اختلال زبان يكي از انواع اختلالات ارتباطي در دوران كودكي است كه كودك مبتلا، توانايي يادگيري و كاربرد زبان را ندارد و از واژگان محدود و غلط استفاده مي‌كند. همچنين شيوه صحبت كردن او در قالب جملات كوتاه همراه با ساختارهاي دستوري ساده شده، حذف كردن كلمات يا عبارت‌هاي مهم است. اختلال زبان مي‌تواند به مشكلات متعدد ديگري نيز بيانجامد در نتيجه بسيار اهميت دارد كه كودك به موقع تحت درمان قرار بگيرد و همراه با پرداختن به اين مشكل، تبعات رواني آن نيز توسط يك روانشناس بررسي گردد. آنچه كه والدين بايد به آن توجه داشته باشند اين است كه در صورت مشاهده علائم هرچه سريع‌تر به روانشناس مراجعه كنند چراكه مداخله به هنگام در بهبود وضعيت كودك تاثير بسزايي دارد. در ادامه به بررسي بيشتر علل، علائم و درمان اختلال زبان خواهيم پرداخت.

منبع: اختلال زبان

اختلال زبان چيست؟

اختلال زبان از جمله اختلالات ارتباطي است كه در راهنماي تشخيصي و آماري اختلالات رواني در دسته اختلالات عصبي رشدي قرار داد. مشخصه اصلي اين اختلال ناتواني فرد در يادگيري و كاربرد زبان است كه به علت وجود نقايصي در سيستم درك يا توليد واژگان، لغات و جمله سازي ايجاد مي‌شود. اختلال زباني و ناتواني‌هاي مرتبط با آن در ارتباط شفاهي، كلامي و حتي زبان علامتي (كه بين افراد ناشنوا مورد استفاده قرار مي‌گيرد) به طور واضحي قابل مشاهده است. اختلال زبان مي‌تواند بر اثر آسيب‌هاي مغزي به وجود بيايد كه در آن صورت به آن آفازي گفته مي‌شود اما نوع غير مغزي آن در كودكان رايج تر است. 

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلالات عصبي رشدي كليك كنيد.

انواع اختلال زبان

براي اينكه بتوانيم انواع اختلالات زبان را بشناسيم بايد ابتدا با توانايي‌هاي بياني و دريافتي زبان آشنا شويم. توانايي‌هاي بياني به معناي قابليت فرد در زمينه توليد علائم كلامي، اشاره‌اي يا صوتي است. در حالي كه توانايي‌هاي دريافتي به فرايند درك پيام‌هاي زباني اشاره دارد. فرد مبتلا به اختلال زبان ممكن است در يك يا هردوي اين توانايي‌ها با مشكلات جدي روبه‌رو باشد.

از همين رو درمانگر براي تشخيص اين اختلال بايد هم در سطح بيان و هم در سطح دريافت كودك را ارزيابي كند چراكه در واقع شدت اختلال در هريك از اين توانايي‌ها مي‌تواند با ديگري متفاوت باشد. به طور كلي با توجه به دو توانايي بياني و دريافتي سه نوع اختلال زبان شناسايي شده است كه موارد زير را شامل مي‌شود. 

اختلال زبان دريافتي: كودك در درك و دريافت پيام‌هاي زبان دچار مشكل است.

اختلال زبان بياني: كودك در توليد علائم آوايي و كلامي مشكل دارد و نمي‌تواند افكار و احساسات خود را بيان كند.

اختلال زبان بياني-دريافتي: كودك هم در درك و دريافت پيام ديگران و هم در بيان افكار و احساسات خود مشكل دارد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه اختلال گفتاري كليك كنيد. 

ويژگي‌هاي افراد مبتلا به اختلال زبان

اختلال زبان معمولاً روي دايره لغات و دستور زبان تأثير مي‌گذارد و اين مسئله در نهايت توانايي صحبت كردن فرد را كاهش مي‌دهد. در اين شرايط اولين كلمات و جملات كودك با تأخير آغاز مي‌شوند. دايره لغات او به طور كل از آنچه در هم سن و سالان ديده مي‌شود  محدودتر است. براي مثال ممكن است فرزند شما تنها جملات دو كلمه‌اي بگويد و در پاسخ دادن به سؤالات ساده هم مشكل داشته باشد. همچنين به احتمال زياد فرزندتان هنگام صحبت كردن به خصوص هنگام صحبت كردن در مورد زمان گذشته غلط‌هاي دستور زباني زيادي خواهد داشت.

تا اينجا هر آنچه گفتيم به توانايي‌هاي بياني زبان مرتبط مي‌شد اما ناتواني‌هاي دريافتي زبان منجر به چه ويژگي‌هايي مي‌شوند؟ بررسي‌ها نشان مي‌دهند كودكاني كه دچار مشكلات دريافتي هستند در درك مترادف‌ها، معاني چندگانه و يا همان بازي با كلمات (متناسب با سن و فرهنگ خود) ضعف دارند. همچنين اين بچه‌ها در حفظ كردن و تكرار زنجيره‌هاي كلامي نظير به خاطر سپردن شماره تلفن يا يك شعر به مشكل برمي‌خورند و از همين رو در مدرسه هنگام مواجهه با اين تكاليف نمي‌توانند عملكرد مناسبي را از خود نشان دهند و در نتيجه با مسائلي نظير افت تحصيلي و مشكلات يادگيري نيز روبه‌رو مي‌شوند. 

مشكلات همراه با اختلال زبان در كودك

اختلال زبان در بسياري از موارد باعث مي‌شود كه كودك كم حرف و گوشه‌گير شود و به جز اعضاي خانواده تمايل به حرف زدن با اشخاص ديگري را نداشته باشد. همچنين ناتواني در درك يا بيان زبان باعث مي‌شود اين كودكان بيشتر در معرض رفتارهاي نامناسب از جانب ديگران نظير مسخره كردن قرار داشته باشند و در نتيجه اعتماد به نفسشان آسيب ببيند و يا به اختلالاتي نظير اضطراب اجتماعي مبتلا شوند. از آنجايي كه اين كودكان نياز به آموزش و پرورش ويژه دارند جزء كودكان استثنايي محسوب مي‌شوند. در نتيجه بسيار اهميت دارد كه اختلال زبان به موقع تحت درمان قرار بگيرد و همراه با پرداختن به اين مشكل، تبعات رواني آن نيز توسط يك روانشناس بررسي شود. 

براي آگاهي بيشتر در زمينه كودكان استثنايي كليك كنيد.

چطور اختلال زبان كودكم را تشحيص دهم؟

كودك در يادگيري و استفاده از زبان در زمينه‌هاي متنوعي مانند زبان شفاهي و زبان نوشتاري مشكلات پايدار دارد چرا كه در درك كردن حرف ديگران يا حرف زدن خود دچار مشكل است. مواردي از اين مشكلات در ادامه بيان شده است.

• دايره لغات كودك محدود است و كودك نمي‌تواند از كلمات متنوعي استفاده كند.
• ساختار جمله‌ها محدود است و كودك نمي‌تواند جملاتي بر حسب قوانين زباني بسازد.
• در حرف زدن كودك مشكل وجود دارد و نمي‌تواند جملات را بهم وصل كند تا موضوعي را توضيح دهد يا با كسي وارد گفت‌وگو شود.

اگر اين نشانه‌ها را در فرزندتان مشاهده كرديد براي دريافت تشخيص دقيق تر و شروع به موقع درمان از يك روانشناس ومشاوره كودك و يا يك گفتار درمانگر كمك بگيريد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

تشخيص اختلال زبان از مشكلات طبيعي زبان

بسيار اهميت دارد كه بتوانيد حساب تفاوت‌هاي طبيعي رشد زبان را از اختلال زبان جدا كنيد و هر مشكل مرتبط با گفتار را يك اختلال نپنداريد. البته ممكن است اين مسئله تا قبل از 4 سالگي دشوار باشد و والدين يا حتي متخصصين نتوانند به درستي تشخيص دهند كه مشكلات زباني  كودك تنها نوعي تفاوت از نظر سرعت رشد است يا اينكه بيانگر اختلال زباني است.

با اين حال بهترين كار اين است كه براي تشخيص بهتر به يك روانشناس متخصص در حيطه كودك يا يك گفتار درمانگر مراجعه كنيد. آن‌ها با در نظر گرفتن ملاك‌هاي اجتماعي، تفاوت‌هاي فرهنگي، قوميتي و ارزيابي ساير توانمندي‌هاي فردي كودك مي‌توانند به شما در اين زمينه كمك كنند. 

عوامل ايجاد اختلال زبان

متخصصان مطمئن نيستند كه چه چيزي باعث اختلالات زبان مي‌شود اما برخي از علل احتمالي وجود دارند كه شامل موارد زير هستند.

ژن ها و وراثت

به نظر مي‌رسد ژنتيك در اين اختلال نقش داشته باشد. تحقيقات نشان داده است كه 20 تا 40 درصد كودكان مبتلا به اين اختلال، داراي سابقه خانوادگي اختلالات گفتاري و زبان هستند. همچنين حدود 4 درصد از افراد مبتلا بدون سابقه خانوادگي مي‌باشند.

تغذيه پس از زايمان

برخي تحقيقات نشان داده است كه مصرف اسيد فوليك در دوران بارداري احتمال ابتلاي كودك به مشكلات زباني را كاهش مي‌دهد.

ساير شرايط

اختلالات طيف اوتيسم، سندرم داون، ضعف‌هاي ذهني و زايمان زودرس ممكن است باعث اختلالات زبان شوند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اوتيسم و زايمان زودرس كليك كنيد.

شيوع و سن شروع اختلال زبان

اختلال زبان ممكن است در 2 تا 3 سالگي تشخيص داده شود اما انواع خفيف تري از آن نيز وجود دارد كه تا نوجواني تشخيص داده نمي‌شود. شيوع اين اختلال در زمان قبل از مدرسه بيشتر است و پس از ورود كودكان به مدرسه، احتمال ابتلا به اختلال زبان كاهش مي‌يابد.

درمان اختلال زبان

در درمان اين اختلال، تشخيص به موقع و اقدام فوري براي بهبود حداكثري بسيار مهم است. درمان‌هايي كه مورد استفاده قرار مي‌گيرد شامل موارد زير هستند.

گفتار درماني فردي

گفتار درمانگر مي‌تواند با كودك به صورت فردي كار كند تا واژگان خود را بسازد و دستور زبان خود را بهبود بخشد. درمانگر همچنين به والدين آموزش مي‌دهد تا چگونه با فرزند خود در خانه كار كنند تا مهارت‌هاي زباني او را بهبود ببخشند.

روان درماني

اگر كودك دچار مشكلات عاطفي ناشي از مشكلات زبان شده باشد، روان‌درماني مي‌تواند بسيار موثر باشد.

برنامه آموزشي فردي

اين برنامه براي كودكاني مورد استفاده قرار مي‌گيرد كه داراي مشكلات زباني شديد هستند و نياز به يك برنامه ويژه آموزشي دارند. در اين برنامه والدين همراه با يك تيم از متخصصان و معلمان يك برنامه ويژه براي كودك برنامه ريزي مي‌كنند و در آن آموزش مهارت‌هاي اجتماعي، گفتار درماني و كلاس‌هاي فوق العاده گنجانده مي‎شود.

براي اطلاع بيشتر در زمينه گفتار درماني كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه كودك و مشكلات دوران كودكي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: اختلال زبان