قرص اكس يا اكستازي با نام علمي متيل دي اكسي مت آمفتامين (MDMA) اولين بار با هدف كنترل و مهار اشتها در افراد چاق توسط يك شركت آلماني توليد گرديد اما به علت عوارض مصرف قرص اكس، اين قرص از رده خارج شد. امروزه اكستازي به منظور ايجاد سرخوشي و انرژي‌زايي در ميان جوانان شناخته مي‌شود كه به دليل ساختار شيميايي و تركيبات آن موجب بروز توهم و پيامدهاي ديگر در مصرف‌كنندگان مي‌شود. در واقع قرص اكس به دليل خاصيت اعتيادآوري كه دارد پس از چند بار مصرف فرد را دچار تحمل نسبت به آن مي‌كند و مصرف دوز قبلي نمي‌تواند براي فرد همان اثرات خوشايند سابق را ايجاد كند كه اين مسئله به مرور سلامت جسمي و رواني فرد را تهديد كرده و خطر مرگ را افزايش مي‌دهد. با توجه به اهميت موضوع در ادامه مقاله به بررسي اين ماده، علائم مصرف و عوارض جانبي مي‌پردازيم.

منبع: قرص اكستازي چيست

قرص اكس يا اكستازي

قرص اكس يا اكستازي از جمله مواد اعتياد آوري است كه در دسته مواد توهم زا قرار داد. اكس به صورت قرص، كپسول و پودر در دسترس افراد قرار مي‌گيرد و به شكل خوراكي، استنشاقي و تدخيني مصرف مي‌شود. اين ماده با تاثير بر سه ماده شيميايي مغز كه شامل سروتونين، دوپامين و نوراپي نفرين مي‌شود، افكار، هيجانات و اعمال فرد را تحت تأثير قرار مي‌دهد. اثرات مصرف قرص اكس، 30 تا 45 دقيقه بعد از مصرف مشخص مي‌شود و حداكثر تا 6 ساعت باقي مي‌ماند. اثرات خطرناك مصرف اين دارو با اثرات خوشايند آن همراه است اما هميشه همه مصرف كنندگان تجربه خوشايندي ندارند. عوارض قرص اكس در افراد مختلف، متفاوت است، بخصوص اگر با مواد ديگري به صورت تركيبي مانند الكل و يا ماده مخدر گل مصرف شود. اين ماده با اصطلاحاتي چون ريو، اكس پارتي و كنسرت راك نيز شناخته مي‌شوند.

براي اطلاع بيشتر درباره انواع مواد توهم زا و انواع مواد اعتيادآور كليك كنيد.

اشكال مختلف قرص اكس 

همان طور كه گفته شد قرص اكس اغلب به دو صورت قرص يا پودر بين مصرف كنندگان عرضه مي‌شود. شكل پودري اين ماده معمولا به نام MDMA شناخته مي‌شود. توجه داشته باشيد كه اين نام صرفا اسم تجاري پودر اكس است و از نظر تاثير و عملكرد روي بدن؛ تفاوتي با آن ندارد. پودر MDMA معمولا سفيد يا خاكستري رنگ است در حالي كه قرص‌ها و كپسول‌هاي اكس ممكن است اشكال و طراحي‌هاي گوناگوني داشته باشند. متاسفانه در بسياري از موارد توليد كنندگان اين مواد آن‌ها را در شكل‌ها و رنگ‌هاي جذابي عرضه مي‌كنند كه باعث جذب شدن بيشتر جوانان مي‌شود.

انواع روش هاي مصرف قرص اكس 

اشكال مختلف اكستازي به روش‌هاي مختلفي استفاده مي‌شود. براي مثال قرص اكس اغلب به دو صورت جويدن يا بلعيدن توسط افراد مصرف مي‌گردد اما شكل پودري اين ماده ممكن است در رول‌هايي شبيه به سيگار و يا ماده مخدر گل دود شده يا از طريق بيني استنشاق شود. همچنين استفاده از روش جذب پوستي به واسطه گذاشتن پودر اكس روي لثه نيز در برخي از مصرف كنندگان ديده مي‌شود. ميزان تاثير گذاري اين ماده متناسب با روشي كه فرد آن را استعمال كرده اغلب متفاوت است. براي مثال استنشاق از طريق بيني مي‌تواند تاثيرات سريع و بسيار شديدي را به بار بياورد و منجر به مشكلات جدي‌تري شود.

براي شناخت بيشتر درباره ماده مخدر گل كليك كنيد.

عوارض مصرف قرص اكس يا اكستازي

عوارض مصرف قرص اكس به دو صورت كوتاه مدت و بلند مدت بروز پيدا مي‌كند. عوارض كوتاه مدت مصرف اين ماده موارد زير را شامل مي‌شود.

عوارض كوتاه مدت مصرف اكس

- حالت تهوع
- سفتي عضلات
- افزايش دماي بدن
- تاري ديد
- تعريق مفرط

يكي از خطرناك‌ترين عوارض مصرف اكستازي، افزايش شديد دماي بدن (hyperthermia) است كه منجر به از دست دادن آب بسيار زياد از بدن مي‌شود. كمبود آب درون سلول‌هاي بدن در نهايت به كاهش هشياري، كما و مرگ منجر خواهد شد. از جمله ديگر مشكلاتي كه در پي افزايش دماي بدن ايجاد مي‌شوند مي‌توان به اختلال كبد، كليه‌ها و  مشكلات قلبي- عروقي اشاره كرد.

در بعضي افراد، روزي كه مصرف داشته‌اند مي‌تواند تبديل به يك روز سخت شود به طوري كه نزديك به 80% مصرف كنندگان افسردگي و خستگي مفرط را تجربه مي‌كنند. اين عوارض كوتاه مدت مي‌توانند ناراحت كننده و مشكل‌زا باشند اما خطر واقعي ناديده گرفتن اثرات بلند مدت اين ماده توهم‌زا است.

براي آشنايي بيشتر با افسردگي و علائم افسردگي كليك كنيد.

عوارض بلند مدت مصرف اكس

زماني كه اكستازي مدت زيادي مصرف شود، اثرات زيان‌بار آن براي مصرف كننده بسيار شديدتر خواهد شد. از جمله عوارض بلند مدت اكستازي يا قرص اكس مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.

- آسيب‌هاي عصبي و نقايص شناختي نظير بروز مشكلاتي در سيستم تفكر و حافظه

- اثرات مخرب بر توليد سروتونين در مغز كه منجر به كاهش سروتونين مي‌شود و در نتيجه فرد ممكن است به افسردگي، مشكلات خواب، اضطراب، كاهش اشتها و كاهش ميل جنسي مبتلا شود.

- سندرم سروتونين يكي ديگر از بحران‌هاي بالقوه مصرف اكستازي است. علت بروز سندروم سروتونين اين است كه مغز با مقدار زيادي از سروتونين پر مي‌شود. علائم اين سندروم شامل افزايش ضربان قلب، دچار شدن به انواع توهم‌ها، تعريق، از دست دادن جهت‌يابي، تحريك‌پذيري، اسهال، استفراغ، تشنج، حالت تهوع و ... مي‌شود. 

براي شناخت بيشتر درباره سروتونين كليك كنيد.

حالات ناشي از مصرف قرص اكس

قرص اكس با تحت تاثير قرار دادن گيرنده‌هاي خاصي در مغز از جمله گيرنده‌هاي سروتونيني و دوپاميني منجر به تجربه برخي حالات رواني خاص مي‌شود كه از جمله مهم ترين آن‌ها بايد به موارد زير اشاره كرد.

- احساس سرخوشي مفرط و شادي بيش از حد

- تمايل بيشتر براي معاشرت با ديگران، به طوري كه افرادي كه تحت تاثير اكس قرار دارند اغلب راحت ترسراغ غريبه‌ها مي‌روند و حتي مي‌توانند به سادگي به آن ابراز عشق و علاقه كنند.

- افزايش سطح هوشياري و گوش به زنگي

- افزايش انرژي و داشتن فعاليت حركتي بيشتر

علاوه بر موارد گفته شده افراد پس از مصرف ماده اكس احساس هم نوايي بيشتري با محيط مي‌كنند و بيشتر تحت تاثير موسيقي‌هاي هيجان انگيز قرار مي‌گيرند. به همين خاطر است كه از اين قرص بيش از هرجايي در مهماني‌هاي شبانه استفاده مي‌شود.

اوردوز با قرص اكس 

قرص اكس به دليل خاصيت اعتيادآوري كه دارد پس از چند بار مصرف فرد را دچار تحمل نسبت به آن مي‌كند. به اين معني كه مصرف دوز قبلي نمي‌تواند براي فرد همان اثرات خوشايند سابق را ايجاد كند در نتيجه فرد مجبور مي‌شود دائماً دوز را افزايش دهد و اين مسئله احتمال خطراتي چون اُوردوز (over dose) را بالا مي‌برد كه به صورت افزايش دماي بدن، خشونت، فشار خون بالا، حملات وحشت زدگي، تشنج و از دست دادن هوشياري ظاهر مي‌شود.

براي آشنايي بيشتر درباره حملات وحشتزدگي كليك كنيد.

پيامدهاي مصرف قرص اكس يا اكستازي

به دنبال مصرف اكستازي، فعاليت بخش بازدارنده مغز كاهش مي‌يابد در نتيجه اعتماد به نفس و شجاعت در فرد بالا مي‌رود، هنجارها و ممنوعيت‌هاي اخلاقي كمرنگ شده و به همين دليل رفتارهاي پرخطر نيز افزايش پيدا مي‌كند. همچنين شعور، قوه استدلال، آگاهي و آستانه‌ تحريك‌پذيري فرد تحت تأثير قرار مي‌گيرد. در پي اين تغييرات رفتارهايي نظير رفتارهاي زير در فرد مشاهده مي‌شود.

- پرحرف شدن

- لرزش اندام‌ها

- شديد شدن احساسات و عواطف

- فعاليت فيزيكي زياد بدون احساس تشنگي

- بي‌اشتهايي

- بي‌ثباتي خلق و علائم افسردگي

- افزايش ميل جنسي

طبق تحقيقات انستيتو ملي سلامت كه بر روي افراد مصرف‌كننده انجام شد، نتايج نشان داد كه اين قرص با تخريب مناطق مختلفي از مغز باعث اختلالاتي مانند از دست دادن حافظه، زوال عقل و ساير بيماري‌هاي رواني در فرد مي‌گردد. همچنين با آسيب به نواحي مختلف مغز، يادگيري، خواب و تنظيم هيجانات اين افراد دچار مشكلات شديدي مي‌شود. اثرات سوءمصرف قرص اكس يا اكستازي گاهي به اندازه‌اي خطرناك مي‌شود كه ممكن است به فرد جنون و توهمات شديد دست دهد كه موجب آسيب به خود يا ديگران شود. به موجب افزايش رفتارهاي پرخطر جنسي احتمال ابتلا به بيماري‌هاي مقاربتي از جمله ايدز، سيفليس و سوزاك نيز افزايش پيدا مي‌كند.

براي اطلاع بيشتر درباره بيماري هاي مقاربتي كليك كنيد.

علت گرايش افراد به مصرف قرص اكس 

با وجود پيامدهاي خطرناكي كه قرص اكس به همراه دارد اين سوال مطرح مي‌شود كه چرا برخي افراد نسبت به مصرف اين ماده تمايل دارند و حتي با وجود آگاهي از عوارض آن اكستازي را تجربه مي‌كنند؟ در جواب به اين سوال مي‌توان پاسخ‌هاي مختلفي را ارائه كرد. روانشناسان بر اين باورند كه ناتواني در تجربه هيجانات مثبت از راه سالم مي‌تواند افراد را در برابر مواد شادي آور نظير اكس آسيب پذير كند. در نتيجه افرادي كه تفريحات سالمي ندارند يا مبتلايان به افسردگي كه در طول روز نمي‌توانند هيجانات مثبت نظير شادي و لذت را تجربه كنند بيشتر احتمال دارد كه براي فرار از حالات دروني ناخوشايند خود به موادي نظير اكس پناه ببرند.

علاوه بر اين از آنجايي كه قرص اكس بيشتر در مهماني‌ها مورد استفاده قرار مي‌گيرد عدم توانايي فرد براي مقاومت در برابر فشار همسالان و دوستان مصرف كننده يا همان ناتواني در "نه گفتن" از جمله عوامل ديگري است كه تا حد زيادي مي‌تواند در اعتياد به اين ماده نقش داشته باشد. همچنين هيجان خواهي بالا، ريسك پذيري زياد و تمايل براي تجربه لذت‌هاي جديد در زندگي همگي ويژگي‌هاي شخصيتي خاصي هستند كه مي‌توانند گرايش به اكس را تحت تاثير قرار دهند.

درمان اعتياد به مصرف قرص اكس

زماني كه با خود تصميم جدي براي ترك مي‌گيريد بهتر است ابتدا به دنبال موثرترين روش براي درمان اعتياد به قرص اكس باشيد. دريافت مشاوره روانشناسي در درمان اعتياد به اكس اهميت بسيار زيادي دارد چرا كه قرص اكس و به طور كل توهم‌زاها بيشتر از آنكه وابستگي جسماني در فرد ايجاد كنند وابستگي رواني شديدي را به وجود مي‌آورند و فرد در ترك اين ماده با مشكلات روحي و رواني ناخوشايندي نظير افسردگي و اضطراب مواجه مي‌شود.

درمانگر در ابتداي جلسات درمان ارزيابي باليني جامعي انجام مي‌دهد تا بتواند آسيب‌هاي رواني ناشي از مصرف اين قرص را به‌درستي تشخيص داده و براي درمان آن‌ها برنامه‌ريزي مناسبي انجام دهد. بررسي ريشه‌هاي اعتياد فرد، شناسايي عوامل تحريك كننده براي مصرف، آموزش مهارت‌هاي جرات ورزي براي نحوه برخورد با دوستان مصرف‌كننده، آموزش مهارت‌هاي مقابله با وسوسه و برگزاري جلسات پيشگيري از بازگشت، همگي از جمله فعاليت‌هايي هستند كه درمانگر در طول جلسات روان درماني به آن‌ها خواهد پرداخت.

براي آشنايي بيشتر با روند دريافت مشاوره ترك اعتياد كليك كنيد.

سوالات متداول 

- چه مدت زماني پس از مصرف اكس علائم رواني ناشي از آن بروز پيدا مي كنند؟ 

قرص اكس ماده‌اي سريع الاثر است كه در بازه زماني كوتاهي به مغز رسيده و منجر به بروز علائم رواني مختلف مي‌شود. اين بازه زماني معمولا چيزي بين 20 تا 90 دقيقه متغير است و مي‌تواند به مدت 3 تا 6 ساعت پايدار باقي بماند.

- مصرف اكس در دوران بارداري چه پيامدهايي براي جنين به همراه دارد؟ 

مصرف اكس با ايجاد تغييراتي در ساختار دوپاميني مغز جنين منجر به بروز تغييرات بلندمدتي در كودك مي‌شود و احتمال بروز برخي اختلالات از جمله بيش فعالي-نقص توجه و اختلالات ياديگري را در او افزايش مي‌دهد.

براي دريافت مشاوره در زمينه تشخيص و درمان اعتياد به مصرف قرص اكس يا اكستازي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق شماره 02122018502 و يا از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: قرص اكستازي چيست