اختلال دو قطبي چيست؟

براي پرداختن به موضوع از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم، بايد عنوان داشت كه يكي از انواع اختلالات خلقي، اختلال دو قطبي است كه با دوره هاي شديدي از بروز احساسات مشخص مي شود. سه دوره ي خلقي براي اين اختلال تعريف شده است كه عبارتند از: افسردگي، مانيا يا جنون و هيپومانيا. اختلال دو قطبي بيشتر دوره هاي هيپومانيا و افسردگي را در بر مي گيرد. اين اختلال، نشانه ها و علائم متفاوت و گوناگوني دارد كه در ادامه نوشتار از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم، مهم ترين آن ها را شرح داده ايم. با بررسي نشانه هاي رفتاري، رواني و جسمي در خود مي توانيد به سوال از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم پاسخ دهيد.

نوسانات خلقي در اختلال دوقطبي

از اولين و اصلي ترين علائم اختلال دو قطبي، نوسانات خلقي است كه در افراد مختلف، شدت آن متفاوت است. اين نكته را به ياد داشته باشيد كه برخي افراد به دلايل ديگر مانند تغييرات هورموني، نوسانات خلقي را تجربه مي كنند و نبايد اين موارد را با اختلال خلقي اشتباه گرفت. در صورتي كه تغييرات خلقي علت فيزيولوژيكي نداشته باشند، مدام تكرار شوند و باعث بروز اختلال در زندگي روزانه و همچنين خواب فرد شوند، مي توانند نشانه اي از بروز بيماري دو قطبي در فرد باشند.

چرخه هاي افسردگي

تمام افرادي كه به اختلال خلقي دو قطبي مبتلا هستند، دوره هايي از افسردگي و پس از آن دوره هايي از شيدايي را تجربه مي كنند. داشتن احساس غم، احساس بي كفايتي و بي فايده بودن، درماندگي، نااميدي، احساس گناه از جمله علائم دوره هاي افسردگي است. افراد در اين دوره ديگر تمايلي به انجام فعاليت هايي كه قبلا از آن ها لذت مي برده اند، ندارند و حتي ممكن است كه افكار خودكشي به سراغشان بيايد. بسياري از افرادي كه در دوره افسردگي قرار دارند، ممكن است تشخيص اشتباه بگيرند و به جاي اختلال دو قطبي، تنها افسرده تشخيص داده شوند.

در مقابل بروز علائم افسردگي هميشه نشانه‌ي وجود اختلال دوقطبي نيست؛ برخي ديگر از افراد مبتلا به اين اختلال دوره هاي افسردگي را تجربه نمي كنند و تنها به جنون و هيپومانيا يا همان شيدايي دچار مي شوند. در صورتي كه نشانه هاي افسردگي براي مدت طولاني (چند هفته) به طول بيانجامد و پس از آن دوره هاي شيدايي به طور متناوب اتفاق بيفتد، احتمال وجود اختلال خلقي در فرد وجود دارد. براي اطمينان، لازم است كه از تست هاي تشخيص اختلال و مشورت روانپزشك بهره مند شويد.

داشتن انرژي بيش از حد

داشتن انرژي بيش از حد، يكي ديگر از نشانه هاي افراد مبتلا به اختلال دوقطبي در دوره هاي شيدايي يا مانيا است. افرادي كه در اين دوران قرار دارند ممكن است ناگهان تصميم هاي بزرگ بگيرند و براي آن ها برنامه ريزي كنند. جوري كه از توان واقعي آن ها خارج است. مبتلايان به اختلال دوقطبي نوع دو، دوره هاي كمتري از هيپومانيا را تجربه مي كنند. به همين دليل ممكن است متوجه افزايش انرژي خود نشوند اما تغييرات رفتاري آن ها از نظر اطرافيانشان مشهود است. مبتلايان در اين دوران بسيار كم مي خوابند.

بروز رفتارهاي پرخطر از نشانه هاي بيماري دوقطبي

زماني كه دوره هاي شيدايي و جنون بروز پيدا مي كنند، افراد مبتلا بيشتر از افراد معمولي دست به كارها و رفتاري پر خطر مي زنند. اين افراد ممكن است در تفريح كردن و پول خرج كردن افراط كنند، دست به سرمايه گذاري هايي با ريسك بالا مي زنند و گاه به قمار روي مي آورند. اغلب كارهايي مي كنند كه خود و ديگران را در معرض خطر قرار مي دهند مانند رانندگي بي پروا و با سرعت زياد. ممكن است به طور ناگهاني تصميماتي بگيرند كه هزينه هاي اجتماعي و شغلي گزافي را براي آن ها به همراه داشته باشد. روابط شخصي و ارتباطات آن ها با ديگران نيز در اين دوران تحت تأثير قرار مي گيرند. ممكن است با چند نفر همزمان ارتباط عاطفي برقرار كنند. بروز رفتارهاي پر خطر جنسي در دوره شيدايي احتمال بروز دارد.

خودبزرگ بيني از نشانه هاي اختلال دوقطبي

داشتن اعتماد به نفس زياد و شديد در انجام تمام كارها يكي ديگر از نشانه هاي اختلال دوقطبي است كه به تأييد سازمان روانپزشكي آمريكا رسيده است. افرادي كه به اين اختلال دچار هستند، نسبت به بزرگي خود احساس اغراق آميزي دارند و باور شديدي به توانايي هاي خود دارند. خود بزرگ بيني در ساير اختلالات رواني مانند اختلال شخصيت خودشيفته نيز ديده مي شود و در عين حال مي تواند نشانه اي از اختلالات دو قطبي باشد.
در ادامه مبحث از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم، علائم ديگر اختلالات دوقطبي را بيان مي كنيم.

صحبت كردن سريع

اغلب افراد مبتلا به دوقطبي كه در دوره شيدايي به سر مي برند، بيشتر و بلندتر از حد طبيعي صحبت مي كند. همچنين اين افراد الگوهاي نامناسب و نامنظم گفتاري دارند. براي مثال؛ وسط حرف ديگران مي پرند و صحبت هاي آن ها را قطع مي كنند، بيش از اندازه صحبت مي كنند و در حرف زدن از موضوعي به موضوع ديگر مي روند. اصطلاحا از شاخه اي به شاخه ي ديگر مي پرند.

تحريك پذيري زياد در بيماري دوقطبي

افراد مبتلا به اختلالات خلقي، تحريك پذيري بالايي دارند و اغلب در مقابل كوچك ترين محرك ها واكنش نشان مي دهند. در دوره هاي شيدايي (مانيا و هيپومانيا) سريع عصباني و آشفته مي شوند و بر سر هر مسئله كوچك به هم مي ريزند. زماني كه تحريك پذيري و اضطراب در كودكان با يكديگر همراه شوند، احتمال وجود اختلال دوقطبي به ميزان زيادي وجود دارد.

مشكل داشتن در تمركز

نداشتن تمركز و يا تمركز بسيار پايين از ديگر نشانه هاي بارز اختلال دو قطبي است كه هم در دوره هاي افسردگي و هم در دوره هاي شيدايي احتمال بروز دارد. در دوره هاي افسردگي، فرد به دليل كمبود حوصله و انرژي، دچار كاهش تمركز مي شود و در دوره هاي شيدايي نيز به دليل انرژي زيادي كه دارد، حواسش مدام به موضوعات گوناگون پرت مي شود و نمي تواند بر يك موضوع خاص تمركز كند.

خواب نامنظم

همراه با علائم توضيح داده شده، هر گونه اشكال در خوابيدن مي تواند نشانه اي از اختلال خلقي باشد. افراد در دوره هاي شيدايي احساس مي كنند كه با خوابيدن، وقتشان تلف مي شود و اغلب كمتر از حد معمول مي خوابند. با اين حال همچنان انرژي زيادي دارند. بر عكس در دوره هاي افسردگي همان افراد ممكن است بيش از حد معمول بخوابند و باز هم احساس كسالت و بي حوصلگي كنند.

تغيير در اشتها، كاهش يا افزايش وزن

افراد مبتلا به اختلال دوقطبي در دوره هاي شيدايي ممكن است به خاطر تحرك و فعاليت زياد و همچنين كمبود خواب و غذا، وزن از دست بدهند و لاغر شوند. علاوه بر اين، برخي از داروها مي توانند منجر به كاهش اشتها و از دست دادن ميل به غذا خوردن شوند. كاهش اشتها و اختلال در غذا خوردن به همراه ساير علائم، نشانه اي بر تشخيص اختلال رواني دوقطبي است. همچنين بر اساس گزارش سازمان ملي بهداشت، افزايش وزن و پرخوري در دوره هاي افسردگي بروز پيدا مي كند.

اختلال دوقطبي طيف وسيع و متفاوتي از نشانه ها را شامل مي شود كه ممكن است در هر فرد به شيوه اي گوناگون بروز پيدا كند. براي مثال ممكن است يك نفر تمام علائم را نداشته باشد و علائم با شدت كم و زياد تجربه مي شوند. در صورتي كه برخي از اين علائم را در خود يا ديگري مشاهده كرديد، در وهله اول با متخصص روانپزشك مشورت كنيد.

داشتن اعتماد به نفس زياد

به طور طبيعي، داشتن اعتماد به نفس لازم و ضروري است. اما اين خصوصيت در مورد كساني كه به اختلال دوقطبي دچار هستند، مي تواند دردسرساز باشد و به كارهاي خطرناك ختم شود. مبتلايان به بيماري دوقطبي، احساس اعتماد به نفس بيش از حدي دارند و خود بزرگ بين هستند. اغلب در دوره شيدايي به پيامدهاي كارهاي خود نمي انديشند. ممكن است كه خيانت كنند، هزينه هاي زيادي براي رسيدن به هدف هاي نادرست خود بپردازند و دست به كارهاي نابهنجار بزنند. به همين دليل لازم است تا چنين افرادي تحت نظر مشاور و روانپزشك باشند و همواره يكي از اعضاي خانواده همراه آن ها باشد تا رفتارهاي زيانبارشان را كنترل كند.

اختلال دوقطبي و خودكشي

در مرحله ي افسردگي اساسي، فرد به ميزان زيادي مستعد خطر بروز افكار و رفتارهاي خودكشي است. در اين دوره از اختلال دو قطبي، افسردگي به شكل متفاوتي از افسردگي در افراد عادي بروز پيدا مي كند و فرد را به سمت افكار مرگ و كشتن خود سوق مي دهد. اين علائم در افرادي كه سابقه مصرف الكل و مواد مخدر داشته اند و همچنين در افرادي كه دوره هاي تركيبي خلقي را تجربه كرده اند، بيشتر رخ مي دهد. وجود سابقه خودكشي در اعضاي خانواده احتمال اين عمل را در فرد بيشتر مي كند.

بهتر است علائم خودكشي را در نزديكان خود كه به اختلالات خلقي مبتلا هستند، شناسايي كرده و پيش از وقوع خطر به آن ها كمك كنيد. افرادي كه ميل به خودكشي دارند، اغلب در مورد مرگ صحبت مي كنند، احساس نااميدي زيادي از زندگي دارند، مدام فكر مي كنند كه حقير و بي ارزش هستند، بارها در صحبت هاي خود عنوان مي كنند كه دلشان مي خواهد بميرند، ممكن است به صورت ناگهاني جمع را ترك كنند و دچار تغيير خلق شوند، ترجيح مي دهند تنها باشند و به دنبال ابزاري براي كشتن خود مي گردند.
براي دانستن اين كه از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم، بايد با انواع اختلال دو قطبي آشنا شد.

انواع اختلال دوقطبي

اختلال دو قطبي نوع يك

مشخصه ي اصلي اين اختلال در نوع اول آن، تجربه ي دوره كامل شيدايي مقدم بر افسردگي است. ممكن است در اين دوره افسردگي نيز بروز پيدا كند. شيدايي يا مانيا دوره اي است كه طي آن فرد، خلق و خوي غير طبيعي دارد، نشاط گسترده، تحريك پذيري و شادي و انرژي زيادي را تجربه مي كند. مدام فعاليت مي كند و انرژي اش در تمام طول روز پابرجاست. اين علائم هر روز و حداقل به مدت يك هفته پايدار هستند. بروز حمله هاي افسردگي و شيدايي نبايد با ساير اختلالات مانند اختلال اسكيزوفرني، اسكيزوافكتيو، اسكيزوفرني فرم، اختلالات هذياني و ديگر اختلالات طيف اسكيزوفرني توجيه بهتري براي آن ها وجود داشته باشد.

اختلال دو قطبي نوع دو

اختلال دو قطبي نوع دوم يك يا چند دوره حملات افسردگي اساسي به همراه حداقل يك دوره هيپومانيا را شامل مي شود. تفاوت آن اين است كه دوره شيدايي به طور كامل اتفاق نمي افتد. دوره هيپومانيا خفيف تر از دوره مانيا است و علائم با شدت كمتري بروز پيدا مي كنند.

اختلال دو قطبي با تناوب سريع

در اين نوع از اختلال دوقطبي، فرد نوسانات خلقي و روحي را بيش از چهار بار در يك سال تجربه مي كند. ده درصد افراد مبتلا به اختلال دوقطبي، از اين نوع هستند و بيماري آن ها ممكن است با يكي از اختلالات نوع اول يا دوم همراه باشد.

اختلال خلق ادواري

در اين نوع اختلال، شدت نوسانات خلق به اندازه ي سه نوع قبلي نيست اما علائم، مدت زمان طولاني تري ادامه مي يابند. اين حالت ها ممكن است به مرور زمان تبديل به اختلال نوع اول يا دوم شوند.

از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم؟

بهترين و اصلي ترين روش در تشخيص اين كه از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم، مراجعه به روانپزشك، روانشناس يا ديگر متخصصين سلامت روان است. روانپزشك با استفاده از يك مصاحبه باليني كامل و تست هايي كه از شما مي گيرد، علائم و شدت و ميزان آن ها را بررسي كرده و در تشخيص و درمان بيماري دوقطبي، كمكتان مي كند.

اگرچه تست ها و روش هاي مستند زيادي در اين زمينه وجود دارد، اما آن ها تنها روش هاي تكميل كننده مصاحبه باليني هستند و به تنهايي نمي توان بر آن ها تكيه كرد. تست هاي شخصيت و تشخيصي را نمي توان جايگزين مصاحبه و ارزيابي باليني قرار داد. مانند ديگر اختلالات رواني، اختلال دوقطبي نيز با هيچ آزمايش خون و يا ديگر آزمايش هاي بيولوژيكي قابل تشخيص نيست.

در هيپومانيا كه فرد سطح بالايي از انرژي، تحريك پذيري و دمدمي بودن را تجربه مي كند، تمايل به حال خوب و احساس خوب دارد. به همين دليل حتي زماني كه اطرافيان و به خصوص خانواده تشخيص مي دهند كه وارد دوره شيدايي شده است، خودش اين مسئله را انكار مي كند و وانمود مي كند كه هيچ مشكلي ندارد.

يكي از تشخيص هاي افتراقي اين است كه اختلال دوقطبي با ساير اختلالات رواني توجيه پذير نباشد. علائم افسردگي اساسي و دوره شيدايي، زندگي روزمره فرد را در جنبه هاي مختلف تحصيلي، كاري و اجتماعي مختل مي كند. همچنين علائمي كه در اين نوع اختلال بروز پيدا مي كنند، ممكن است ناشي از مصرف مواد مخدر يا الكل و داروها باشند.

علائم و نشانه هاي شيدايي در اختلال دو قطبي

- سرخوشي بيش از حد
- قدرت قضاوت ضعيف
- سريع و تند تند صحبت كردن
- اعتماد به نفس كاذب
- رفتارهاي پرخاشگرانه
- افزايش فعاليت بدني و تحرك
- تحريك پذيري بالا
- رفتارهاي پرخطر
- تمايل زيادي براي رسيدن به اهداف خود دارند.
- هزينه هاي مالي غير معقول و زيانبار
- افزايش ميل جنسي
- پريشاني و آشفتگي زود هنگام
- نياز به خواب اندك
- غيبت مكرر در مدرسه يا محل كار و يا فرار از مدرسه
- مصرف بي رويه مواد مخدر و يا الكل
- توهمات و يا فرار از واقعيت (سايكوز)
- عملكرد ضعيف در محل كار يا مدرسه

نشانه ها و علائم افسردگي در اختلال دوقطبي
- غمگيني بيش از حد و گريه كردن بي دليل
- احساس نا اميدي و پوچي
- عملكرد ضعيف در محل كار يا مدرسه
- احساس گناه
- بروز افكار يا رفتار خودكشي
- تجربه اضطراب بيش از حد
- مشكلات در خوابيدن
- خستگي زياد و بدون دليل
- بي علاقگي به انجام فعاليت هايي كه در گذشته لذت بخش بوده اند.
- اختلال در تمركز كردن
- كم اشتهايي و يا افزايش اشتها
- كج خلقي در تمام طول روز
- غيبت مكرر در مدرسه يا محل كار
- درد مزمن بدون علت

علت و ريشه ابتلا به اختلال دوقطبي

هنوز علت مشخص و دقيقي براي بروز اين اختلال يافت نشده اما علل گوناگوني مي تواند زمينه ساز آن باشد. اين علل عبارتند از: تفاوت هاي بيولوژيكي، هورمون ها، انتقال دهنده هاي عصبي، وراثت و عوامل محيطي.

تفاوت هاي بيولوژيكي:

تحقيقات انجام شده نشان مي دهند كه تفاوت و تغييراتي در مغز افراد مبتلا به دوقطبي وجود دارد كه در مغز ساير افراد ديده نمي شود. تأثيرات اين تفاوت ها و تغييرات بر شكل گيري بيماري هنوز به طور قطعي مشخص نيست اما مي تواند در كشف ريشه اصلي بيماري كمك كند.

انتقال دهنده هاي عصبي:

به هم ريختن تعادل مواد شيميايي موجود در مغز يا همان انتقال دهنده هاي عصبي در تغييرات خلق و خو نقش پررنگي دارند.

هورمون ها:

از ديگر علل بروز اختلال و يا تحريك و پيشرفت روند آن مي توان تغييرات هورموني را نام برد.

وراثت:

تحقيقات نشان داده اند كه سابقه بروز اختلال رواني در خانواده و بستگان درجه يك افرادي كه خود به اختلال دوقطبي مبتلا هستند، وجود دارد.

عوامل محيطي:

تربيت نادرست كودكان، تجربه وقايع ناخوشايند و تلخ مانند تجاوز، استرس شديد، از دست دادن عزيزان در سنين كودكي؛ زمينه را براي بروز و تشديد بيماري فراهم مي كند.

درمان اختلال دوقطبي

درمان بلند مدت: روند درمان اختلال دو قطبي بلند مدت است. چرا كه اين بيماري مزمن و قابل بازگشت است. حتي زماني كه گمان مي رود كه فرد بهبود يافته است، نبايد تا مدت ها و به صلاحديد پزشك، درمان متوقف گردد. دارودرماني خط مقدم درمان است و براي جلوگيري از ورود افراد به دوره هاي اين بيماري، مراجعه به روانپزشك الزامي است.
درمان‌هاي غيردارويي: دارو درماني به تنهايي مؤثر واقع نمي شود و البته داروها عوارض بسيار و تأثيرات كوتاه مدت دارند. به همين دليل توصيه مي شود كه از تركيب داروها به همراه تغييرات در سبك زندگي و روش هاي روان درماني استفاده شود. يكي از الزامات درمان و ماندن در فرآيند آن، بهره مندي از مشاور و روانپزشك است. چرا كه دوقطبي اختلال پيچيده اي است.

اقدامات شخصي در درمان دو قطبي

تصميم هاي هوشمندانه در درمان اختلال دوقطبي اهميت زيادي دارند. آن چه كه بيشترين تأثير را بر فرآيند درمان دارد، سبك زندگي و عادت هاي روزانه فرد است. كسب آگاهي هاي دقيق در مورد علائم، علل و انواع درمان هاي موجود، به خود فرد و خانواده ي او كمك مي كند تا بيماري بهتر درك شود و كنترل آن آسان تر شود. از ورزش و فعاليت هاي جسماني هدفمند مي توان براي كاهش تنش ها و آشفتگي هاي اختلال استفاده كرد. ورزش هايي مانند ايروبيك كه در آن پاها و دست ها به طور مرتب در حركت هستند، سيستم اعصاب و مغز تقويت مي شود.

ورزش هاي ديگر مانند دو، شنا، رقص، پياده روي و كوهنوردي نيز مي توانند مفيد باشند. از موقعيت هاي استرس زا و تنش دوري كنيد و تا حد امكان سعي كنيد تا تكنيك هاي آرام بخشي مانند يوگا، مديتيشن و تمرين هاي تنفسي را بياموزيد و آن ها را در موقعيت هاي مناسب به كار گيريد. تمرينات آرامش بخشي، كمك شاياني به كنترل اختلال و تنش هاي بيماري مي كنند.سعي كنيد از همراهي و حمايت اطرافيان و خانواده براي سريع تر شدن روند درمان، بهره بگيريد.

بسياري از افراد مبتلا، از حرف زدن در مورد مشكل خود فرار مي كنند و دلشان نمي خواهد كه كسي از بيماري آن ها مطلع شود. آن ها درد و دل كردن را نشانه حقارت مي دانند. در صورتي كه شركت در جلسات درماني گروهي و ارتباط برقرار كردن با افرادي كه شبيه به شما هستند، مي تواند برايتان قوت قلب باشد.

حضور در جمع كساني كه به شما اهميت مي دهند و نگران سلامتي شما هستند، احساسات مثبتي را ايجاد مي كنند و همين موضوع اراده و اشتياقتان را براي پيگيري مداوم جلسات درمان و عمل به برنامه ي درماني افزايش مي دهد. خواب كافي، الگوهاي رفتاري مناسب، تغيير عادات و تغذيه سالم، شما را در مسير شادي و سلامتي بيشتر قرار مي دهد.

منبع: از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم

براي دريافت مشاوره در زمينه از كجا بفهمم بيماري دو قطبي دارم مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.