اختلال سلوك چيست؟

مشكل سلوك، اختلال عاطفي _ رفتاري بسيار جدي در دوره ي كودكي يا نوجواني است كه مشخصه آن، بد رفتاري و پرخاشگري و آسيب رساندن كودكان به افراد ديگر و بزرگسالان است كه در آقايان سه برابر بيشتر از خانم ها به چشم مي خورد. به همين دليل در پسران بسيار شايع تر است. پسراني كه دچار اختلال سلوك‌اند، دائما در حال پرخاشگري و دعوا هستند اما در دختران بالعكس. دختراني كه دچار اختلال سلوك هستند، معمولا دست به دزدي و تقلب زده و اصولا كمتر از پسران دعواي فيزيكي مي كنند.

تقريبا 1 تا 4 درصد كودكان و نوجوانان جهان، بين 10 تا 18 سال دچار اين اختلال سلوك هستند. اين كودكان در جامعه، قادر به داشتن رابطه ي اجتماعي خوبي نيستند، خلاف قوانين و مقررات و رفتار هاي پذيرفته شده جامعه عمل مي كنند، استانداردها را ناديده مي‌گيرند و هنجار شكني مي‌كنند. آن‌ها اصلا افراد قابل اعتمادي نيستند و تا حد امكان بايد از آن ها دوري كرد تا كاملا به بهبودي برسند. براي كسب اطلاعات در زمينه اختلال سلوك كليك كنيد.

ويژگي هاي رفتاري كودكان مبتلا به اختلال سلوك

كودكان و نوجواناني كه مبتلا به اختلال سلوك هستند، اعتماد به نفس و عزت نفس پاييني دارند و احتمال دارد در صورت در دسترس بودن، به مصرف مواد مخدر و مشروبات الكلي روي بياورند. آن ها به سرعت عصباني مي شوند و كنترل رفتار و اعصاب خود را از دست مي‌دهند. اين كودكان نمي‌توانند درك كنند كه چقدر رفتارهايشان براي ديگران آزار دهنده و مشكل ساز است و به ديگران صدمات جدي مي رساند. آن‌ها حتي قادر به حل مسائل نيستند به همين دليل معمولا در دروسي مانند رياضي و فيزيك نمرات قابل قبولي را نمي‌توانند كسب كنند.

همچنين آنها اغلب در مورد كارهايشان احساس گناه و پشيماني نمي‌كنند، بلكه از اين كار لذت مي‌برند. حدوداً 40 درصد كودكاني كه به بيماري اختلال سلوك مبتلا هستند، در بزرگسالي به اختلال شخصيت ضد اجتماعي مبتلا مي‌شوند كه به مراتب سخت‌تر و حادتر از اين اختلال در دوره كودكي است. براي كسب اطلاع در زمينه اختلال شخصيت ضد اجتماعي كليك كنيد.

تفاوت اختلال سلوك در بزرگسالي و كودكي

اختلال سلوك متداوم و ثابت است. به همين دليل اگر در كودكي درمان نشود، در بزرگسالي هم اين روند بيشتر و شديدتر ادامه دارد. افرادي كه در دوره ي نوجواني به اختلال سلوك مبتلا شده اند، نشانه ها و علائم كمتري دارند و همينطور پايداري بيماري هم كمتر بوده و طول درمان آن بسيار كمتر از كودكي است كه به اختلال سلوك مبتلا شده است. وجه اشتراك تمام اختلالات، عدم توانايي فرد بيمار براي مقاومت در برابر وسوسه بزرگ يك رفتار مي باشد. افراد درگير اختلالات رفتاري، دائما درحال يك جنگ دروني با خودشان هستند.

تست اختلال سلوك

در اين جا پرسشنامه اي داريم كه از طريق آن ميتوانيد تا حدودي سلامت روان كودكتان را متوجه شويد. لطفا با دقت سوال ها را خوانده و گزينه ي مورد نظرتان را انتخاب نماييد:

1. با بزرگ تر ها جر و بحث ميكند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

2. خيلي زود از كوره در مي رود.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

3. عمدا دستورات و خواسته هاي بزرگ تر ها را ناديده مي گيرد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

4. عمدا ديگران را آزار مي‌هد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

5. ديگران را مقصر اشتباهات و بدرفتاري‌هاي خود مي‌داند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

6. حساس است و خيلي زود از ديگران رنجيده مي‌شود.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

7. عصباني و اوقات‌تلخ است.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

8. كينه‌توز است و زود مي‌خواهد انتقام بگيرد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

9. ديگران را اذيت يا تهديد مي‌كند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

10. جنگ و دعوا (درگيري فيزيكي) راه مي‌اندازد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

11. براي اينكه وظايف خود را انجام ندهد يا چيزهايي كه مي‌خواهد را به دست آورد، دروغ مي‌گويد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

12. از مدرسه فرار مي‌كند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

13. به ديگران آزار بدني مي‌رساند و به آن‌ها رحم نمي‌كند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

14. چيزهايي مي‌دزدد كه ارزش مالي نسبتا خوبي دارند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

15. عمدا وسايل يا چيزهاي ديگران را خراب مي‌كند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

16. از وسايل خطرناك (مثل چاقو، زنجير، آجر و …) استفاده مي‌كند كه ممكن است آسيب جدي به ديگران برساند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

17. حيوانات را آزار مي‌دهد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

18. عمدي و از قصد، آتش‌سوزي راه مي‌اندازد.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

19. بدون اجازه به خانه يا ماشين ديگران وارد مي‌شود.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

20. بدون اجازه، شب خارج از خانه مي‌ماند.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

21. شبانه از خانه فرار كرده است.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

22. كسي را وادار به انجام كار يا رابطه‌ي نامناسب كرده است.
1- هرگز 2- گاهي 3- اغلب 4- هميشه

نمره دهي: هر گزينه نمره اي دارد. (هرگز=1 و گاهي=2 و اغلب=3 و هميشه=4) نمرات گزينه هاي انتخابي تان را با هم جمع كنيد.

نتيجه: مره‌هاي بين ۸۰ تا ۸۸ نشان‌دهنده‌ي مشكلات شديد و بيمارگونه در سازگاري و رابطه است. نمره‌هاي بين ۷۰ تا ۷۹ نشان‌دهنده‌ي مشكلات قابل توجه در سازگاري است. نمره‌هاي بين ۶۰ تا ۶۹ نشان‌دهنده‌ي مشكل خفيف در سازگاري است. نمره‌هاي بين ۵۰ تا ۵۹ مشكل مهمي را نشان نمي‌دهد اما اگر با بيش‌فعالي همراه باشد، مهم تلقي مي‌شود. نمره‌هاي كمتر از ۵۰ نشان‌دهنده‌ي طبيعي بودن كودك است.

نكته: در مورد كودكاني كه نمر‌ي بالاتر از ۶۵ مي‌گيرند، مراجعه به روان‌شناس را پيشنهاد مي‌كنيم.

انواع اختلال سلوك

شروع كودكي: در اين حالت علائم قبل از 10 سالگي نمايان ميشود، كه بارز ترين نوع اختلال سلوك است.
شروع نوجواني: در اين حالت علائم بيماري در دوره ي نوجواني و پس از 10 سالگي نمايان ميشود.
شروع نامشخص: در اين حالت سن دقيق علائم براي اولين بار قابل تشخيص نيست.

علت به وجود آمدن اختلال سلوك در كودكان و نوجوانان

دلايلي مختلفي براي ابتلا به اين اختلال وجود دارد كه در ادامه اين مقاله به آن ها مي پردازيم.

1. عوامل ژنتيكي و فيزيولوژيكي

تقريبا نيمي از اختلالات رفتاري اساساً ژنتيكي و وراثتي هستند، كه از پدر و مادر به فرزند منتقل مي شود. اگر يكي از افراد خانواده سابقه سوء مصرف مواد مخدر، اختلالات شخصيتي، اختلالات اضطرابي، افسردگي، اختلالات خلقي، اختلال دو قطبي و اسكيزوفرني داشته باشد، احتمال مبتلا شدن فرزند به اختلال سلوك بيشتر مي شود. پس اگر هر يك از افراد خانواده به اين بيماري مبتلا بوده است، حتما بايد با پزشك در ميان بگذارد.

2. عوامل محيطي و اجتماعي

اختلافات خانوادگي، مشكلات رواني والدين، نبود نظم و انضباط و نظارت مناسب در خانواده، آزار جسمي و جنسي، جايگاه پايين اقتصادي – اجتماعي خانواده و طرد شدن توسط همسالان مي تواند موجب افزايش احتمال بروز اختلال سلوك شود.

3. تست اختلال سلوك | عوامل زيستي و بيولوژيكي

آسيب ديدن نورون ها و ناحيه هاي خاصي از مغز مي تواند موجب كاهش مواد شيميايي خاصي در مغز كه وظيفه ي انتقال اعصاب و تنظيم رفتار را به عهده دارند، شود. اين پديده موجب رفتار ناصحيح با ديگران و بروز مشكل در سيستم عصبي فرد مي شود. كودكان و نوجواناني كه مبتلا به سلوك مي شوند، درگير مشكلاتي مانند اختلالات خلقي، عدم تمركز، اضطراب، بيماري هاي رواني، افسردگي، اختلالات يادگيري، اختلال نقص توجه، سوء مصرف مواد مخدر و بيش فعالي خواهند شد.

4. عوامل پيش از تولد

در برخي موارد مثل حاملگي سخت، زايمان زودرس يا كمبود وزن نوزاد مي تواند در آينده مشكلات رفتاري براي كودك به وجود بياورد. استفاده از الكل و سيگار در دوران بارداري، سوء تغذيه در دوران بارداري و بعد از زايمان مي تواند سبب بروز اين اختلال سلوك در فرزند شود. خانواده ها با رعايت برخي از موارد در دوران پيش از بارداري و طول بارداري مي توانند از به وجود آمدن اختلال سلوك در فرزندشان جلوگيري كنند.

ناهنجاري هاي مغز: تصويربرداري از مغز كودكاني كه مبتلا به اين اختلال هستند، اغلب نشان مي دهد كه قشر قبل از پيشاني (بر قضاوت موثر است) و سيستم ليمبيك ( بر پاسخ هاي احساسي موثر است) دچار اختلال و مشكل هستند.

نقص شناختي و سرشتي: خلق و خوي ناسازگار، ضريب هوشي پايين، مهارت هاي زباني ضعيف و اختلال در عملكرد اجرايي مي تواند كودكان را در برابر بي انضباطي آسيب پذير تر كرده و بيشتر در معرض ابتلا به اختلال سلوك قرار دهد. براي كسب اطلاع در زمينه خطرات بارداري كليك كنيد.

تست اختلال سلوك | علائم ابتلا كودكان و نوجوانان به اختلال سلوك

در اين بخش از مقاله تست اختلال سلوك به بررسي علائم اين اختلال اين اختلال مي پردازيم. علامت هاي مبتلا بودن به اين بيماري زياد است. در صورتي كه بيش از 3 مورد از اين موارد را طي 6 ماه آينده در كودك خود مشاهده كرديد، احتمال وجود اختلال سلوك در كودك وجود دارد و بهتر است كه هر چه زودتر به پزشك و روانشناس متخصص مراجعه نماييد.

نقض حريم و قوانين
كودكان مبتلا به اختلال سلوك، معمولا تمايل به نقض قوانين خانواده و جامعه دارند و برخلاف آن ها عمل مي كنند، از دستورات والدين و ديگر افراد مانند معلمان سر پيچي مي كنند. مانند فرار از خانه و مدرسه

رفتار ويرانگرانه
اين كودكان اغلب از عمد موجب تخريب اموال خود و سايرين مي شوند. مانند آتش افروزي، پرتاب اشياء، تخريب اسباب بازي

كج خلقي
كودكاني كه به اختلال سلوك مبتلا هستند، هر كاري انجام مي دهند تا با قلدري، زورگويي و تهديد به خواسته ها و منافعشان برسند. آنها معمولا ديگران را مقصر مي دانند و آن ها را سرزنش مي كنند.

گول زدن و دروغ گفتن
كودكاني كه از بيماري سلوك رنج مي برند، دائم در حال دروغ گفتن هاي پي در پي و تكذيب حقيقت و فريب دادن ديگران براي منافع شخصي هستند.

سوء تغذيه
تنش ها و سوء رفتار هاي ناشي از اختلال سلوك، مي تواند تغذيه كودك را دچار اختلال كرده و منجر به كاهش وزن يا اضافه وزن مفرط شود.

تقلب و دزدي
برداشتن اجناس از مغازه ها يا دزدي از دوستان و آشنايان، وارد شدن با زور به حريم خانه و ماشين ديگران به قصد دزدي از ديگر علائم اختلال سلوك است.

پرخاشگري نسبت به حيوانات و افراد
كودكان مبتلا به اين اختلال رفتار هاي پرخاشگرانه از خود نشان مي دهند كه سلامت فيزيكي خود و ديگران را تهديد مي كند. مانند زورگويي، دعوا، تحقير كردن ديگران، رفتار بي رحمانه با حيوانات يا كودكان كوچك تر از خودشان، استفاده ار سلاح براي ترساندن ديگران و فعاليت جنسي اجباري و خطرناك. حتي ممكن است آن ها به خودشان هم آسيب جدي بزنند.

تاثير اختلال سلوك در زندگي كودك يا نوجوان

اختلال سلوك نه تنها خود فرد بلكه اطرافيانش را هم بسيار آزرده خاطر مي كند. كودك دائم از طرف معلمان براي عدم رعايت نظم و انضباط در حال تنبيه و سرزنش قرار مي گيرد و گاهاً از مدرسه طرد و اخراج مي شود. اين كودكان بسيار در معرض ترك تحصيل قرار مي گيرند كه اين مورد باعث تشديد اختلال سلوك مي شود.

رفتار هاي ناپسندشان كه اغلب كنترل آن هم دست خودشان نيست، سبب ارتباط اجتماعي ضعيفي براي آنها شده و قادر به پيدا كردن دوست و روابط اجتماعي سالمي نيستند. هم چنين ممكن است كه رفتار هاي جنسي پر خطري هم در نوجواني داشته باشند. تحقيقات بيانگر شركاي جنسي متعدد و رعايت نكردن روش هاي محافظتي در نوجوانان مبتلا به اختلال سلوك است. متاسفانه در صورت عدم درمان كودك، در نوجواني درگير مشكلات حقوقي و كيفري مي شود.

راه هاي درمان اختلال سلوك در كودكان و نوجوانان

در اين بخش از مقاله تست اختلال سلوك به بررسي راه هاي درمان اين اختلال مي پردازيم. بهترين زمان درمان اين اختلال دوره كودكي است چرا كه معمولا اوايل شروع درمان در كودكي، مقاومت فرد كمتر و امكان تغيير رفتار هاي آسيب رسانش بيشتر است. درمان اختلال سلوك به عواملي مانند سن فرد، شدت علائم، تشخيص هاي ژنتيكي و توانايي هاي كودك در تحمل و مشاركت فرايند هاي درماني بستگي دارد. همچنين نحوه ي رفتار كودك ارتباط مستقيمي با بلوغ او دارد. برخي از روش هاي درماني به شرح زير هستند:

1. روان درماني

روان درماني در زمان كودكي كه فرد مي تواند مهارت هاي جديدي مانند مهارت كنترل خشم و عصبانيت، قدرت حل مشكلات و كنترل تكانه را بياموزد، بهتر و سودمند است و معمولا اثربخشي بالايي دارد. براي اطلاع بيشتر از روان درماني كليك كنيد.

2. آموزش والدين

در اين روش به والدين و پرستار كودك استراتژي هاي مديريت رفتار، تكنيك هاي افزايش ايمني و آرامش در خانه زماني كه كودك خشمگين مي‌شود، آموزش داده مي‌شود. تحمل اين كودكان براي والدين بسيار سخت است. آنها مي‌توانند با مراجعه به مشاوره ي كودك و نوجوان اين معضل را اصلاح كنند. از تكنيك هايي كه خانواده ها بايد در برابر كودكان مبتلا به اختلال سلوك انجام دهند مي توان به رفتار مقتدرانه والدين و مصمم بودن براي درمان فرزند اشاره كرد. والدين بايد در روز زماني را به فرزندشان اختصاص دهند، با آنها وقت بگذرانند و به آنها توجه كنند، با خواندن كتاب داستان و ارائه ي مثال هاي خوب، شخصيت او را ارتقا دهد. در صورت حفظ آرامش در هنگام تعامل با كودك، او هم عصباني و پرخاشگر نمي شود.

در هنگام عصبانيت و پرخاشگري كودك، آرامش خود را حفظ كرده و با خونسردي دليل اشتباه كارش را به او بگوييد تا كامل قانع شود. در مواقعي كه مرتكب اشتباه بزرگي شد او را با تندي سرزنش نكنيد، بلكه حدالامكان با او صحبت مسالمت آميز داشته باشيد. كودك را هدفمند كنيد و براي رسيدن به هدفش از راه درست و مثبت تشويقش نماييد. تشويق كردن كودكان مبتلا به اختلال سلوك، موجب مي شود كه آن كار را باز هم تكرار كنند تا دوباره مورد تشويق قرار بگيرند. بنابراين هنگامي كه كه كودك مبتلا به اختلال سلوك كار پسنديده اي انجام داد، به هيچ وجه او را از تشويق و جايزه دريغ نكنيد.

3. تست اختلال سلوك | اقامت در مركز تربيت كودكان

بهترين راه براي كودكاني كه اختلال سلوك شديدي دارند و از كنترل خارج مي شوند، اقامت در مراكزي است كه روي تربيت و درمان و نگهداري اين كودكان كنترل مي كنند تا به بهبودي كامل برسند. زيرا در موارد حاد، جان خانواده و اطرافيان آن كودك در خطر است.

4. خانواده درماني

گاهي مواقع تغيير و بهبود روابط خانوادگي تاثير بسزايي در رفتار فرزندان دارد. به همين دليل از افراد خانواده خواسته مي شود كه براي درمان، به همراه فرزندانشان در جلسات مشاوره حضور پيدا كنند تا با كمي تغيير و تامل در روابط خانوادگي‌شان، نيمي از مشكل فرزندشان را حل كنند. در خانه نبايد والدين قوانين سفت و سختي را براي تربيت كودك شان به كار بگيرند. بلكه همانطور كه محدوديت هايي را مشخص مي كنند، فرصت آزادي بيان و تخليه انرژي را هم براي كودك بايد مد نظر خود قرار دهند. هرچه با كودكان صميمي تر رفتار كنيد، آن ها هم به شما نزديك تر شده و باعث مي شود كه از شما حرف شنوي بيشتري داشته باشد. براي اطلاع بيشتر از خانواده درماني كليك كنيد.

5. دارو درماني

داروي قطعي براي درمان بيماري سلوك وجود ندارد. اما گاهي پزشكان براي درمان برخي از بيماري هاي رواني و تخفيف علائم برخي اختلالات دارو هايي را تجويز مي كنند كه مي تواند برخي از رفتار هاي كودك را كنترل كند.

تست اختلال سلوك | پيشگيري از اختلال سلوك

امروزه با پيشرفت علم و تكنولوژي، با استفاده از علم ژنتيك مي توان از بدو تولد نوزاد تا حدودي اين اختلالات را شناسايي و درمان كرد. درمان زود هنگام بسيار راحت تر و موثرتر است. بنابراين با مشاهده علائم اختلال سلوك، حتما كودك خود را نزد يك مشاور يا روانشناس ببريد تا با انجام مصاحبه هاي دقيق و عميق با كودك و خانواده و معلمانش، و استفاده از پرسش هاي روانشناسي و روانشناختي، بتوان به مشكل دقيق كودك پي برد تا پزشك قادر به معالجه دقيق و سريع كودك شود. مشاوره كودك مي تواند در اين زمينه شما را ياري كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

سخن آخر

بيماري سلوك، واگيردار نيست. بلكه با كمي محبت و توجه و دلگرمي، كودك مي تواند بدون نياز به هيچ دارويي درمان شده و سلامت روان خود را باز گرداند. پس سعي كنيد هميشه به كودكتان لبخند بزنيد تا بداند در هر شرايطي و بدون هيچ قيد و شرطي شما او را دوست داريد، تا او هم بهترين رفتار هاي خودش را بروز دهد. هرچه كودك بد خلق و لج باز هم باشد، با مهر و محبت مي توان او را به كودكي مودب و خوش اخلاق تغيير داد. نسبت به فرزندان خود صبور باشيد و بپذيريد كه او كودك است و حق بدهيد گاهي رفتار هاي غير قابل پيش بيني داشته باشد. متخصصان مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي در خدمت شما هستند تا با ارائه خدمات حضوري و تلفني در اين زمينه ياري تان كنند. براي كسب اطلاعات در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

سوالات متداول

_آيا اختلالات همراه با اختلال سلوك وجود دارد؟

بله كه از آن ها مي توان به بيش فعالي، نقص توجه، خودزني، سوء مصرف مواد مخدر، اختلال در يادگيري، افسردگي و اضطراب، اختلال استرس پس از سانحه اشاره كرد.

_آيا بيماري سلوك خطرناك است؟

بله، در صورتي كه به پزشك متخصص مراجعه نشود و كودك تحت نظر دكتر نباشد، مي تواند بسيار خطرناك باشد. زيرا كودك بدون هيچ عذاب وجداني و به راحتي مي تواند به ديگران صدمات جدي بزند.

_آيا بيماري سلوك خطرناك است؟

بله، سلوك در كودكان به دو نوع سلوك خشونت با كلام و سلوك خشونت بي كلام است. سلوك خشونت با كلام يعني كودك با فحاشي و به طور كلامي موجب آزار و اذيت ديگران مي شود. اما سلوك خشونت بي كلام يعني كودك بدون صحبت موجب دلخوري ديگران مي شود. مانند دزدي، صدمات جاني و… كه سلوك خشونت بي كلام به مراتب خطرناك تر از سلوك خشونت با كلام است.

_چه موقع به طور اورژانسي با پزشك متخصص تماس بگيريم؟

صداهايي را شنيد كه شما نمي توانيد آن ها را بشنويد، به مدت چند روز پشت سر هم نخوابيد، چيزهايي را ديد كه شما قادر به ديدن آن ها نيستيد، كنترلش را به طور شديد از دست داد.

_آيا مي توان گفت كه بيماري اختلال سلوك كاملا درمان مي شود؟

بله حتما، البته هرچه درمان از كودكي شروع شود راحت تر است و زودتر جواب مي دهد. اما در هر صورت با مراجعه به پزشك متخصص مي توان اين بيماري را درمان يا پيشگيري كرد.

_آيا قرص يا داروي خاصي براي اختلال سلوك وجود دارد؟

خير، هيچ داروي خاصي صرفا براي اين اختلال وجود ندارد. بلكه پزشك متخصص در صورت لزوم دارو هايي را براي كاهش برخي از رفتار ها و تنش كودك تجويز مي كند.

منبع: تست اختلال سلوك

براي دريافت مشاوره در زمينه تست اختلال سلوك مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.