معني شفقت چيست؟

روانشناسان معتقدند، معني شفقت به معناي توجه به رنج و تلاش براي كاهش آن است. اين رنج ممكن است در درون خود فرد و يا در ساير اعضاي جامعه وجود داشته باشد. افراد داراي شفقت به‌جاي قضاوت كردن‌هاي ارزشي، صرفاً به رنج توجه مي‌كنند و براي برطرف كردن آن قدم برمي‌دارند. مي‌توان چنين تصور كرد كه در شفقت، نگاه انتقادگر و قضاوت وجود ندارد. افراد داراي شفقت داراي سه ويژگي هستند كه شامل موارد زير است.

1. آن‌ها احساس مي‌كنند رنج و ناراحتي موجود، كاملاً جدي و نيازمند توجه است.

2. به‌جاي قضاوت در مورد اينكه اتفاقات پيش‌آمده، تقصير خود فرد و بازتاب رفتارهاي اوست، شرايط را به‌صورت مشكلي كه پيش‌آمده در نظر مي‌گيرند.

3. آن‌ها قادرند، به‌خوبي خودشان را جاي ديگران گذاشته و احساسات آن‌ها را درك كنند.

تفاوت شفقت با همدلي

گاهي ممكن است شفقت با كلماتي نظير همدلي، كمك كردن و يا عبارات ديگر يكسان فرض شود. ويژگي‌هايي كه براي شفقت برشمرديم، به‌خوبي حدومرز اين ويژگي را مشخص مي‌كند. همدلي به اين معناست كه شما با دقت به صحبت‌هاي طرف مقابل گوش‌داده و به او نشان دهيد كه درد او را مي‌فهميد. در همدلي شما قدمي براي تغيير شرايط فرد برنخواهيد داشت. از طرفي ممكن است مشكل پيش‌آمده را چندان جدي ندانيد و يا احساس كنيد كه شرايط پيش‌آمده تقصير خود فرد است. بااين‌حال همدلي كردن به اين معناست كه شما به وي نشان دهيد متوجه سختي و رنج وي هستيد. اين در حالي است كه شفقت به‌طوركلي از قضاوت راجع به مسبب وضع موجود خالي بوده و صرفاً به رنج افراد توجه دارد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه همدلي كليك كنيد.

معني شفقت | شفقت نسبت به خود

يكي از مهم‌ترين عواملي كه در سلامت روان هر فرد تأثير دارد، خود دوستداري است. ميزان علاقه و نگاه مثبتي كه شما به خودتان داريد، نقش بسياري در سلامت رواني شما خواهد داشت. يكي از عواملي كه احساس مثبت نسبت به خود را از بين مي‌برد، خود سرزنشگري است. دلايل بسياري براي سرزنش خود مي‌توان پيدا كرد. افرادي كه احساس مي‌كنند مي‌بايست همه كارها را به‌درستي و كامل انجام دهند و يا آن‌هايي كه احساس مي‌كنند مسئوليت تمام مسائل برعهده آن‌ها است، با نگاهي بسيار نقادانه، خودشان را قضاوت مي‌كنند. همچنين فقدان توانايي بخشيدن خود به دليل اشتباهاتي كه در طول زندگي انجام شده، يكي ديگر از عواملي است كه به عزت‌نفس فرد صدمه مي‌زند.

شفقت نسبت به خود، به اين معناست كه خود را با تمام ويژگي‌هاي مثبت و منفي دوست داشته و بامحبت نسبت به خودتان برخورد كنيد. توجه به رنجي كه در طول زندگي كشيده‌ايد و آسيب‌هايي كه به شما واردشده، از اهداف اصلي شفقت ورزي نسبت به خود است. بر اساس ديدگاه شفقت نسبت به خود، علاقه و احساس مسئوليت نسبت به ديگران زماني پيش مي‌آيد كه شما در درجه اول نسبت به خودتان شفقت داشته باشيد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه سلامت روان كليك كنيد.

معني شفقت | راهكارهايي براي بالا بردن شفقت نسبت به خود

براي بالا بردن ميزان شفقت نسبت به خود، مي‌بايست چند باور ذهني را اصلاح كنيد. اگر ايجاد اين تغييرات براي شما سخت است، از يك مشاور در اين زمينه كمك بگيريد.

1. كمال‌گرايي

برخي از ما معيارهاي بسيار سخت‌گيرانه‌اي براي خودمان وضع مي‌كنيم. ما صرفاً زماني ارزشمند هستيم كه همه كارها را به‌درستي انجام دهيم. تنها زماني مي‌توانيم از خودمان راضي باشيم كه بهترين فرد در يك موضوع خاص باشيم. هيچ تنبلي و اتلاف وقتي در زندگي ما قابل‌پذيرش نيست. نتيجه اعتقاد به چنين مسائلي اين است كه شما هرگز از زندگي‌تان راضي نيستيد و همواره در حال تلاش براي تغيير وضع موجود خواهيد بود. شما تلاشتان را بي‌ارزش دانسته و صرفاً به نتايج توجه داريد. شفقت نسبت به خود يعني بپذيريم تمامي تلاش‌هاي ما، صرف‌نظر از نتيجه، قابل‌تحسين هستند. هنگامي‌كه خودتان را با ديگران مقايسه مي‌كنيد، توجه داشته باشيد كه آن‌ها در يك زمينه از شما بهتر عمل كرده‌اند. اين مسئله نمي‌تواند به اين معنا باشد كه آن‌ها به‌طوركلي نسبت به شما بهتر هستند.

2. بخشيدن خود

همه ما، هنگامي‌كه به زندگي‌مان نگاه مي‌كنيم، خطاهايي را خواهيم يافت. در اين ميان، برخي افراد خودشان را به خاطر خطاهاي اتفاق افتاده، نمي‌بخشند. آن‌ها بخش بزرگي از زندگي را قرباني اشتباه پيش‌آمده در يكي از ابعاد زندگي مي‌كنند. در هر موقعيتي، عوامل بسياري تأثيرگذار هستند. براي مثال در به هم خوردن يك رابطه عاطفي، هر دو طرف رابطه، خانواده‌ها، فشارهاي كاري، وضعيت مالي و عوامل بسيار ديگري نقش دارند.

به خاطر داشته باشيد كه تمامي اين عوامل تحت كنترل شما نيستند. شما صرفاً به‌اندازه سهم خودتان در اين شرايط مسئول هستيد. علاوه بر اينكه مي‌بايست به سهم خودتان در شرايط پيش‌آمده آگاه باشيد مي‌بايست ياد بگيريد خودتان را براي اشتباهاتتان ببخشيد. اشتباه كردن در زندگي همه ما، امري غيرقابل‌اجتناب است. سرزنش بيش‌ازحد خودتان، هرگز نمي‌تواند چيزي را اصلاح كند.

براي اطلاع بيشتر در زمينه راهكارهاي بخشيدن خود كليك كنيد.

3. قدرداني كردن از خود

دوست داشتن خود، گاهي نيز به اين معناست كه به خودتان پاداش دهيد و يا بابت برخي مسائل از خودتان قدرداني كنيد. تهيه يك چك‌ليست از مجموعه فعاليت‌هايي كه براي شما لذت‌بخش است و برنامه‌ريزي براي انجام آن‌ها و يا خريد وسايلي كه دوست داريد از تمريناتي هستند كه در اين زمينه به شما توصيه مي‌شوند. روانشناسان توصيه مي‌كنند، زماني را صرف تحسين خودتان بكنيد، از خودتان به دليل، روزهاي سختي كه گذرانده‌ايد، آسيب‌هايي كه ديده‌ايد و بي‌مهري‌هايي كه با شما شده، دلجويي كنيد.

معني شفقت | شفقت نسبت به ديگران

ما علاوه بر قضاوت كردن خود و انتقاد از رفتارهايمان، نسبت به ديگران نيز از همين شيوه استفاده مي‌كنيم. بسياري از مشكلات در روابط ميان فردي به اين خاطر ايجاد مي‌شود كه ما، به رفتار ديگران، بدون در نظر گرفتن دلايل آن توجه مي‌كنيم. مهم‌ترين نكته‌اي كه ديدگاه شفقت، نسبت به روابط بين فردي دارد، توجه به رنجي است كه در پشت هر يك از رفتارهاي اطرافيان ما وجود دارد. شفقت نسبت به ديگران، به اين معناست كه رنج پنهان در رفتار ديگران را ببينيد و نسبت به آن واكنش نشان دهيد. براي مثال اگر همسرتان، پس از بازگشت از سركار، توجه چنداني به شما ندارد، به‌جاي دلخوري و ناراحت شدن از اين رفتار، به خستگي و مشغله‌هاي ذهني او توجه كنيد؛ چه‌كاري براي تغيير اين شرايط از دست شما برمي‌آيد؟

رنج و ناراحتي اطرافيان، گاهي همانند مثال بالا، به‌وضوح قابل‌تشخيص است؛ اما در برخي از موارد نيز، اين رنج چندان قابل‌شناسايي نيست. بااين‌حال آنچه مسلم است اين است كه رفتارهاي نامناسب، غالبا به دليل يك ناراحتي و رنج دروني از جانب اطرافيان ما، بروز پيدا مي‌كنند و شفقت در روابط بين فردي، به اين معناست كه به‌جاي دلخور شدن و واكنش نشان دادن نسبت به ديگران، به اين امر توجه داشته باشيد كه آن‌ها رنجي را به دنبال مي‌كشند و نيازمند همراهي شما هستند.

معني شفقت | تمرين‌هايي براي بالا بردن شفقت

به‌طوركلي، تمرينات بالا بردن شفقت، در 3 گروه قرار مي‌گيرند.

1. قدرداني از خود

همان‌طور كه گفته شد، اين تمرينات در جهت توجه به خود و پاداش دادن به خودتان است

2. توجه آگاهي

ديدگاه توجه آگاهي، به حضور در لحظه، بدون هيچ‌گونه قضاوتي تأكيد دارد. براي مثال اگر در يك مهماني حضور داريد، در درجه اول سعي كنيد تا به‌جاي تمركز بر برنامه‌هاي فردا و يا اتفاقات روز گذشته با تمام حواستان در مهماني حضورداشته باشيد. در درجه دوم به‌جاي تمركز بر قضاوت، نظير (رفتار ميزبان بد بود، اگر من جاي او بودم...)، (هوا گرم است، اصلاً حال خوبي در اين شرايط ندارم) و افكاري ازاين‌دست، صرفاً از مهماني لذت ببريد.

3. تمرينات تصويرسازي ذهني بر اساس شفقت

هدف اين تمرينات، همانند تمرينات آرام‌سازي و ريلكسيشن، ايجاد يك احساس آرامش، در شرايط فشار رواني است. يك نمونه از اين تمرينات به اين صورت است.

يك محيط آرام را انتخاب كنيد. در اين محيط بنشينيد و به شرايط بدنتان توجه كنيد. خودتان را در شرايطي قرار بدهيد كه در آرامش كامل باشيد و هيچ فشاري وجود نداشته باشد. به ريتم تنفس خود توجه كنيد. نفس عميق بكشيد و سعي كنيد با تنفس آرام و عميق بدنتان را در حالت آرامش قرار دهيد.

اكنون يك خاطره از زماني را در ذهنتان ايجاد كنيد كه يك نفر نسبت به شما رفتاري با شفقت داشته است. به خاطر داشته باشيد كه اگرچه اين خاطره مربوط به ايامي است كه احتمالاً شما در شرايط سختي قرار داشته‌ايد اما در اين تمرين شما بايد بر روي رفتار فردي كه نسبت به شما شفقت داشته تمركز كنيد. با دقت، جزئيات چهره و رفتار آن فرد را در ذهنتان تجسم كنيد.

اگر چنين خاطره‌اي را پيدا نمي‌كنيد، سعي كنيد آن را تخيل كنيد. براي چند دقيقه در اين شرايط قرار بگيريد، سپس به‌آرامي اجازه بدهيد تا اين تصوير از ذهن شما محوشده و به حالت عادي برگرديد. به احساسات خود، پيش از انجام تمرين و پس ‌از آن توجه كنيد.

معني شفقت | شفقت درماني براي چه افرادي مناسب است؟

ديدگاه شفقت و درمان ساخته‌شده از آن، بيش از همه به كمك افرادي مي‌آيد كه در روابط بين فردي خود دچار مشكل هستند. همچنين افرادي كه عزت‌نفس پاييني داشته و با انتقاد و وسواس بيش‌ازحدي به رفتارهاي خود نگاه مي‌كنند، از اين تكنيك‌ها بيش از ديگران استفاده خواهند كرد.

سؤالات متداول

_ چرا شفقت مهم است؟

تحقيقات نشان داده، بالا بردن شفقت در خود، رابطه مستقيمي با كاهش بيماري‌هاي روحي نظير اضطراب و افسردگي داشته و باعث مي‌شود فرد احساس بهتري داشته باشد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه درمان افسردگي و درمان اضطراب كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه شفقت مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: معني شفقت در روانشناسي چيست؟