تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | بيوفيدبك چيست؟

بيوفيدبك (Biofeedback) كه در فارسي به پس خوراند زيستي شناخته مي شود، روشي علمي و تشخيصي است كه با استفاده از الكترودهاي الكتريكي متصل به مغز اطلاعاتي را در مورد نحوه عملكرد انواع سلول هاي مغز و لوب هاي مختلف مغزي براي درمانگر و فرد حاصل مي كند و گاها به عنوان روشي تكميلي در انواع درمان ها و گاه به عنوان جايگزيني براي دارو درماني استفاده مي شود. در طول بازخورد زيستي، افراد به حسگرهايي متصل مي شوند كه به نظارت بر فرآيندهاي فيزيولوژيكي مانند تنفس، ضربان قلب، انقباضات عضلاني، دما و تعريق بدن كه همگي ارتباط نزديكي با مغز دارند كمك مي كنند.

بيوفيدبك در مورد نحوه عملكرد بدن بازخورد مي دهد و به افراد اين امكان را مي دهد كه با آگاهي از اين اطلاعات براي بهبود سلامت، فشار خون مزمن، عملكرد بدني و اضطراب يا استرس تغييراتي در روند زندگي خود ايجاد كنند. آنچه كه در بيوفيدبك به آن تاكيد مي شود اين هست كه اغلب از اين روش براي نوعي آرميدگي استفاده مي شود و همانطور كه آرام بودن بدن بر بسياري از كاركرد هاي آن موثر است، اين روش نيز كاربردهاي زيادي در دنياي پر تنش امروزه پيدا كرده است.

درمان بيوفيدبك از چه اجزايي تشكيل شده است؟

در ابتدا بهتر است بدانيم كه بيوفيدبك يك سيستم تركيبي از فيدبك و شرطي سازي از نوع شرطي سازي عاملي است. براي آگاهي به اينكه اين درمان چظور عمل مي كند، بهتر است به طور مجزا از هر كدام از اين سيستم ها اطلاعاتي بدست بياوريم.

1.فيدبك

هر سيستم عملكردي دو بخشي دارد؛ بخشي كه اطلاعات را مي دهد كه به Feedforward (پيش خوراند) معروف است و بخشي كه اين اطلاعات را بازيابي يا به نوعي به سيستم بر مي گرداند كه به فيدبك (پسخوراند) شناخته مي شود. اين جريان پيوسته و چرخه مانندي كه بين اين دو جز جريان پيدا مي كند، در نهايت به تنظيم سيستم منتهي مي شود كه در واقع يعني سيستم به نوعي خود تنظيمي دست پيدا مي كند.

2. تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | شرطي سازي عاملي

در شرطي سازي عاملي، محركي انگيزشي وجود دارد كه همين محرك باعث عملكرد مناسب مي شود. مثلا سيستم به نوعي طراحي مي شود كه اگر عملكرد مطلوب باشد به عمل كننده پاداش مي دهد و اگر عملكرد مناسبي نباشد، تنبيه جايگزين مي شود و فرد براي گريز از اين تنبيه سعي مي كند كه عملكرد خودش را بهتر كرده تا پاداش دريافت كند و در توضيح علمي مي گوييم كه فرد به تقويت شرطي شده است.

جلسات بيوفيدبك درماني براي انواع بيماري هاي روان تني، بيماري هاي نورولوژيك و همينطور اختلالات دسته اضطرابي بيشترين كاربرد را دارند. تشخيص نيازمندي به اجراي اين درمان كاملا به تصميم درمانگر وابسته است. جلسات درماني معمولا بين 10 تا 20 جلسه است و بسته به اينكه براي چه نوع بيماري استفاده شود متفاوت است.

انواع درمان هاي انجام شده توسط بيوفيدبك

همانطور كه همه ما در زندگي تجربه كرده ايم، در شرايط هاي مختلف بدن ما نيز حالت هاي مختلفي از خودش نشان مي دهد. مثلا در اثر قرار گرفتن در شرايط استرس زا تپش قلب افزايش پيدا مي كند، بدن سرد تر از هميشه است، تنگي نفس و گاهي نفس كشيدن ها تندتر از هميشه شده و حتي ممكن است كه فرد سردرد را هم احساس كند. اين ها صرفا مثال هايي براي شرايط استرس زا بود، در شرايط مختلف هيجاني و در بيماري ها بدن مدام در حال تغيير كردن بر اساس نياز هاي بدني است.

در درمان بيوفيدبك با اتصال هاي الكترودي به مغز، هر فرد اين امكان را دارد كه شرايط مختلف مغزي اش را در نمايشگر بيند، بنابراين از اين فيدبك هاي بدني خود سريعا آگاهي پيدا كنند و سعي كنند كه آن ها را به حالت نرمال خود برگردانند. اين تلاش هاي پياپي باعث مي شود كه فرد به مرور كنترل كردن را بهتر بياموزد. مثلا فردي با سردردهاي مزمن وقتي تحت درمان بيوفيدبك قرار مي گيرد با مشاهده صفحه نمايشگر مي تواند بفهمد كه يك سري انقباض هاي عضلاني براي او خطر آفرينند و با شل كردن و آرام كردن عضلاني بخش هاي مختلف بدن خود مي تواند ببيند كه سردرد او بهبود داشته و نمايشگر حالت نرمال تري از وضعيت مغزي او نشان مي دهد.

1. بيوفيدبك تنفس

از اين نوع درمان براي اختلالات آسم، بيماري انسدادي مزمن ريه COPD، فشار خون بالا، اضطراب و همچنين براي بهبود عملكرد فردي استفاده مي شود. در اين روش الكترودهايي به شكم و قفسه سينه متصل شده و آموزش داده مي شود تا تنفس هاي بسيار عميقي با ريتم تكرار شونده ثابتي داشته باشند. فرد با ديدن تغييرات مغزي مثبت در حين تنفس به مرور مي آموزد كه در كدام سطح از تنفس مي تواند آرام تر باشد. اين عملكرد ناخودآگاه توجه فرد را از عوامل منفي نيز دور نگه مي دارد.

2. تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | بيوفيدبك ضربان قلب

از اين نوع بيوفيدبك براي درمان بيماري هايي مانند فشار خون بالا، اختلال استرس پس از آسيب يا سانحه PTSD، فيبرومالژيا، درد عضلاني مزمن و بي خوابي به كار مي رود. در اين روش الكترودها بر روي قفسه سينه، لاله گوش و انگشت يا مچ دست نصب مي شوند تا بتوانند تغييرات ضربان قلب در نقاط مختلف را ثبت كنند. فرد با مشاهده كردن ريتم ضرباني و در عين حال تغييرات مغزي در شرايط مختلف مي آموزد كه ضربان قلب خود را در حالت نرمال آن حفظ كند.

3. بيوفيدبك تنظيم دما

از اين نوع درمان بيوفيدبكي براي كنترل اثرات استرس و اضطراب، درمان بيماري رينود، ميگرن و همچنين بهبود عملكرد فردي استفاده مي شود. در اين روش الكترودها روي انگشتان دست و پا كه معمولا نقاط خوبي براي نشان دادن دماي بدن هر فرد هستند نصب مي شود. فرد با ديدن اينكه در حالت هاي احساسي و هيجاني خاصي چه درجه اي از دما را احساس مي كند و همينطور نميشگر مغزي چه تغييراتي را به او نشان مي دهد، مي آموزد كه در شرايط مختلف دماي بدن خود را كنترل كرده و از آسيب جلوگيري كند.

4. تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | بيوفيدبك فعاليت الكتريكي پوست

اين بيوفيدبك براي درمان اضطراب، درد هاي مزمن، هايپرهيدروزيس و استرس استفاده مي شود. در اين روش الكترودها به انگشتان دست و پا متصل مي شوند و ميزان هدايت جريان پوستي كه تحت تاثير عوامل مختلف روانشناختي است را نشان مي دهند و فرد با كنترل اين جريان به نوعي سيستم اعصاب خود مختار خود را تحت كنترل خود قرار مي دهد.

انواع كاربردهاي درماني بيوفيدبك

از بيوفيدبك براي درمان دسته هاي وسيعي از اختلالات و بيماري ها استفاده مي شود كه به اختصار به تعدادي از آن ها اشاره مي كنيم. 1. بيماري هاي حوزه اعصاب مانند: سكته، صرع، تيك هاي عصبي، مشكلات تعادلي، سردرد، اسپاسم عضلاني، سندرم تونل، اختلالات سيستم عصبي خودمختار (براي كسب اطلاع از بيماري صرع كليك كنيد.)

2. انواع اختلالات رواني و باليني مانند: اختلالات بيش فعالي كودكان و بزرگسالان، اوتيسم، اضطراب، فوبيا و ترس، افسردگي، وسواس و اختلالات خواب (براي كسب اطلاع از اختلالات خواب كليك كنيد.)

3. درمان انواع اعتياد مانند: اعتياد به الكل، مواد مخدر، سيگار، رفتار هاي سوء جنسي و…

4. در حوزه هاي مختلف رشد فردي مانند: بهبود توانايي تمركز تحت استرس، مديريت استرس شغلي و تعاملي، كاهش اضراب تحصيلي در دانش آموزان و دانشجويان، كمك كردن به بيماران براي كنترل واكنش‌هاي جسمي درمقابل استرس يا اضطراب و درمان انواع تيك عصبي، سردرد هاي ميگرني و… از آنجا كه استرس و اضطراب دو عامل اصلي بسياري از بيماري هاي ذكر شده هستند، مي توان گفت كه اين درمان بيش ترين كاربرد را در اين دو حوزه دارد. براي كسب اطلاعات در زمينه اختلالات اضطرابي كليك كنيد.

نوروفيدبك و تفاوت هاي عملكردي آن با بيوفيدبك

نوروفيدبك يكي از شاخه هاي علم بيوفيدبك است كه به آن (بيوفيدبك EEG) نيز گفته مي شود. بنابراين اصول كاري اين دو حوزه بسيار شبيه به هم است و تفاوت هايي جزئي در روند اجرايي و تحليل محتواي بدست آمده دارند. عملكرد بيوفيدبك بيشتر محدود به احساسات فيزيولوژيكي است، در حالي كه نوروفيدبك مانند بيوفيدبك شامل سنسورهايي براي اندازه گيري تنفس، ضربان قلب و غيره نيست بلكه نمايشگر تصويري امواج مغزي قابل كنترل است.

نوروفيدبك اغلب براي درمان انواع آسيب شناسي رواني يا بيماري هاي رواني و افزايش عملكرد استفاده مي شود، در حالي كه بيوفيدبك ممكن است با دادن علامت به فرد براي تغيير كاري كه در آن لحظه انجام مي دهد، به بهبود عملكرد فيزيولوژيكي يا درد و تحريك بدن كمك كند. آموزش نوروفيدبك يك درمان ناخودآگاه است، به اين معني كه فرد مجبور نيست به طور فعال تمركز كند تا عملكرد مغز خود را تغيير دهد. فرد بايد تقويت بصري يا شنيداري دريافت كند تا بتواند تغييرات ايجاد شده روي صفحه رايانه مقابل خود را درك كند. به همين خاطر اطلاعات دريافت شده مغزي به حالت بازي كامپيوتري يا تصاويري قابل كنترل در مي آيند.

تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | نوروفيدبك چگونه انجام مي گيرد؟

در اين روش الكترودها به سر متصل مي شوند. اطلاعات دريافت شده از جريان هاي مغزي ابتدا به حالت نوار مغزي استخراج مي شوند و چون اين نوار هاي مغزي براي كساني كه مطالعات تخصصي در اين حيطه نداشته اند قابل درك نيست، به حالت بازي يا تصاوير قابل كنترل تبديل مي شوند. اين تصاوير در مقابل فرد درمانجو قرار مي گيرد و او بدون دخالت دست يا بدن و صرفا توسط امواج مغزي ياد مي گيرد كه چطور تصوير را هدايت كند.

فرد با ديدن پيشرفت يا توقف بازي و گرفتن پاداش يا از دست دادن امتياز يا تغييراتي كه در صدا يا پخش آن به وجود مي‌آيد، پي به شرايط مطلوب يا نامطلوب امواج مغزي خود برده و سعي مي‌كند تا با هدايت بازي يا تصوير، وضعيت توليد امواج مغزي خود را اصلاح كند. تفاوت هاي تنظيمي تصويري براي هر فرد بسته به اختلال يا بيماري او متفاوت است اما اين روش به علت ناخودآگاه بودن، روش قدرتمندي در تغيييرات درماني و گاه جايگزين مناسبي براي دارو در بيماري هايي مانند بيش‌فعالي و كمبود توجه، ناتواني‌هاي يادگيري، صرع، هراس ها و اختلالات اضطرابي، اختلالات مربوط به سوء مصرف مواد، افسردگي، مديريت استرس، ميگرن و اختلالات خواب بوده است. براي كسب اطلاعات در زمينه مشاوره كنترل استرس كليك كنيد.

انواع درمان هاي انجام شده توسط نوروفيدبك

با توجه به اطلاعات قبلي و آگاهي از نحوه عملكرد درماني نوروفيدبك حال به تعدادي از مهم ترين كاربرد هاي آن اشاره مي كنيم:

1. درمان بيش فعالي يا اختلال كمبود توجه يا ADHD

افراد مبتلا به ADHD اغلب اختلال عملكرد لوب پيشاني را نشان مي دهند كه بعداً ممكن است دليلي براي درك مشكلات با بي توجهي، تكانشگري و بيش فعالي باشد. در اين افراد امواج تتا مغزي نسبت به افراد سالم در ميزان كمتري قرار دارد، اين امواج مهم ترين عملكرد را بر تمركز و دقت دارند. پژوهشگران به وسيله درمان نوروفيدبك توانسته اند با محرك هايي در انواع تصويرها اين امواج را در مغز اين دسته از افراد افزايش داده و به نوعي باعث كاهش عوارض اين بيماري شده اند. براي كسب اطلاع از اختلال بيش فعالي كليك كنيد.

2. تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك | درمان اضطراب

دسته اختلال هاي اضطرابي طيف بسيار گسترده اي دارند، اما به طور مشابهي در بيشتر افراد مبتلا به اختلال هاي اضطرابي ديده شده كه عملكرد نيم كره چپ مغز كه مربوط به احساسات منفي است، پردازش غالب مغز را در اختيار دارد و اين عدم توازن در پردازش دو نيمكره يكي از عامل هاي اصلي ايجاد اضطراب است. در نوروفيدبك با استفاده از تصاوير و يا تحريكاتي كه تمركز بر افزايش عملكرد نيم كره راست مغز دارد، اين توازن بين دو نيم كره بهتر انجام شده و در نهايت فرد احساسات مثبت تر و در نتيجه كاهش اضطراب را تجربه مي كند. در نهايت براي درمان بهتر اين مسائل مي توانيد از كمك روانشناس و متخصصان حامي بهره مند شويد. براي كسب اطلاعات در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

منبع: تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك

براي دريافت مشاوره در زمينه تفاوت دو درمان نوروفيدبك و بيوفيدبك مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.