عصبانيت كودكان از جمله مسائلي است كه در حوزه روانشناسي كودك بسيار مورد توجه قرار مي‌گيرد چراكه اين موضوع مي‌تواند به شكل گيري اختلالات رفتاري در كودك منجر شود. همه ما همواره بسياري از كودكان را در اطراف خود مشاهده مي‌كنيم كه در هنگام بازي و زماني كه والدين به آن‌ها اجازه كاري را نمي‌دهند، عصباني شده و از خود پرخاشگري نشان مي‌دهند. بايد بدانيد عصبانيت كودكان به دليل رشدنايافتگي مغزي، يادگيري مشاهده‌اي و عدم كنترل احساسات بروز پيدا مي‌كنند. والدين نيز زماني كه در مقابل فرزند خود به هر دليلي عصباني مي‌شوند در شكل دهي اين رفتار نقش دارند! بااين‌حال چنانچه در مقابل عصبانيت كودكان اقدامات مناسبي انجام نگيرد اين رفتار در آن‌ها به‌صورت مزمن باقي‌مانده و در باقي سال‌هاي زندگي نيز ادامه پيدا مي‌كند. به همين دليل در اين مطلب به بررسي جامع دلايل و راهكارهايي براي درمان آن خواهيم پرداخت پس همراه ما باشيد.

منبع: عصبانيت كودكان | علت و راهكارهايي براي كاهش عصبانيت در كودكان

عصبانيت يعني چه؟

عصبانيت يك احساس دروني است كه همه ما در طول زندگي آن را تجربه كرده‌ايم. روانشناسان معتقدند كه عصبانيت يك هيجان ذاتي است كه به فرد كمك مي‌كند از خودش در برابر خطرات محيط دفاع كند. به‌عنوان‌مثال شما زماني احساس عصبانيت مي‌كنيد كه فردي به شما حمله كرده يا به‌نوعي شما را تهديد كرده است.

به لحاظ فيزيولوژيك، عصبانيت حاصل فعاليت دستگاه سمپاتيك در بدن است. فعاليت دستگاه سمپاتيك به‌وسيله ترشح هورمون‌هاي مختلف باعث مي‌شود، بدن شما در شرايطي قرار بگيرد كه آمادگي مقابله به مثل داشته باشد. براي مثال قلب شما با سرعت بالاتري تپش خواهد داشت و از اين طريق خون رساني به اندام‌ها بهتر و بيشتر انجام مي‌گيرد تا آمادگي هرگونه فعاليت بدني وجود داشته باشد. همچنين مصرف قند خون در سلول‌هاي شما بالاتر رفته تا انرژي لازم براي شما تأمين شود.

در كنار اين فعاليت‌هاي سازگارانه، عصبانيت در صورتي‌كه به درستي كنترل نشود مي‌تواند باعث بروز مشكلاتي به ويژه در زمينه بيماري‌هاي قلبي و همچنين به مرور باعث ايجاد اختلالات رفتاري باشد. به همين خاطر توانايي كنترل كردن عصبانيت يك مهارت بسيار مهم براي هر فرد است.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اختلالات رفتاري كودكان كليك كنيد.

دلايل عصبانيت در كودكان

رشد نايافتگي قشر خاكستري مغز

وظيفه كنترل رفتار و احساسات هر فرد بر عهده قشر خاكستري مغز وي قرار دارد. اما  قشر خاكستري در كودكان به حد كافي رشدنيافته است و اين مسئله باعث مي‌شود كه رفتار كودكان بيشتر تحت تأثير مناطق زير قشري نظير سيستم ليمبيك قرار داشته باشد. به همين دليل، رفتار آن‌ها غالبا پختگي چنداني ندارد و ممكن است بسياري از خواسته‌ها و نيازهاي خود را با عصبانيت و به شكل پرخاشگرانه و غير مناسب نشان دهند.

ناتواني در بيان احساسات از دلايل عصبانيت در كودكان

در بسياري از مواقع دليل عصبانيت كودكان به‌ويژه در سنين پيش‌دبستاني اين است كه آن‌ها نمي‌توانند به‌صورت كلامي احساسات خود يا نيازهايشان را بيان كنند. براي مثال كودكي كه برادر بزرگ‌ترش اسباب‌بازي او را برداشته، به اين خاطر كه نمي‌تواند به برادرش بگويد اين كار را نكن احساس عصبانيت مي‌كند. معمولاً كودكان در اين سنين به دليل رشد نايافتگي مهارت‌هاي كلامي و گفتار نمي‌توانند آنچه آن‌ها را ناراحت كرده به‌درستي بيان كنند به همين خاطر احساس كلافگي كرده و رفتارهاي پرخاشگرانه‌اي نشان مي‌دهند.

ناتواني در تنظيم هيجانات

توانايي تنظيم هيجانات، يكي از توانمندي‌هاي اساسي است كه معمولاً با بالا رفتن سن و افزايش تجربه قابل اكتساب خواهد بود. كودكان معمولاً نمي‌توانند احساسات خود را تنظيم كنند. آن‌ها قادر نيستند كه عصبانيت يا خشم خود را مديريت نمايند. به همين خاطر ممكن است در صورت احساس عصبانيت، رفتارهاي پرخاشگرانه‌اي از خود نشان دهند. آن‌ها ممكن است عصبانيت خود را به‌جاي كنترل با كتك زدن ديگران تخليه كنند.

پرخاشگري وسيله‌اي از دلايل عصبانيت در كودكان

پرخاشگري وسيله‌اي به اين معناست كه كودك ياد مي‌گيرد براي رسيدن به خواسته‌هاي خود مي‌تواند به رفتارهاي پرخاشگرانه متوسل شود. براي مثال هنگامي‌كه كودك متوجه شود با قشقرق راه انداختن و كتك زدن مادر مي‌تواند خوراكي موردعلاقه خود را به دست آورد يا با كتك زدن خواهرش مي‌تواند او را از وسايلش دور كند، اين رفتار را بيشتر از قبل نشان خواهد داد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه پرخاشگري كودكان كليك كنيد.

يادگيري در رسانه‌ها و محيط اجتماعي

روانشناسان يادگيري اجتماعي معتقدند بسياري از رفتارهاي انسان‌ها از طريق مشاهده رفتار الگوها شكل مي‌گيرد. به همين خاطر هنگامي‌كه بسياري از الگوها و قهرمان‌هاي كارتوني در حال حاضر، عصباني شدن را ترويج مي‌كنند كودكان نيز رفتار پرخاشگرانه را از آن‌ها ياد گرفته و تقليد خواهند كرد.

همچنين تحقيقات نشان داده است هنگامي‌كه شما يك رفتار را تكرار مي‌كنيد، هيجان مربوط به آن، در درون شما شدت بيشتري پيدا مي‌كند. براي مثال هنگامي‌كه شما مي‌خنديد، از درون احساس شادي مي‌كنيد و به ميزاني كه خنديدن را بيشتر يا شديدتر انجام دهيد، احساس خوشحالي و شادماني نيز در شما افزايش پيدا مي‌كند. اين موضوع در ارتباط با عصبانيت نيز صدق مي‌كند به اين صورت كه مشاهده رفتارهايي نظير كتك زدن و پرخاش از سوي قهرمانان كارتوني و تقليد آن‌ها توسط كودك، باعث مي‌شود كه وي بيشتر احساس عصبانيت كند. به دنبال اين احساس عصبانيت نيز، كودك طبيعتا پرخاش بيشتري نشان خواهد داد و درنتيجه در يك سيكل معيوب قرار مي‌گيرد كه عصبانيت بيشتر و پرخاشگري بيشتر، هريك ديگري را تقويت مي‌كند.

راهكارهايي براي كاهش عصبانيت در كودكان

حذف الگوهاي عصبانيت

همان‌طور كه گفته شد، مشاهده الگوهاي عصبانيت و پرخاشگري، باعث يادگرفتن اين رفتار در كودكان و همين‌طور شدت يافتن عصبانيت در آن‌ها مي‌شود. درنتيجه بهتر است اين چرخه را قطع نماييد. الگوهاي عصباني بودن علاوه بر تلويزيون مي‌توانند در محيط اجتماعي اطراف ما نيز وجود داشته باشند. ممكن است پدر يا مادر كودك شخصيت عصباني داشته باشد يا چنين شخصيتي در اقوام و دوستان باشد. حتي ممكن است كودك شما، عصباني بودن را از دوستان يا همسالانش ياد بگيرد. بهتر است به‌طوركلي كودك را از مواجهه طولاني‌مدت با موضوعي كه احساس مي‌كنيد باعث يادگيري عصبانيت مي‌شود، دورنگه داريد. مي‌توانيد براي تماشاي برنامه‌هاي تلويزيوني خشن در خانه محدوديت ايجاد كنيد و يا تعادلي بين بازي‌هاي كودكتان با انواع اسباب‌بازي‌ها ايجاد كنيد.

كارهاي هنري و سازنده

يك قاعده كلي در روانشناسي بيان مي‌كند كه يك فرد نمي‌تواند در يك زمان مشخص دو هيجان متفاوت را با يكديگر تجربه كند. هنگامي‌كه شما شاد هستيد، ممكن است اميدوار يا باانگيزه نيز باشيد، اما نمي‌توانيد در همان زمان غمگين نيز باشيد. از اين قاعده مي‌توان براي كاهش عصبانيت در كودكان استفاده كرد. براي اين كار لازم است كودكتان را به سمت هيجان‌هاي مخالف با عصبانيت سوق دهيد. انجام كارهاي هنري، بازي‌هاي كه در آن‌ها كودك محصولي توليد خواهد كرد، مشاهده برنامه‌هاي طنز و كمدي مي‌توانند مثال‌هاي از اين دست باشند.

آموزش مهارت‌هاي مناسب

همان‌طور كه گفته شد يكي از مهم‌ترين دلايل ايجاد عصبانيت در كودكان اين است كه آن‌ها مهارت‌هاي كلامي يا تنظيم هيجاني را ندارند. آموزش اين توانايي‌ها به كودك كه نيازهايشان را به‌صورت كلامي بيان كنند و يا مهارت‌هاي حل مسئله را بياموزند، مي‌تواند تا حد زيادي عصبانيت را كاهش دهد.

دريافت مشاوره تخصصي

اگر انجام هيچ‌يك از راه‌حل‌هاي بالا به نظرتان موفقيت‌آميز نيامده است و يا احساس مي‌كنيد شدت عصبانيت در فرزند شما بيشتر از حالت معمول است بهتر است از يك مشاور در اين زمينه كمك بگيريد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

سؤالات متداول

نقش بازي‌ها در درمان عصبانيت كودكان تا چه ميزان است؟

بازي‌ها مي‌توانند به كودكان كمك كنند تا خشم خود را كنترل كرده و بدانند كه در هر موقعيتي چگونه بايد رفتار كنند. در كنار اين امر فعاليتي سرگرم كننده است كه مي‌تواند مهارت‌هاي مختلف ديگري را نيز آموزش ببيند. همچنين در اين راه خواندن مقاله بازي براي كنترل خشم مي‌تواند اطلاعات مفيدي در اين زمينه در اختيارتان بگذارد.

براي دريافت مشاوره در زمينه عصبانيت كودكان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: عصبانيت كودكان | علت و راهكارهايي براي كاهش عصبانيت در كودكان