اختلالات عصبي رشدي اختلالاتي هستند كه در آن‌ها رشد و تحول مغز يا دستگاه عصبي مركزي در دوران رشد مختل مي‌شود. اين اصطلاح به مشكلاتي در عملكرد مغز اشاره دارد كه همزمان با رشد فرد بر حافظه، توانايي يادگيري و هيجانات تاثير منفي مي‌گذارند. اختلالات عصبي رشدي به 6 طبقه اصلي اختلال يادگيري خاص، اختلالات ارتباطي، اختلال كمبود توجه و بيش فعالي، اختلال طيف اوتيسم، معلوليت ذهني و اختلالات حركتي تقسيم مي‌شود. اين اختلالات در اوايل زندگي شروع مي‌شوند و در سرتاسر عمر با فرد همراه هستند. اهميت موضوع زماني است كه با تشخيص زود هنگام مي‌توان كودك را براي داشتن يك زندگي با كيفيت آموزش داد. همچنين مشاوره روانشناسي براي تشخيص به هنگام، به خانواده و كودك كمك رسان خواهد بود. 

منبع: عصبي-رشدي

اختلالات عصبي-رشدي

اختلالات عصبي رشدي، اختلالاتي هستند كه در آن‌ها، روند رشد مغز و دستگاه اعصاب مركزي به درستي طي نمي‌شود. مغز بخش متفكر و هدايت كننده اندام‌هاي بدن است با اختلال در اين بخش كاركردهاي فرد تحت تاثير قرار مي‌گيرد. دستگاه اعصاب مركزي نيز نقش هدايت و انتقال دستور از مغز به اندام‌هاي بدن را دارد. اختلالات عصبي رشدي با ايجاد نقص در اين دو بخش بر هيجان، توانايي يادگيري، رشد فرد و حافظه اثر مخرب دارند. در ادامه هر كدام از انواع اختلالات عصبي رشدي را به اختصار توضيح مي دهيم.

اختلال يادگيري خاص

اختلال يادگيري در مجموع اختلالاتي را بيان مي‌كند كه مربوط به يك توانايي خاص مانند خواندن، نوشتن و رياضيات است. كودكان داراي اين اختلال مهارت‌هاي يادگيري‌شان، بسيار پايين‌تر از توانايي آن‌ها است و بايد با توجه به سطح هوشي و سن فرد سنجيده شود. همچنين اين كودكان در تنظيم و هماهنگي اطلاعات، حافظه و توجه خود نقص دارند. اختلالات يادگيري خاص به چند سه دسته زير تقسيم مي‌شوند.

براي اطلاع بيشتر در زمينه اختلالات يادگيري كليك كنيد.

اختلال نوشتن يا ديسگرافيا: اين اصلاح براي كودكاني استفاده مي‌شود كه علي رغم هوش طبيعي بسيار بد مي‌نويسند. اين كودكان اغلب آينه نويسي يا وارونه نويسي مي‌كنند يا بدخط مي‌نويسند. 

اختلال خواندن يا ديسلكسيا: اين كودكان علي رغم هوش طبيعي قادر به خواندن نيستند و ناتواني در بازشناسي واژه دارند. همچنين از ديگر نشانه‌هاي ديسلكسيا خواندن كند و نادرست و هجي كردن ضعيف است.

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلال خواندن كليك كنيد.

اختلال يادگيري رياضي يا ديسكلكوليا: اصطلاحي كه براي موارد شديد اختلال رياضي به كار مي‌رود ديسكلكوليا يا اختلال در محاسبه و كسب مفاهيم رياضي است و مشكلات رياضي به طور قابل ملاحظه‌اي در پيشرفت تحصيلي و فعاليت‌هاي روزمره كه مستلزم يادگيري مهارت‌هاي رياضي است اختلال ايجاد مي‌كند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه اختلال يادگيري رياضي كليك كنيد.

اختلال كم توجهي-بيش فعالي از جمله اختلالات عصبي رشدي

يكي ديگر از اختلالات عصبي رشدي بيش فعالي و كمبود توجه (ADHD) است. در واقع الگوي پايدار عدم توجه يا بيش فعالي و رفتارهاي تكانشگري است. اين اختلال در ميان پسران شيوع بيشتري دارد و با افزايش سن ميزان بيش فعالي و بي قراري كاسته شده و افراد بيشتر بي‌توجه مي‌شوند. نشانه‌هاي آشكار اين اختلال بي توجهي، حواس پرتي و بي نظمي است و براي تشخيص اين اختلال نشانه‌ها بايد قبل از 12 سالگي بروز پيدا كنند. افزايش دوپامين در قشر جلو پيشاني در افزايش نشانه‌ها نقش دارند. اين كودكان با مشكلاتي مانند شكست تحصيلي، طرد شدن توسط ديگران، تضادورزي و اختلال رفتار ارتباطي مواجه مي‌شوند. براي درمان اين اختلال داروهاي محرك مانند ريتالين بكار مي‌رود.

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلال بيش فعالي كليك كنيد.

اختلالات حركتي

اختلالات حركتي در كودك باعث مي‌شود كودك نتواند فعاليت‌هاي حركتي زندگي روزمره را به آساني انجام دهند و توانايي استفاده از ابزارهاي مختلف را به درستي ندارد. اين كودكان مراحل رشدي (مثل نشستن، چهار دست و پا رفتن) را ديرتر از سايرين مي‌گذرانند. انواع اختلالات حركتي در ادامه توضيح داده‌ايم.

اختلال هماهنگي حركتي رشدي: اين كودكان در واقع در هماهنگي حركات خود دچار مشكل‌اند و ضعف دارند. اين عدم هماهنگي در حركات كودك با توجه به سن او پايين تر از حد انتظار است. در اين اختلال مهارت‌هاي كودك براي هماهنگي حركات فيزيكي با تاخير زيادي مشاهده مي‌شود و اين تاخير در موفقيت تحصيلي و يا فعاليت‌هاي لازم براي زندگي روزمره اختلال ايجاد مي‌كند. همچنين اين مشكلات نبايد به علت يك نقص نورولوژيك، حسي و يا ذهني ديگر باشد.

اختلال حركات كليشه‌اي: شامل انجام حركاتي تكراري، بي هدف و بدون انگيزه مثل تكان دادن پاها به جلو و عقب مي‌باشد. فرد براي انجام اين كارها يك اجبار دروني احساس مي‌كند در صورتي كه هيچ كاربرد و سودي براي فرد ندارد. حركات كليشه‌اي در همه مردم ديده مي‌شود اما در افرادي كه در محيط‌هاي محدود كننده زندگي مي‌كنند يا به علت يك اختلال خاص به محروميت حسي دچار شده‌‌اند بيشتر مشاهده مي‌شود.

اختلالات تيك: تيك‌ها حركات ناگهاني، سريع و مكرر هستند كه در فرد رخ مي‌دهد و خود فرد هيچ كنترلي بر آن‌ها ندارد. اختلالات تيك به سه نوع تيك حركتي، تيك صوتي و اختلال توره تقسيم مي‌شوند. اختلال توره مشهورترين و معروف ترين اختلال تيك است كه شامل تيك‌هاي متعدد حركتي و يك يا چند تيك صوتي است. اين اختلال قبل از 18 سالگي شروع مي‌شود.

براي آگاهي بيشتر در زمينه اختلال هماهنگي رشدي كليك كنيد.

اختلالات ناتواني ذهني

معلوليت ذهني اختلالي است كه فرد در طول دوره رشدي خود دچار نقص‌هايي مي‌شود كه هم در عملكرد ذهني (مانند نقص در عملكردهايي مانند استدلال، حل مسئله، برنامه ريزي و...) و هم عملكرد مناسب در زمينه‌هاي اجتماعي و عملي (مانند ناتواني در مسئوليت‌هاي اجتماعي و استقلال داشتن) تاثير مي‌گذارد. عقب ماندگي داراي شدت‌هاي گوناگون است كه در ادامه به بيان آن‌ها خواهيم پرداخت. 

عقب ماندگي خفيف: بهره هوشي اين كودكان بين 55 تا 70 قرار دارد و سن عقلي آن‌ها بين 7 تا 11 سال است. در شرايط آموزش مناسب مي‌توانند خواندن، نوشتن، رياضيات، مهارت‌هاي خودياري و مهارت‌هاي شغلي را ياد بگيرند. همچنين آموزش فراگير براي اين كودكان مفيد است.

عقب ماندگي متوسط: بهره هوشي اين كودكان بين 40 تا 55 قرار دارد و سن عقلي آنان از 5 تا 7 سال پايين‌تر نمي‌رود. به اين افراد دانشمندان احمق يا كودن‌هاي دانشمند نيز گفته مي‌شود. در بزرگسالي مي‌توانند به صورت كارگران غيرماهر به مشاغل ساده در محيط‌هاي تحت نظارت بپردازند.

عقب ماندگي شديد: بهره هوشي آنان بين 25 تا 40 قرار دارد و در هر سني كه باشند شبيه كودكان 4 و 5 ساله هستند. خواندن و نوشتن ياد نمي‌گيرند و علاقه خاصي به نقاشي و گياهان، آتش سوزي، تجاوز و قتل دارند. همچنين نوسانات خلقي در اين كودكان ديده مي‌شود.

عقب ماندگي عميق: نمره هوشبهر بالاتر از 25 نيست و توانايي آنان از يك كودك 3 ساله بالاتر نمي‌رود. آنان توانايي در حد يك زندگي نباتي تا اداي چند كلمه دارند. از نطر كلامي دچار پژواك، سخن نامفهوم و بي هدف هستند. همچنين قادر به كنترل ادرار و مدفوع نيستند و در تمام عمر نياز به مراقبت دارند.

براي آگاهي بيشتر در زمينه عقب مانده ذهني كليك كنيد.

اختلال طيف اوتيسم

اختلال طيف اوتيسم نيز در زير مجموعه اختلالات عصبي رشدي دسته بندي مي‌شود. كودكاني كه داراي اوتيسم هستند، در ارتباطات اجتماعي خود دچار نقص هستند، رشد كلامي و مهارت‌هاي ارتباطي آن‌ها مختل شده و تعدادي رفتار، علايق و فعاليت‌هاي تكراري و محدود دارند. نشانه‌هاي اين اختلال، بسته به شدت، سن كودك و ميزان رشد او متفاوت است. شيوع اين اختلال در پسران بيشتر است و مي‌تواند ناشي از عدم پاسخدهي هيجاني مادران باشد. خانواده‌ها با آگاهي از راه هاي شناسايي اوتيسم مي‌توانند آن را زودتر تشخيص دهند.

براي اطلاع بيشتر در زمينه اوتيسم كليك كنيد.

تاثير اختلالات عصبي رشدي بر كاركردهاي ارتباطي

اختلالات عصبي رشدي مي‌توانند بر توانايي‌هاي ارتباطي فرد نيز تاثير داشته باشند كه در نهايت با نقص‌هاي شديدتر بر كاركردهاي ارتباطي، منجر به ايجاد اختلالات ارتباطي مي‌شوند. اختلالات ارتباطي مربوط به وجود مشكل در زبان، گفتار و ارتباط است و شامل اختلالات زير مي‌باشند.

اختلال زبان

در كودكان داراي اختلال زبان، مهارت‌هاي حرف زدن كودك بسيار ضعيف تر از سني است كه در آن قرار دارد و ويژگي اصلي اين اختلال شامل كم بودن دامنه لغات كودك، مشكل در يادگيري كلمات جديد و ناتواني در پيداكردن كلمات صحيح است.

اختلال صداي گفتار

در اختلال صداي گفتار، كودك نمي‌تواند از صداهاي گفتاري به درستي استفاده كند. اين اختلالات شامل حذف يا اضافه كردن صداها (ابو بجاي ابرو)، جانشين سازي يا تبديل صداها (سام بجاي شام)، تحريف صداها ( لضا بجاي رضا) و جابه جا كردن صداها (امس بجاي اسم) مي‌باشد. اين اختلال با افزايش سن به مرور و به سرعت كاهش پيدا مي‌كند.

اختلال سيالي كلامي(لكنت زبان)

در اختلال لكنت زبان كودك نمي‌تواند به طور روان و راحت صحبت كند و مثلا در هنگام صحبت صداها را م‌ كشد و يا تكرار مي كند. اين اختلال شايع ترين مشكل مربوط به رواني كلام است و بين سن 2 تا 5 سالگي كاملا طبيعي است و لكنت زبان فيزيولوژيك گفته مي‌شود و 5 سالگي نقطه اوج شروع لكنت است.

براي شناخت بيشتر در زمينه لكنت زبان كليك كنيد.

اختلال ارتباط اجتماعي

گروهي از كودكان داراي مشكلات زباني هستند و نمي‌توانند تعاملات اجتماعي مناسبي برقرار كنند و يا براي ارتباط برقرار كردن با ديگران، از روش‌هاي عجيب و غريب استفاده مي‌كنند. اين افراد در درك پيام‌هاي ديگران و همچنين رساندن منظور خود به ديگران دچار مشكل هستند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه كودكان استثنايي كليك كنيد.

سير اختلالات عصبي رشدي

اختلالات عصبي رشدي از دوران كودكي آغاز مي‌شوند و تا پايان عمر با فرد باقي مي‌ماند. اين اختلالات از سنين قبل از مدرسه آغاز مي‌شوند اما اكثر آن‌ها در هنگام رفتن به مدرسه به چشم مي‌آيند و مورد توجه قرار مي‌گيرند. خانواده‌ها با تشخيص زود هنگام بسياري از اختلالات عصبي رشدي مي‌توانند از بروز بسياري از عوارض جلوگيري كنند يا با اتخاذ روش‌هاي درماني مناسب مهارت‌هاي كودك را پرورش دهند تا در بزرگسالي بتوانند استقلال خود را كسب كنند. مشاوره كودك و مشاوره خانواده در اين زمينه مي‌تواند به والدين و مراقبان ياري برساند.

براي آشنايي در زمينه مشاوره كودك و مشاوره خانواده كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلالات عصبي رشدي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: عصبي-رشدي