كم شنوايي كودكان از جمله آسيب‌هاي شنوايي و نقص شنوايي است كه معمولا نرخ شيوع كمي داشته و مي‌تواند ناشي از عوامل ژنتيكي و محيطي مختلفي باشد. كودكان مبتلا به كم شنوايي در زمينه رشد زبان و گفتار با مشكلاتي مواجه مي‌شوند اما در زمينه هوش غيركلامي مانند رياضيات با افراد عادي تفاوتي ندارند. تشخيص زودهنگام مشكل شنوايي، احتمال بهبودي را بالا مي‌برد و از آن‌ جايي كه كودك كم شنوا به دليل كمبود آگاهي از مشكلات، معمولا از خود چيزي بروز نمي‌دهد؛ والدين بايد به دقت، فعاليت‌هاي آن‌ها را زير نظر داشته باشند و مرتب براي چكاپ، كودكان را نزد پزشك ببرند. امروزه به هنگام تولد كودكان يك معاينه كامل انجام مي‌شود اما ممكن است مشكلاتي بعد از به دنيا آمدن به وجود بيايد. بنابراين لازم است برخي از رفتارهاي كودك كم شنوا را بدانيد و در مورد پيامدهاي آن آگاهي پيدا كند.
منبع: كم شنوايي 

كم شنوايي كودكان

تقريبا از هر 2000 كودك، 3 نفر داراي مشكلات شنوايي هستند. مشكلات شنوايي به چهار دسته خفيف، متوسط، شديد و عميق تقسيم مي‌شود. اكثر كم شنوايي‌ها علل ژنتيكي و مادر زادي دارند و با جراحي يا وسيله‌هاي مختلف قابل درمان هستند. تعيين سطح كم شنوايي كودك توسط پزشك مشخص شده و مي‌تواند از اولين روز تولد در كودك وجود داشته باشد.

براي اطلاع از روند رشد بينايي و شنوايي نوزاد كليك كنيد.

علل كم شنوايي

چندين علل براي افت شنوايي در كودكان وجود دارد. كم شنوايي كودكان هرچه زودتر تشخيص داده شود به درمان يا سازگاري با آن كمك مي‌كند. در ادامه برخي از اصلي ترين علل كم شنوايي را بررسي مي‌كنيم.

علل ژنتيكي كم شنوايي كودكان

سندروم آلپورت: بيماري وراثتي غالب است و در مردان شديدتر و زيادتر از زنان رخ مي‌دهد. از علائم آن اختلالات كليوي همراه با كم شنوايي و ناهنجاري چشمي است. معمولا سن شروع اين سندروم قبل از دوران بلوغ است.

سندروم آپرت: ناهنجاري‌هاي اسكلتي به خصوص در جمجمه، فاصله زياد بين دو چشم و سخت شدن مفاصل از علائم آن است. الگوي بيماري اتوزومال غالب است. در اين كودكان ناهنجاري محسوس در مجراي حلزوني و بزرگ شدگي مجراي شنوايي داخلي وجود دارد.

كندوپلازي: نوعي نابهنجاري اسكلتي مادرزادي و با رشد غضروفي كند و تاخير در استخواني شدن درون غضروفي مشخص مي‌شود. 

سندروم كليپ فيل: دليل آن احتمالا نقص در تكامل مزودرم بوده و در ماه دوم بارداري اتفاق مي‌افتد. در اين سندروم چون گردن كوتاه است و سر روي شانه قرار مي‌گيرد، گوش و چشم و گردن درگير مي‌شوند. اين اختلال در زنان بيشتر ديده مي‌شود. 

سندروم واردنبرگ: با كم شنوايي ژنتيكي و ناهنجاري‌هاي سيستم پوستي همراه است. الگوي وراثتي آن اتوزومال غالب است و از علل آن فقدان عضو كورتي و تخريب گانگليون مارپيجي است.

افت شنوايي مادر زادي

كم شنوايي مادرزادي يعني مشكلات شنوايي از همان هنگام تولد وجود دارد. برخي از عوامل ژنتيكي و غير ژنتيكي مي‌تواند باعث آن شود. برخي از اين عوامل غير ژنتيكي شامل موارد زير است.

• عوارض زايمان از جمله هرپس، سرخچه، توكسوپلاسموز، كمبود اكسيژن و يا نياز به انتقال خون به هر دليلي
• نوزادان زورس، نوزاداني كه وزن پايين دارند يا براي زنده ماندن و داشتن تنفس نياز به برخي داروها دارند، ممكن است در خطر كم شنوايي باشند.
• استفاده از داروهاي آنتي بيتويك توسط مادر در دوران بارداري، مي‌تواند به طور بالقوه باعث آسيب به عصب شنوايي يا ساير ساختارهاي شنوايي كودك شود.
• عفونت‌هاي مادر در دوران بارداري مثل ويروس تبخال، ويروس سيتومگال، سرخك و ديابت مي‌تواند به شنوايي نوزاد آسيب بزند.
• مصرف مواد مخدر، سيگار و الكل توسط مادر در دوران بارداري باعث آسيب به ساختار مغز و سيستم شنوايي نوزاد مي‌شود.

اين عوامل غير ژنتيكي، 25 درصد علل كم شنوايي است و 50 درصد ناشي از عوامل ژنتيكي و ارثي است كه معمولا به دليل وجود يك ژن غالب در بدن زن يا مرد رخ مي‌دهد. حتي ممكن است بدون هيچ علتي كودكي با مشكل كم شنوايي به دنيا بيايد. بقيه علت‌ها از آسيب‌هاي دوران كودكي و بعد از تولد ناشي مي‌شود.

علل كم شنوايي كودكان بعد از تولد

• سوراخ كردن گوش كودك
• بيماري‌هاي منير پيش رونده
• عفونت‌هايي مثل مننژيت، سرخك و اوريون
• مصرف داروهاي اتوتوكسيك
• آسيب و ضربه جدي به سر
• قرار گرفتن در معرض صداي بسيار بلند
• عفونت گوش
• قرار گرفتن در معرض دود دخانيات و مواد مخدر

تشخيص و نشانه هاي كم شنوايي كودكان

بيمارستان‌ها در 24 ساعت اول تولد مرتب نوزاد را بررسي مي‌كنند تا آسيب‌هاي مختلف را غربالگري كنند. اما ممكن است نوزاد بعد از ترخيص از بيمارستان دچار مشكل شود. بنابراين لازم است مرتب براي غربالگري به پزشك مراجعه كنيد. شما مي‌توانيد از طريق نظارت بر صداهاي كودك و نقاط قوت شنوايي او، مشكلات شنوايي كودك را تشخيص دهيد. در ادامه نشانه‌هاي سلامت كودكان را بررسي كرده‌ايم.

از تولد تا 4 ماهگي

• نوزاد بايد با صداهاي بلند از جا بپرد.
• با صداي بلند از خواب بيدار مي‌شود.
• به صداي ملايم شما با لبخند و غان و غون كردن پاسخ مناسب دهند.
• با صداي آشنا آرام شود.

از 4 ماه تا 9 ماه نوزاد

• وقتي صحبت مي‌كنيد لبخند مي‌زند.
• به اسباب بازي‌هاي صدادار واكنش نشان مي‌دهد.
• سر و صدا مي‌كند.
• به سمت صداهاي آشنا سر خود را مي‌چرخاند.
• حركات دست مانند باي باي را مي‌فهمد و درك مي‌كند.

نشانه‌هاي كم شنوايي كودكان از 9 تا 15 ماهگي

• صداهاي مختلفي توليد كند.
• صداهاي ساده را تكرار كند.
• درخواست‌ها و نيازهاي اوليه خود را درك كند.
• براي جلب توجه از صداي خود استفاده كند.
• به اسم خودش واكنش نشان دهد.

از 15 تا 24 ماهگي بايد

• بتواند از كلمات ساده استفاده كند.
• بنا به در خواست شما به قسمت‌هاي مختلف بدنش اشاره كند.
• نام اشيا و وسايل معمولي مثل اتو، تلويزيون، مبل و ... را بداند.
• با علاقه به آهنگ، شعر و داستان گوش كند.
• به اشيايي كه نام آن‌ها را مي‌داند اشاره كند.
• بتواند برخي از اعمال و دستورالعمل‌هاي پايه و آسان را انجام دهد.

نوزاد شما در اين سنين بايد اين رفتارها را به مقدار معقول انجام دهد. اشكال در آن‌ها مي‌تواند نشانه‌اي از آسيب شنوايي يا حتي آسيب‌هاي ديگر باشد.

كودكان 2 تا 6 سال

آن‌ها نيز مي‌توانند از دست دادن موقت يا دائمي شنوايي را تجربه كنند. در اينجا نيز چند مورد براي تشخيص شنوايي ضعيف كودك خواهيم آورد.

• حرف‌هاي مردم را سخت مي‌فهمد و درك كردن آن‌ها برايش سخت است.
• سن خود را به شكل متفاوت از بقيه مي‌گويد.
• زماني كه صدايش مي‌كنيد جواب نمي‌دهد.
• سوالات را نمي‌فهمد و به سوالات پاسخ نادرست و نامفهوم مي‌دهد.
• صداي تلويزيون را بالا مي‌برد يا براي شنيدن صداي آن خيلي نزديك مي‌شود.
• مشكلات تحصيلي و يادگيري دارد، مخصوصا اگر قبلا نداشته است.
• در گفتار و زبان نقص و مشكل دارد.
• براي تقليد، رفتار ديگران را با دقت مشاهده مي‌كند.
• از درد گوش و يا صداهاي در گوشش شكايت مي‌كند.
• صحبت‌هاي پشت تلفن را نمي‌فهمند يا مرتب تلفن را بين گوش‌هاي خود جابجا مي‌كند.
• چند دفعه در روز چي؟ و ها؟ و بله؟ مي‌گويد.
• معمولا با دقت به چهره و لب‌هاي گوينده دقت مي‌كنند.

بسياري از كودكان معمولا از اين مسئله فرار مي‌كنند و توسط والدين قابل تشخيص نيستند چراكه آن‌ها به مقدار زياد لب خواني مي‌كنند. براي امتحان كردنشان، دست خود را مقابل دهانتان بگيريد و با صداي معمولي حرف بزنيد.

پيامدهاي كم شنوايي كودكان

افت شنوايي در سنين كودكي، تاثيرات شديدي بر رشد كودك مي‌گذارد. هرچه زودتر اين تشخيص انجام شود و كودك درمان شود، آسيب نهايي بسيار كمتر خواهد بود. چهار پيامد عمده افت شنوايي در كودك شامل موارد زير است.

• تاخير در توسعه مهارت‌هاي ارتباطي (شنيدن و حرف زدن)
• مشكلات يادگيري كه باعث افت تحصيلي مي‌شود.
• مشكلات اجتماعي كه منجر به انزوا و كاهش اعتماد به نفس كودك مي‌شود.
• روي انتخاب‌هاي فني و حرفه‌اي، هنري يا تحصيلي تاثير مي‌گذارد.

اثرات خاص كم شنوايي نيز شامل موارد زير است.

واژگان و دايره لغات كودكان كم شنوا

واژگان و دايره لغات در اين كودكان كمتر رشد مي‌كند. كلمات به هم پيوسته مثل سگ، پر، باد و ... را بسيار راحت‌تر از كلمات انتزاعي و مفهومي مثل حسادت، ديروز، فردا و ... ياد مي‌گيرند. اين مسئله باعث شكاف بين آن‌ها و كودكان عادي مي‌شود كه به مرور زمان بيشتر خواهد شد.

ساختار جمله هاي كودك كم شنوا

اين كودكان اغلب جمله‌هاي طولاني را درك نمي‌كنند. درك و حتي نوشتن جملات پيچيده براي اين كودكان سخت و مشكل است.

تاثير كم شنوايي بر صحبت كردن

آن‌ها ممكن است هنگام صحبت كردن صداي خود را نشنوند و مجبور باشند با صداي بلندتر حرف بزنند كه اين اتفاق، واكنش منفي اطرافيان را به دنبال خواهد داشت. همچنين ممكن است به طور كلي در گفتار و تلفظ‌هاي خود مشكل داشته باشند.

دستاورد هاي علمي

كودكان داراي افت شنوايي در تمام زمينه‌هاي تحصيلي، به ويژه خواندن و رياضيات مشكل دارند. لازم است كه مداخلات لازم براي تحصيل اين كودكان انجام شود. شكاف تحصيلي بين آن‌ها و ديگر كودكان، باعث اضطراب و فشارهاي رواني روي كودك مي‌شود.

عملكرد اجتماعي

كودكان كم شنوا، معمولا احساس بي قراري، تنهايي، نداشتن دوست و نارضايتي در مدرسه را دارند. مخصوصا وقتي اجتماعي شدن آن‌ها به دليل كم شنوايي محدود مي‌شود.

درمان كم شنوايي كودكان

بسته به شدت و علت كم شنوايي كودكان، سمعك، كاشت حلزون و تركيبي از گفتار درماني و تمرين‌هاي شنوايي را انجام دهيد. گاهي هم ممكن است اين كم شنوايي علت پزشكي نداشته باشد و كاملا از اضطراب يا يك اتفاق استرس زا براي كودك پيش آمده باشد. براي بررسي اين مسئله مي‌توانيد با مشاوره كودك موضوع را برطرف كنيد.

اگر متوجه هر كدام از علائم بالا شديد، سريعا به پزشك اطفال يا پزشك گوش و حلق و بيني مراجعه كنيد. هر چه سن كودك كمتر باشد، درمان آسان‌تر و پايدارتر خواهد بود.

براي شناخت بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

سمعك

سمعك فقط يكي از وسايلي است كه مي‌تواند به كودكان مبتلا به كم شنوايي كمك كند. در حال حاضر بسياري از ابزارها و وسايل ديگر هستند كه مي‌تواند براي كودك صداي قوي توليد كند.

كاشت حلزون

دستگاه‌هايي به وسيله جراحي وارد گوش مي‌شود به طور مستقيم با تحريك عصب شنوايي و تحريك الكتريكي، باعث تقويت شنوايي كودك مي‌شود. ايمپلنت‌هاي حلزوني داراي يك دستگاه خارجي هستند كه مي‌توان با سربندهاي زيبا و نرم، آن‌ها را نگه داشت.

گفتار درماني

براي كودكاني كه كم شنوايي، روي حرف زدن آن‌ها تاثير مي‌گذارد، پس از درمان‌هاي گفته شده نياز به گفتار درماني دارند. پس از بهبود شنوايي تكلم نيز بهبود پيدا مي‌كند اما اين بهبودي به طور كامل نبوده و هنوز تفاوت‌هايي در گفتار كودك وجود دارد. در نتيجه با كمك متخصص، كودكتان به سلامت كامل دست مي‌يابد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه گفتار درماني كليك كنيد.

وسايل جانبي شنيدن

برخي از شركت‌ها وسايلي مثل سيستم FM توليد كرده‌اند كه به كودك كمك مي‌كند تا در كلاس درس، به صورتي كه ديگران نفهمند به شنوايي او كمك شود. اين دستگاه‌ها ميكروفوني مخفي دارند كه مي‌تواند نويزها و سروصداي زياد كلاس درس را كنترل كند و صداي معلم را به سمعك كودك انتقال دهد.

روان درماني

ممكن است كودك بدون هيچ دليل پزشكي، مشكل شنوايي داشته باشد يا حتي تظاهر به نشنيدن كند. كودك به دليل فشارهاي محيطي يا اتفاقات آسيب زايي كه تجربه كرده، براي دفاع از خود و يا ترس، خود را به نشنيدن مي‌زند. اين اتفاقات به علت اضطراب زيادي كه ايجاد مي‌كند، مي‌تواند براي بزرگسالي كودك نيز آسيب زا باشد و روند زندگي او را مختل كند. بنابراين نياز است كه ترس‌ها و اضطراب‌هاي كودك به وسيله يك روانشناس بررسي و درمان شود. درمانگر پس از تشخيص، راهكارهايي براي كاهش استرس كودك ارائه خواهد داد.

براي اطلاعات بيشتر در زمينه كاهش استرس كودكان كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه كم شنوايي كودكان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: كم شنوايي