توضيح مفهوم مرگ براي كودك يكي از سخت ترين و اضطراب آورترين كارها براي پدر و مادر است. بيشتر والدين وقتي با سوالات كودكشان درباره مرگ مواجه مي‌شوند، نمي‌دانند دقيقا به چه صورت به آن‌ها پاسخ دهند. كنجكاوي كودكان نسبت به مسائل جديد و ناشناخته براي آن‌ها طبيعي است و كنجكاوي نسبت به مرگ نيز به طور طبيعي همراه با ديگر كنجكاوي‌هاي كودكانه به وجود مي‌آيد. پس نيازي نيست كه از كنجكاوي كودكتان نگران باشيد. از جواب دادن به او مضطرب نشويد، شما لازم نيست همه واقعيت را به او بگوييد اما به او دروغ نگوييد. در اين راه با توجه به سن كودك اين مفهوم را براي او توضيح دهيد و بدانيد كه نگاه، تفكر و درك كودكتان نسبت به اين مسئله ممكن است متفاوت از كودك ديگري باشد. در ادامه درباره تصور كودكان درباره مرگ و نحوه پاسخ به سوالات آن‌ها در اين زمينه صحبت مي‌كنيم.

منبع: توضيح مرگ

قبل توضيح مفهوم مرگ براي كودك تصور او را بشناسيد

جالب است بدانيد كودكان حتي در سن پايين و از حدود 2 سالگي با مفهوم مرگ آشنا هستند اما آن را به درستي نمي‌شناسند. فرزند شما هنگام روبرو شدن با مرگ حيوانات خانگي و خياباني، در حين بازي‌ها و داستان با مرگ روبرو مي‌شوند. اما بايد بدانيد كودك شما تصور كاملي مانند شما از مرگ ندارد. كودكان در سنين مختلف توانايي‌هاي فكري متفاوتي دارند و به همين دليل تصورشان از مرگ هم عوض مي‌شود.

در حدود سن 2 سالگي چون كودك نمي‌تواند مفهوم ابديت را تصور كند، فكر مي‌كند افرادي كه مي‌ميرند دوباره زنده شده و به دنيا برمي‌گردند يا آن كه مرده‌ها هم مانند او نياز به آب و غذا دارند و درد را حس مي‌كنند. اين تصورات كودك از خصوصيت طبيعي خود مركزبيني طبيعي او نشات مي‌گيرد و در سال‌هاي بعد و حدود 6 تا 7 سالگي تغيير مي‌كند. پس چگونگي رفتار با كودك و توضيحات‌تان درباره مرگ در تصحيح تصورات او و ممانعت از شكل‌گيري احساس اضطراب، گيجي يا ترس از مرگ براي كودك‌تان بسيار اهميت دارد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه رفتار با كودك كليك كنيد.

روش هاي توضيح مفهوم مرگ براي كودك

در آغاز بايد بدانيد كه فرار كردن يا طفره رفتن از صحبت درباره مرگ با كودكان به هيچ وجه روش درستي نيست. مخصوصا اگر مرگ والدين رخ داده باشد. وقتي شما بعد از روبرو شدن با سوال فرزندتان دست و پايتان را گم مي‌كنيد و مضطرب مي‌شويد، او هم اضطراب شما را مي‌فهمد و فكر مي‌كند بايد دليلي براي اضطراب وجود داشته باشد. در اين شرايط شما بايد سعي داشته باشيد تا احساس خود را مديريت كنيد و آرامش خود را حفظ كنيد. به او بفهمانيد كه سوالي طبيعي پرسيده و با پرسيدن اين سوال اشتباهي انجام نداده و شما به راحتي مي‌توانيد به او پاسخ دهيد.

براي اطلاع از اثرات مرگ والدين بر كودكان كليك كنيد.

دقيق و ملموس صحبت كنيد

مهم‌ترين نكته در توضيح مفهوم مرگ براي كودكان آن است كه دقيق و قابل لمس پاسخ دهيد. توصيف شما نبايد گيج‌كننده يا نامفهوم باشد. مثلا بگوييد مرگ يعني وقتي يك موجود زنده مثل آدم يا حيوان ديگر نفس نمي‌كشد و ديگر تكان نمي‌خورد. اگر كودك كمي بزرگتر است (4-5 سال يا بيشتر) مي‌توانيد بگوييد كه كسي كه مرده ديگر قلبش كار نمي‌كند. بگوييد كسي كه مرده ديگر زنده نمي‌شود و بر نمي‌گردد. براي ملموس‌تر شدن توضيح تان از مثال استفاده كنيد. مثلا ماهي كوچولو كه در تنگ نگهداري مي‌كرديد و حالا مرده است. در اين راه مطالعه مقاله آموزش پدر و مادر به شما كمك مي‌كند تا بدانيد چه چيزي را بايد براي كودك خود بخواهيد و از بيان چه چيزي بپرهيزيد.

مرگ خواب يا يك سفر نيست

از مفاهيم غيرواقعي براي ساده كردن توضيح تان استفاده نكنيد چون ممكن است آسيب ناخواسته‌اي بزند. بعضي‌ها عادت دارند كه مرگ را به عنوان خواب ابدي توصيف كنند. در اين موارد كودك ممكن است فكر كند كه اگر بخوابد خوابش طولاني شده و مثل مرگ ديگر بيدار نشود يا اگر مي‌گوييد پدربزرگ به سفر رفته و حالا مدت زيادي است همه ناراحت هستند؛ فكر مي‌كنند پدربزرگ ديگر برنمي‌گردد و ممكن است فرزندتان نسبت به سفر ديگر اطرافيانش نيز واكنش نشان دهد و فكر كند هركسي كه سفر مي‌رود ممكن است ديگر برنگردد.

در گفتن مسائل مربوط به خدا و بهشت احتياط كنيد

بعضي از والدين از آموزه‌هاي مذهبي براي توصيف مرگ براي كودكان استفاده مي‌كنند. اين آموزه‌ها به خودي خود اشتباه يا آسيب‌زا نيستند اما نحوه بيان آن به كودكان بايد مورد توجه قرار بگيرد. به فرزندتان نگوييد كه خدا هر كس را دوست داشته باشد زودتر پيش خودش مي‌برد يا آن كه تو نبايد ناراحت باشي چون بابابزرگ پيش خدا در بهشت است و خوشحال است. در اين شرايط ممكن است فرزندتان تصور كند اگر كسي از اطرافيانش خيلي خوب است پس حتما زودتر مي‌ميرد. يا آن كه فكر مي‌كند اگر فرد درگذشته، الان خوشحال است پس چرا ما ناراحت هستيم. در اين راه بايد بدانيد كه چه مفاهيمي را به كودكتان آموزش مي‌دهيد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه آموزش به كودكان كليك كنيد.

ترس‌هاي بعد از توضيح مفهوم مرگ براي كودك

بعضي مواقع كودكان نسبت به مرگ خودشان يا والدين نگران مي‌شوند. ترس از مرگ كودك مي‌تواند دلايل مختلفي داشته باشد كه خارج از كنترل شما بوده است. در اين مواقع او بيشتر نگران آن است كه اگر شما نباشيد چه كسي از او مراقبت مي‌كند. مي‌توانيد به كودكان كوچكتر زير 4 سال بگوييد كه پدر و مادر نمي‌ميرند اما در سن بالاتر به او اين اطمينان را بدهيد كه تا او بزرگ شود پدر و مادر زنده هستند و از او مراقبت مي‌كنند. براي مردن اول بايد خيلي سال بگذرد و آدم خيلي پير شود تا ديگر بدنش نتواند درست كار كند. پس بايد خيالت راحت باشد كه بابا و مامان هنوز جوان و قوي هستند و حالا حالاها نمي‌ميرند.

اگر فرزندتان در مورد مرگ خودش نگران است و از مرگ مي‌ترسد با همين اطلاعات به او بگوييد كه تا وقتي پير نشدي و سال‌هاي زيادي زندگي نكردي قرار نيست كه بميري و بدنت از كار بيافتند. لازم به ذكر است كه به طور كلي كودكان هنگامي كه با مرگ كسي روبه رو مي‌شوند ابتدا هول شده و به دنبال انكار موضوع هستند سپس نسبت به مسئله بي تفاوت شده اما دچار تغييرات فيزيولوژيكي مي‌شوند. در انتها ممكن است به حالت‌هاي قبلي بازگشته و يا هيجانات شديد و احساس گناه را تجربه نمايد.

براي شناخت بيشتر در زمينه ترس از مرگ كليك كنيد.

بي توجهي نكنيد!

ناديده گرفتن اهميت و حساسيت صحبت درباره مرگ با كودك و يا هر مفهوم بنيادي ديگري مي‌تواند باعث آسيب‌هاي جدي به كودك شود. يكي از محتمل ترين اختلالات، اختلال اضطراب جدايي در كودكان است. افسردگي در كودكان، پرخاشگري و ديگر رفتارهاي نامتعارف مي‌تواند ريشه در عدم ارتباط مناسب والد با كودك باشد. شما مي‌توانيد براي اطمينان از روش تربيتي خود با يك مشاوره كودك در ارتباط باشيد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اختلال اضطراب جدايي در كودكان كليك كنيد.

كلام آخر

عوامل زيادي در محيط و اطراف كودك وجود دارند كه به تصوراتي غلط درباره مرگ در او مي‌انجامند. در رسانه‌ها اغلب مرگ واقعه‌اي دردناك و خشن به تصوير كشيده مي‌شود. همچنين بزرگترهايي كه در زندگي كودك هستند، ممكن است واكنشي منفي نسبت به مرگ نشان دهند. آنان اغلب با امتناع از بحث درباره مرگ و پنهان كردن احساس خود درباره آن مي‌كوشند كودك را در برابر مرگ محافظت كنند.

كودكان به طور كلي نمي‌توانند بياموزند كه چگونه بايد با مسئله مرگ كنار بيايند. شايد علت آن باشد كه والدين پاسخ‌هاي لازم را به آنان نمي‌دهند و رفتارهاي درستي را در اين مورد ابراز نمي‌كنند. غم و اندوه برجاي مانده مي‌تواند در آينده به مشكلات شخصي، غيرشخصي و اجتماعي بيانجامد. در همين راستا توضيح مفهوم مرگ براي كودك از اهميت بسزايي برخوردار است و مشاوره كودك به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد به كاهش اين مشكلات و مفهوم دقيق مرگ در كودك كمك كنيد.

براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

سوالات متداول

در صورت مرگ يكي از اطرافيان آيا بهتر است كه كودك در مراسم خاكسپاري شركت كند يا نه؟

بايد توجه كرد كه پاسخ به اين سوال به سن كودك، رابطه خويشاوندي او با شخص در گذشته و واكنش كودك نسبت به مسئله مرگ بستگي دارد. كودكان بايد بياموزند كه مرگ نيز بخشي از نظام طبيعت است و بايد ياد بگيرند كه با شخصي كه بسيار دوستش دارند خداحافظي كنند. با اين حال، واكنش كودك را نسبت به موضوع مرگ و علاقه او به حضور در مراسم خاكسپاري در نظر بگيريد.

براي دريافت مشاوره در زمينه صحبت كردن با كودكان درباره مرگ مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: توضيح مرگ