي‌گذارد. بيماري مشابه در پسران سندرم كلاين فلتر نام دارد كه تأثيرات منفي در رشد طبيعي اعمال مي‌كند.

تفاوت آثار جانبي بلوغ ديررس در دختران و پسران 

بلوغ ديررس باعث مي‌شود، نوجوان به دليل اين كه با همسن و سالان خود تفاوت دارند، احساسات ناخوشايندي مانند استرس، خجالت، كاهش اعتماد به نفس و در نهايت افت تحصيلي را تجربه كنند. تجربه اين احساسات منفي از طرف پسران بيشتر است. طبق مطالعات پسراني كه زودتر به بلوغ مي‌رسند در بين هم سن‌هاي خود بيشتر مورد پذيرش قرار مي‌گيرند و محبوبيت بيشتري دارند. در حالي كه بلوغ زودرس در دختران موجب طرد او از جانب هم سن و سالانش مي‌شود.

آثار رواني بلوغ ديررس

نوجواناني كه ديرتر به بلوغ مي‌رسند زمان بيش‌تري دارند كه از لحاظ رواني آماده شوند. از آنجايي كه افزايش سريع هورمون‌ها تغييراتي در خلق و خو ايجاد مي‌كند، آمادگي قبلي بلوغ مهم به نظر مي‌رسد. در واقع بلوغ چالشي است كه نياز به تطبيق رواني از سوي نوجوان دارد پس هر چه در سن پايين‌تر باشند آمادگي كمتري براي انطباق خواهند داشت. برخي تحقيقات حاكي از آن است كه افرادي كه ديرتر به بلوغ مي‌رسند داراي بصيرت و خلاقيت بوده و بيش‌تر اهل تفريح هستند. براي كسب اطلاعات در زمينه ويژگي هاي نوجوان كليك كنيد.

افرادي كه زودتر به سن بلوغ مي‌رسند چون بيشتر شبيه افراد بزرگسال هستند زودتر از همسالان خود مجبورند به سمت نقش‌هاي بزرگسالان بروند. بيشتر از آن‌ها توقع مي‌شود كه مسئوليت پذير باشند، رهبري افراد را برعهده بگيرند و به گونه‌اي پخته‌تر رفتار كنند. نتيجتا خلاقيت و قبول ريسك در آن‌ها كاهش مي‌يابد. پس بلوغ ديررس در دراز مدت مي‌تواند مزايايي براي فرد به همراه داشته باشد.

معمولا دختراني كه ديرتر به سن بلوغ مي‌رسند داراي مشكلات رواني كمتري نسبت به دختراني هستند كه زودتر به بلوغ رسيده‌اند. يكي از دلايل آن اين است كه وارد رابطه جنسي زود هنگام نمي‌شوند، پس فشارهاي روحي كمتري تجربه مي‌كنند. چنين دختراني اولين رابطه جنسي خود را با آگاهي انتخاب مي‌كنند. 

از طرفي بلوغ ديررس باعث مي‌شود ذهن دختران كمتر تحت تاثير رسانه‌ها درباره زيبايي‌هايي مثل لاغري و اندام متناسب قرار بگيرد. در واقع بلوغ ديررس منجر به طي بلوغ عاطفي بهتر مي‌شود. براي كسب اطلاعات در زمينه بلوغ عاطفي كليك كنيد.

درمان بلوع ديررس

براي درمان بلوغ ديررس ابتدا بايد علت آن را بررسي كرد. در صورتي‌ كه به‌ طور طبيعي فردي ديرتر از ديگران به بلوغ برسد، نيازي به درمان ندارد. اما اگر شخص به خاطر تأخير يا نداشتن رشد و بلوغ ديررس، شديداً نگران و مضطرب باشد، برخي از پزشكان با تجويز داروهاي مكمل هورمون جنسي، بلوغ را جلو مي‌اندازند. اگر علت بلوغ ديررس يك بيماري زمينه‌اي ديگر باشد، درمان بيماري، بلوغ ديررس را هم برطرف مي‌كند.

اقدام به درمان براي پسران بسيار شايع‌تر از دختران است. درصورتي‌كه پسر نوجواني تا سن 14 سالگي علائم بلوغ را نداشته باشد، ممكن است مصرف تستوسترون براي او تجويز شود. با مصرف دوز پايين تستوسترون، بلوغ شخص آغاز مي‌شود و برخي خصوصيات مردانه مانند عضلاني بودن در بدن او شكل مي‌گيرد. براي دختران، در صورت نياز به درمان، دوزهاي بسيار پايين استروژن تجويز مي‌شود. درصورتي‌كه بلوغ ديررس بر اثر اختلالات ژنتيكي باشد، قابل درمان نيست اما انجام هورمون‌ درماني باعث شكل‌گيري خصوصيات جنسي در فرد مي‌شود.

اهميت همراهي والدين با نوجوان دچار بلوغ ديررس

والدين بايد با ايجاد رابطه عاطفي مناسب با فرزندان خود مشكلات ناشي از بلوغ ديررس را به حداقل برسانند. نبايد او را با ديگر همسالانش مقايسه كرد و به او كمك كنيد كه فعاليت‌هاي خود را با توجه به توانايي‌هايش انتخاب كند تا بتواند به خوبي اين دوران را سپري كند و به تدريج به سطح توانايي‌هاي نرمال خود برسد. براي اطلاع از واكنش مناسب با مشكلات فرزندان بهتر است با يك مشاوره كودك و يا مشاوره روانشناسي نوجوان صحبت كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه بلوغ ديررس مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : بلوغ ديررس | نشانه ها و درمان بلوغ ديررس