مسئوليت پذيري كودكان از جمله مهارت‌هاي لازم در زندگي است و وظيفه والدين آموزش اين مهارت به كودك خود است. در واقع پذيرفتن مسئوليت در كودك از همان سنين ابتدايي رشد به پرورش بلوغ فكري، رشد فردي، بهداشت رواني، افزايش اعتماد به نفس و خودپنداره مثبت منجر مي‌شود. متاسفانه بسياري از والدين از سر دلسوزي مسئوليتي به كودك خود واگذار نمي‌كنند كه اين مسئله حتي مي‌تواند منجر به اختلالات رواني در آينده شود. والدين بايد از روش‌هاي ايجاد مهارت مسئوليت پذيري و پيامدهاي منفي عدم مسئوليت پذيري در كودكان آگاه باشند. در ادامه به بررسي بيشتر اين موضوع خواهيم پرداخت. همچنين مشاوره خانواده مي‌تواند به والدين كمك كننده باشد.

منبع: مسئوليت پذيري كودكان

مسئوليت پذيري كودكان در هر سني چه حد بايد باشد؟

كودكان هرچقدر بزرگتر مي‌شوند آمادگي بيشتري براي پذيرفتن مسئوليت‌هاي بزرگتر پيدا مي‌كنند. در جريان رشد، والدين بايد بپذيرند مسئوليت‌هايي را به كودك خود بدهند و از او انتظار داشته باشند برخي كارها را خودش انجام دهد.

عدم واگذاري برخي مسئوليت‌ها به كودك باعث لوس شدن او شده و كودك ياد مي‌گيرد در طي زمان خواسته‌هايش را به راحتي به دست آورد و تبديل به فردي متوقع مي‌شود. پس والدين بايد در صدد يافتن راهي براي افزايش مسئوليت پذيري كودكان باشند. مسئوليت‌هايي كه به كودك مي‌دهيد بايد متناسب با سن كودك و دوره ي رشدي او باشد.

براي اطلاعات بيشتر در زمينه افزايش مسئوليت پذيري كودكان كليك كنيد.

سنين قبل از دبستان

_ كودكان در حدود 3 تا 5 سالگي مي‌توانند خودشان انتخاب‌هايي داشته باشند، مثلا كودك مي‌تواند تصميم بگيرد امروز چه لباسي براي رفتن به مهدكودك بپوشد. البته اين مسئله تحت نظارت والدين بايد باشد.

_ كودك در مورد تغذيه و اينكه چه چيزي بخورد مي‌تواند خودش تصميم بگيرد. البته محدوديت‌هايي هم بايد اعمال شود.

_ در مورد اسباب بازي‌هايش مي‌تواند خودش تصميم بگيرد. از او نظر بخواهيد كه دوست دارد اسباب بازي‌هايش را چه جايي قرار دهد و چه چيزهايي به ديوار اتاقش بزند.

_ مي‌توان از كودك 5 ساله انتظار داشت وسايلش را بعد از بازي جمع كند و اگر به اصطلاح خراب كاري كرد، خودش سعي در تميز كردن و جمع كردن آن بكند. ولي در اين امر مي‌توان به كودك كمك و راهنمايي‌ كرد.

_ در اين سن كودكان مي‌توانند كمك‌هاي كوچكي هنگام كارهاي خانه بكنند ولي اين امر براي وقتي است كه خودشان بخواهند كمك كنند.

براي شناخت بيشتر در زمينه روانشناسي كودك كليك كنيد.

مسئوليت پذيري كودكان در سنين دبستان

_ كودكان از زمان ورود به مدرسه مسئوليت‌هاي بيشتري بر عهده مي‌گيرند. مثلا در انجام كارهاي منزل مي‌توانند كمك كنند و كارهاي ساده مثل چيدن ميز شام مي‌تواند مسئوليت خوبي براي كودك باشد.

_ مديريت پول تو جيبي كودك را بر عهده خودش بگذاريد. آن‌ها مي‌توانند تصميم بگيرند چقدر خرج كنند و براي چه اموري اين كار را انجام دهند. اول با پول هفتگي شروع كنيد و اگر كودكتان ولخرجي كرد و پولش تمام شد، با دلسوزي بيش از حد دوباره به او پول ندهيد.

_ از كودكان اين سن مي‌توان انتظار داشت تكاليف مدرسه‌اش را به اتمام برساند و فعاليت‌هاي فوق برنامه مورد علاقه خود را انتخاب كند.

_ كودكان بايد پيامدها و مسئوليت‌هاي كار خود را بپذيرند. براي مثال اگر آسيبي به شيشه همسايه زده‌اند، مي‌توانند با پول توجيبي خود آن را جبران كنند.

در نظر داشته باشيد كه انعطاف پذيري شما و عدم تحكم به آن‌ها كليد يك رابطه دوسويه و موفق مي‌باشد. نيازها و توقعات كودكتان را در نظر داشته باشيد و با توجه به آن‌ها عمل كنيد. در عين حال قوانين و محدوديت‌ها را متناسب با سن آن‌ها اعلام كنيد و مطمئن شويد كه كودكتان از وجود قانوني كه مدنظر شماست خبر دارد يا آن را درست متوجه شده است.

براي آگاهي بيشتر در زمينه تربيت كودك كليك كنيد.

نوجواني

_ كودكان بعد از 10-11 سالگي كه وارد سنين نوجواني مي‌شوند در مورد بسياري مسائل مي‌توانند نظر بدهند و بسيار مهم است كه در تصميم گيري‌هاي مشترك خانوادگي نظرهايشان پرسيده شود و با آن‌ها مشورت گردد.

_ انجام دادن نظافت شخصي، مرتب كردن وسايل شخصي، انجام تكاليف تحصيلي و اموري مانند اين كاملا متناسب با سن نوجوان مي‌باشد.

_ از اين سن مي‌توانيد انتظار داشته باشيد كودكتان در منزل تنها بماند يا با دوستانش تنها به بيرون برود. البته در اين امر محدوديت‌هايي وجود خواهد داشت.

_ حدود 15 سالگي فرزندتان مي‌تواند خودش به تنهايي رفت و آمد كند، پولش را به شكل ماهيانه مديريت كند و تفريحات شخصي با دوستانش داشته باشد. همچنين مي‌توان انتظار مشاركت در كارهاي خانه را از نوجوان 15 ساله داشت.

توجه داشته باشيد كه بين توقعاتتان از كودك يا نوجوانتان و خواسته‌هايش تعادل برقرار كنيد و هميشه با انعطاف پذيري با كودكتان مذاكره كنيد. از طرفي روش تربيت كودك شماست كه آينده او را مشخص مي‌سازد. بنابراين داشتن يك سبك تربيتي مشخص و آگاهي از چگونگي رفتار صحيح با نوجوان، فرزندانتان را براي ورود به جامعه آماده مي‌كند.

براي اطلاعات بيشتر در زمينه رفتار صحيح با نوجوان كليك كنيد. 

چگونگي ايجاد روحيه مسئوليت پذيري در كودكان 

_ سعي كنيد همواره كودك خود را براي انجام مسئوليت‌ها تشويق كنيد. 

_ دستورات را براي كودك به صورت ساده بيان كنيد.

_ صبور باشيد و حوصله به خرج دهيد تا بتوانيد به كودك خود كمك كنيد.

_ از كودكتان انتظارات واقع بينانه داشته باشيد.

_ انعطاف پذيري به خرج دهيد و بذاريد كودك از خلاقيت خود نيز استفاده كند. 

_ به كودكتان ياد دهيد كه اشتباهاتش را بپذيرد.

_ وظايف و مسئوليت‌ها را بر اساس سن كودك تعيين كنيد و با بزرگتر شدن او مسئوليت‌ها را نيز بيشتر كنيد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

پيامدهاي عدم مسئوليت پذيري كودكان

در صورتي كه در طي جريان رشد مسئوليت‌هايي را به كودكتان محول نكنيد، كودك براي كوچكترين كارهايش به شما وابسته خواهد ماند. يكي ديگر از پيامدهاي اين امر عدم رشد اعتماد به نفس كودك مي‌باشد. كودك اين پنداره را رشد مي‌دهد كه از پس مسائل و مشكلاتش به تنهايي بر نمي‌آيد. چنين كودكي در مورد هيچ كاري نمي‌تواند تصميم بگيرد و بدون والدينش از پس خودش بر نمي‌آيد.

اين افراد در سنين بالا دچار بي‌ارادگي و دشواري در تصميم گيري مي‌شوند، معمولا نمي‌دانند چه مي‌خواهند و در جدا شدن از والدينشان مشكل دارند. اين افراد در ساخت زندگي مستقل دچار مشكل مي‌شوند و نمي‌توانند روابط عاطفي خوبي بنا كنند. معمولا چنين والديني فرزنداني با شخصيت وابسته پرورش مي‌دهند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اختلال شخصيت وابسته كليك كنيد.

علل عدم پرورش مسئوليت پذيري در كودكان

والدين در واقع به علت مهرباني و شفقت بيش از حد ممكن است فكر كنند كودكشان خسته مي‌شود يا ظرفيت انجام اين كار را ندارد. والديني كه خود كودكي سختي داشته‌اند، ممكن است بيش از حد در پي برآورده كردن خواسته‌هاي كودكان بوده و يا نگران سختي كشيدن فرزندانشان باشند. در واقع آن‌ها با اين كار ممكن است در برخي زمينه‌ها زندگي را براي آن‌ها آسان كنند ولي آينده سختي را براي فرزندشان رقم خواهند زد.

برخي والدين به خاطر مشغوليت‌ها يا خستگي‌هاي خودشان وقت و انرژي كافي براي محبت كردن و وقت گذراندن با فرزندشان را ندارند. اين افراد معمولا با فراهم كردن امكانات مادي بيش از حد يا انجام اموري كه فرزندشان مي‌خواهد در پي راضي كردن هستند. در واقع مي‌خواهند از قشقرق به پا كردن وي راحت شوند. اين سبك تربيتي نيز مي‌تواند منجر به ايجاد شخصيت خودشيفته و يا ديگر اختلالات شخصيت شود.

گاهي اوقات هم احساس گناه والدين يا ترس از اينكه مبادا به قدر كافي خوب نباشند، منجر به اين مي‌شود كه سعي در جبران افراطي داشته باشند. اين جبران افراطي به معني پذيرفتن بار تمامي مسئوليت‌ها به تنهايي و عدم انتظار از كودك است.

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلال شخصيت خودشيفته كليك كنيد.

سوالات متداول

مهم‌ترين پيامد عدم مسئوليت پذيري كودك در بزرگسالي چيست؟

همانطور كه اشاره شد مهم‌ترين پيامد آن كاهش اعتماد به نفس در فرد است كه منجر به كاهش عملكرد، انتخاب‌هاي محدود و كم خطر، تاثيرات منفي بر خودپنداره شخص و احساس تنفر از خود مي‌باشد. همچنين در شرايط بدتر مي‌تواند باعث ايجاد اختلالات شخصيت در فرد شود.

براي آگاهي بيشتر در زمينه اعتماد به نفس و اختلالات شخصيت كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه فرزندپروري مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: مسئوليت پذيري كودكان