بهداشت روان براي رشد و تعالي انسان و اعضاي خانواده لازم و ضروري است. بهداشت روان به مجموعه رفتارهايي گفته مي‌شود كه حاكي از سلامت روان، عواطف متعادل و شاد باشد. در يك خانواده كه احساسات پاك و ناب انساني در بين اعضاي خانواده در جريان است، سلامتي روان، شادابي و طراوت فرزندان نيز تضمين مي‌شود و به اوج رشد و شكوفايي مي‌رسند. طبق تحقيقات اخير كودكان فاقد بهداشت روان از نظر رشد عاطفي و جسمي نيز دچار مشكل مي‌شوند و غالبا از ضعف جسماني و رواني رنج مي‌برند. بهداشت روان موجب جلوگيري از خيانت و يا كژرفتاري انسان مي‌شود. با آگاهي از اصول و اهداف بهداشت روان، مي‌توانيد آن را در خود تقويت كنيد..

منبع: بهداشت روان چيست | آشنايي با

ماهيت روانشناختي بهداشت روان و تعريف علمي آن

بهداشت روان يعني برخورداري از تعادل در احساسات همراه با پذيرش واقعيات و روبرو شدت با واقعيات در كنش‌هايي مناسب و سازنده كه در سطوح فردي، خانوادگي و اجتماعي داراي اهميت است. در واقع تمام جنبه‌هاي زندگي مانند تغذيه، تفريح، كار، ورزش، امور اجتماعي، روابط زناشويي، رفاه و دانش را تحت تاثير قرار مي‌دهد. براي آگاهي بيشتر در زمينه روابط زناشويي كليك كنيد. 

نداشتن بهداشت رواني در سطح فردي به معناي سركوب احساسات و نيازهاي اساسي است كه تاثير زياد در كاهش ترشح هورمون‌هاي شادي دارد و امنيت رواني فرد را به خطر مي‌اندازد. در اين حالت فرد در تصميم گيري‌ها دچار اشتباه مي‌شود و به دنبال پيامدهاي منفي آسيب رواني زيادي مي‌بيند. عدم بهداشت روان در سطح خانواده باعث مي‌شود كه اعضا كارايي خود را از دست بدهند و در ارتباط با يكديگر دچار تنش شوند. در نتيجه سلامت روان همه اعضا تحت تاثير قرار مي‌گيرد. براي آگاهي بيشتر در زمينه سلامت روان كليك كنيد. 

هدف از بهداشت روان

هدف از بهداشت رواني اين است كه افراد احساس رفاه و آرامش كنند و بتوانند از همه ظرفيت‌هاي رواني خود استفاده نمايند. در واقع برنامه‌هاي مرتبط با بهداشت روان تلاش مي‌كنند تا افراد توانايي‌هاي ذهني خود را بشناسند و كارايي خود را به حداكثر برسانند. علاوه بر اين در اين برنامه‌ها اهداف پيشگيرانه‌اي دنبال مي‌شود كه بر توانايي سازگاري افراد تمركزكرده و به مقاوم‌سازي در برابر اختلالات مختلف رواني تأكيد مي‌كنند.

اصول بهداشت روان

براي آنكه بدانيم يك جامعه و افراد آن در جهت بهداشت روان حركت مي‌كنند يا خير آگاهي از اصول بهداشت روان اهميت دارد. اين اصول موارد زير را شامل مي‌شود:

1. توجه به ايجاد محيط غني براي پرورش كودكان

ايجاد محيط سالم براي آموزش و تربيت كودكان از جمله ابتدايي‌ترين اصولي است كه به ارتقاي سلامت و بهداشت روان اعضاي جامعه كمك مي‌كند. در واقع بسياري از مشكلات روحي افراد از عدم تجربه محيط امن و رشد دهنده در كودكي ناشي مي‌شود. در نتيجه لازم است كه تلاش‌ها براي بالا بردن سلامت روان افراد از همان كودكي آغاز شود و اين گونه نپنداريم كه كودكان از مشكلات روحي و رواني در امان هستند.

2. ايجاد حمايت‌هاي اجتماعي براي افراد مسن

بهداشت روان و برنامه‌هاي مرتبط با آن تنها به يك گروه سني خاص محدود نمي‌شود. در نتيجه همه افراد جامعه حق دارند كه احساس رضايت كنند و از حداكثر توانمندي‌هاي خود استفاده نمايند. قرار گرفتن در سنين بالا به معناي افسردگي و ناتواني نيست بلكه افراد مسن نيز مي‌توانند زندگي شادابي داشته باشند و با تمرين‌هاي مناسب از خود در برابر اختلالات مختلف ذهني مراقبت نمايند.

3. وجود برنامه‌هاي سازمان‌يافته

بهداشت رواني چيز نيست كه يك شبه به دست آيد بلكه به آموزش مهارت‌هاي مختلف نيازمند است. اين آموزش‌ها بايد به طور سازمان‌يافته و منسجم در اختيار افراد قرار بگيرند و در آن‌ها مداومت به خرج داده شود. پيگيري مداخلات مرتبط با سلامت روان در مدارس و دانشگاه‌ها از جمله برنامه‌هايي است كه بايد در دستور كار جوامع قرار بگيرد.

4. پيگيري برنامه‌هاي مرتبط با خشونت خانگي

خشونت خانگي يكي از مهم‌ترين عواملي است كه سلامت رواني افراد جامعه را تهديد مي‌كند. به همين خاطر افراد بايد اقدامات خود مراقبتي لازم جهت پيشگيري از خشونت را فرا بگيرند و حمايت‌هاي اجتماعي در دسترس را بشناسند. امروزه خدمات مراكز مشاوره آنلاين و تلفني، اورژانس اجتماعي و بهزيستي تا حد زيادي به افراد كمك مي‌كنند تا در اين زمينه از خود مراقبت نمايند.

5. تلاش براي كاهش فقر و فاصله طبقاتي در جامعه

يكي ديگر از اصول مهم كه در برنامه‌هاي بهداشت رواني بايد مورد توجه قرار بگيرد، تلاش براي كاهش فقر است. در واقع فقر و فاصله طبقاتي يكي از عوامل محيطي بسيار تأثيرگذار در بروز انواع آسيب‌هاي رواني و كاهش بهداشت رواني جامعه است. درگيري با آسيب‎هايي نظير اعتياد و مصرف مواد غيرقانوني كه منجر به اختلالات رواني مي‌شود از جمله مهم ترين مواردي است كه تا حد زيادي با فقر ارتباط دارد. در نتيجه هرچقدر افراد بتوانند از نظر اقتصادي خود را رشد دهند، فرصت‌هاي بيشتري در زمينه بهداشت روان نيز در اختيارشان قرار مي‌گيرد.

ابعاد بهداشت روان

بهداشت روان مقوله‌اي چند بعدي است كه نيازمند تلاش در جنبه‌هاي مختلف زندگي مي‌باشد. از جمله مهم‌ترين ابعاد بهداشت روان كه همواره از جانب متخصصين مورد تأكيد قرار مي‌گيرد مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

1. داشتن آرامش رواني

اولين و مهم‌ترين جنبه از بهداشت روان داشتن احساس آرامش ذهني و رواني است. همه افراد در طول روز با استرس‌هاي مختلفي دست و پنجه نرم مي‌كنند كه  آرامش را به هم زده و سلامت روان فرد را كاهش مي‌دهد. برخورداري از مهارت مديريت استرس و ويژگي‌هايي نظير تاب آوري بالا به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد در برابر فشارهاي مختلف مقاومت كرده و سلامت روان خود را بهبود ببخشيد.

2. بهداشت روان | احساس كارايي و توانمندي

احساس كارايي به معناي اطمينان داشتن از توانمندي خود براي انجام كارهاي گوناگون است كه با مفهوم عزت نفس شباهت بسياري دارد. با اين تفاوت كه عزت نفس مفهوم كلي‌تري است. براي مثال ممكن است فرد به طور كل عزت نفس بالايي داشته باشد اما در مورد مهارت خود در يك زمينه خاص نظير اجراي موسيقي ترديد داشته باشد و احساس كارايي نكند. هرچقدر كه در زندگي احساس تسلط و توانايي بيشتري داشته باشيد و در زمينه‌هاي بيشتري احساس كارايي كنيد به همان ميزان مي‌توانيد بهداشت رواني خود را نيز ارتقا دهيد.

3. برخورداري از علاقه اجتماعي

علاقه اجتماعي به معناي احساس نياز به وحدت و همبستگي با ساير افراد است. احساس همبستگي با اعضاي خانواده و جامعه يكي از فاكتورهاي بسيار مهمي است كه به شما كمك مي‌كند سطح بهداشت رواني خود را بالا ببريد. چراكه علاقه اجتماعي كمك مي‌كند تا از خودمحوري فاصله گرفته و اهداف عالي‌تري را در زندگي دنبال كنيد.

4. بهداشت روان | خودآگاهي

خودآگاهي به معناي شناخت جنبه‌هاي مختلف وجود خود از جمله احساسات، علايق، عقايد و ارزش‌هاست. افرادي كه خودآگاهي بالاتري دارند همواره مسير زندگي خود را مي‌شناسند و مي‌دانند بايد در جهت چه هدف‌هايي حركت كنند. اين مسئله با افزايش تجربيات موفقيت‌آميز باعث مي‌شود كه افراد سلامت رواني بالاتري را تجربه كرده و روحيه مثبت‌تري را شكل بدهند.

5- داشتن ارتباط مؤثر

ارتباط يكي از نيازهاي اوليه و بسيار مهم در زندگي انسان‌هاست. در واقع فرد به كمك ارتباط،، ساير نيازهاي خود را ارضا كرده و از نظر جسماني و رواني در امان مي‌ماند. هرچقدر مهارت‌هاي ارتباطي خود را بالا ببريد و بتوانيد روابط عميق‌تر و سالم‌تري را داشته باشيد، هنگام رويارويي با فشارهاي زندگي منابع حمايتي مؤثرتري خواهيد داشت كه به شما كمك مي‌كنند راحت‌تر با مسائل مختلف كنار بياييد.

روش هاي بهبود و تقويت بهداشت روان در سطح خانواده

خانواده اولين پايگاه زندگي هر فردي است كه سلامت آن تضمين كننده سلامت فرد مي‌باشد. جهت اطلاع از ويژگي ها و معيارهاي يك خانواده سالم كليك كنيد و براي رسيدن به يك خانواده سالم و شاد بايد به نكات زير توجه كنيد:

1. ايجاد روابط سالم بين اعضاي خانواده

شيوه‌هاي ارتباطي نامناسب در سطح خانواده، تاثيرات زيان باري روي فرد و سلامت او خواهند داشت. خانواده‌هاي فاقد روابط گرم و محبت آميز، خانواده‌هايي با سبك ارتباطي خصومت آميز يا شيوه‌هاي ارتباطي شديدا وابسته همواره با مشكلاتي روبرو مي‌شوند. برقراري شيوه ارتباطي محترمانه و درعين حال گرم و صميمانه نشان دهنده يك خانواده سالم است و به بهداشت روان آنان كمك مي‌كند. 

2. فراهم كردن شرايط گفتگو و تبادل نظر براي همه افراد خانواده

با فراهم كردن محيطي گرم و صميمانه، فرصت اظهار نظر و تبادل افكار به افراد خانواده داده مي‌شود تا همه بتوانند مشكلات خود را در محيطي دوستانه مطرح كنند و با تكنيك بارش فكري، بهترين روش مشخص شود.

3. تلاش در جهت رسيدن به اهداف خانوادگي

در خانواده اي كه داراي سطح بالايي از بهداشت رواني است، اشتراك و همراهي اعضا براي تعيين هدف‌هاي خانواده و تامين مصالح خانواده، پيروي از روش‌هاي عقلاني در كليه امور خانوادگي، شركت دادن تمامي اعضاي خانواده در تصميم گيري‌هاي مربوط به امور خانواده، تقسيم كار و واگذاري مسئوليت ميان اعضا ديده مي‌شود. به اين ترتيب اسباب رشد فرزندان در جنبه‌هاي مختلف شخصيتي فراهم خواهد شد.

4. وضع قوانين مشخص در خانواده

وجود قواعد روشن در سطح خانواده، به منظور حفظ ارزش‌ها، تامين نيازها و رسيدن به اهداف خانوادگي حائز اهميت است. وضع قوانين از آشفتگي در سطح خانواده مي‌كاهد و هماهنگي بين اعضاي خانواده بيشتر مي‌شود كه به بهبود بهداشت رواني كمك مي‌كند. البته قوانين بايد به صورت انعطاف پذير و متناسب با توانايي افراد باشد.

5. همسو بودن والدين در جهت رشد و تربيت فرزندان

بطور كلي نگرش و رفتار والدين مي‌تواند تسهيل كننده و يا مانعي در جهت رشد و تكامل كودك باشد. مراقبت مداوم، تسلط بيش از حد، محافظت بيش از اندازه و دلسوزي افراطي والدين به شخصيت كودكان آسيب مي‌رساند. براي رسيدن به خانواده سالم والدين بايد به بچه‌ها توجه كنند و وقت كافي براي آن‌ها و نيازهايشان در نظر بگيرند.

6. پرهيز از توهين و سرزنش در برخورد با اشتباهات

بهداشت رواني خانواده باعث مي‌شود كه افراد در موقعيت‌هاي دردسرساز از يكديگر حمايت كنند و به جاي سرزنش يا توهين كه جز تخريب شخصيتي پيامدي ندارد، مشكل را با همياري يكديگر حل كنند.

7. يادگيري مهارت هاي كنترل استرس و مديريت هيجان

يكي از مهم ترين مهارت‌هاي زندگي، تكنينك مديريت هيجان‌هاست كه به شما امكان مي‌دهد در موقعيت‌هاي تنش زا بتوانيد به جاي احساسي عمل كردن، به صورت منطقي تصميم بگيريد و بهترين راهكار را انتخاب كنيد.

8. برنامه ريزي كردن براي تفريح و سرگرمي

داشتن تفريح و سرگرمي خانوادگي، به دليل ترشح هورمون‌هاي شادي بخش و ايجاد تغييرات در ساختار مغز، به اعضاي خانواده كمك مي‌كند كه در رويارويي با آسيب‌ها و تروماهايي كه زندگي افراد را دستخوش تغييرات مي‌كند، سازگاري و انطباق بيشتري نشان دهند. در نتيجه بهتر مي‌توانيد مشكلات را حل كنيد و به كاركرد سازگارانه خانواده و ارتقاي سطح سلامت روان اعضاي آن كمك خواهد كرد.

9. تلاش در جهت شناخت يكديگر و تقويت اعتماد به نفس

زماني كه خصوصيات شخصيتي اعضاي خانواده خود را بشناسيد و تفاوت‌ها را بپذيريد، پيشرفت چشمگيري در سطح روابط خانوادگي خود خواهيد ديد. در درجه اول نحوه‌اي كه پدر و مادر با يكديگر برخورد مي‌كنند در حفظ اعتماد به نفس والدين و ارتقاي آن اهميت زيادي دارد. همچنين والدين بايد توجه داشته باشند كه پذيرش و ابراز علاقه بدون شرط  به فرزندان، در تقويت عزت نفس آن‌ها اهميت زيادي دارد.

10. روش هاي تامين بهداشت روان در خانواده هاي داراي مشكلات و تنش هاي زياد

در خانواده‌هايي كه از سطوح پايين سلامت و بهداشت روان برخوردار هستند، احتمال بروز آسيب‌هاي اجتماعي نيز بيشتر مي‌شود. خانواده‌هايي كه تمايل به ايجاد تغييرات سازنده در روابط خود دارند و مي‌خواهند شاهد تنش‌هاي كمتري در سطح خانه باشند، مي‌توانند از مشاوره خانواده و روان درماني كمك بگيرند. در روان درماني مهارت‌هاي لازم براي ايجاد تغيير در نحوه نگرش به مشكلات و سپس روش‌هايي براي حل مشكلات به افراد آموزش داده مي‌شود. درمان و بازگرداندن بهداشت روان به افرادي كه آمادگي لازم را دارند كاملا امكان پذير است. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه مشاوره خانواده كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه راه هاي بهبود بداشت روان و خانواده مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: بهداشت روان چيست | آشنايي با