اختلال وسواس در كودكان به صورت افكار، احساسات و ترس‌هاي ناخواسته بروز پيدا مي‌كند كه ممكن است با رفتارهاي اجباري نيز همراه شود. اين اختلال، كاركرد روزانه كودك را به شكل قابل ملاحظه‌اي مختل مي‌كند و مي‌تواند مشكلات زيادي در روند رشدي او برجاي بگذارد. بروز وسواس در كودكان بايد جدي گرفته شود، زيرا نشان دهنده وجود اضطرابي پنهان در آن‌هاست. از آن جايي كه كودكان از ماهيت افكار وسواسي و رفتارهاي اجباري خود اطلاعي ندارند و همچنين در ابراز و بيان هيجانات خود با مشكل مواجه مي‌شوند؛ اين وظيفه شماست تا از علائم وسواس در كودك خود آگاه باشيد و آن‌ها را شناسايي كنيد تا مداخلات درماني توسط مشاور هرچه زودتر آغاز شود. در ادامه به بررسي بيشتر علل، نشانه‌ها و شيوه‌هاي درماني كه توسط روانشناسان كودك استفاده مي‌شود خواهيم پرداخت.

منبع: وسواس در كودكان

وسواس در كودكان

وسواس يكي از اختلال‌هاي روان پزشكي مشترك در بين بزرگسالان و كودكان است كه منشأ اضطرابي دارد. در گذشته اختلال وسواس به عنوان يكي از اختلالات اضطرابي در كنار مشكلات ديگري نظير ترس‌ها يا همان فوبي‌ها مطرح مي‌شد. با اين حال امروزه انجمن روان پزشكي آمريكا به دليل پيچيدگي‌هاي اختلال وسواس و اهميت بسزاي آن، طبقه جداگانه‌اي را به اين اختلال اختصاص داده و در كنار وسواس‌هاي فكري و عملي، چند مشكل مرتبط ديگر از جمله بدريخت انگاري بدن، مو كني، پوست كني و اختلال احتكار را نيز در اين طبقه قرار داده است كه همگي ممكن است در كودكي نيز مشاهده شوند.

وجه مشترك همه اين مشكلات داشتن مشغوليت ذهني با موضوع يا موضوعاتي خاص است كه پرداختن بيش از حد به آن موجب اختلال در عملكرد فرد مي‌شود. پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه شروع اين اختلالات در كودكي اغلب با پيش آگهي بد و سير مخرب‌تر بيماري همراه است. به اين معنا كه فرايند درمان در كساني كه وسواس يا اختلالات مرتبط با آن را از كودكي تجربه مي‌كنند دشوارتر بوده و بهبودي آن‌ها كندتر از ساير افراد خواهد بود. با اين حال امروزه درمان‌هاي مختلفي اختصاصا براي كودكان طراحي شده كه به آن‌ها كمك مي كند از پيشرفت مشكل خود جلوگيري كنند و در همان كودكي مشكل خود را بهبود ببخشند. 

وسواس فكري_ عملي (OCD) چيست؟

وسواس فكري عملي، رفتارهاي تكراري و كليشه‌اي هستند كه به دنبال اشتغال ذهني فرد به افكار ناخواسته و آزاردهنده روي مي‌دهند. بررسي‌هاي باليني انجام شده روي كودكان حاكي از آن است كه شيوع وسواس فكري عملي در پسران دو برابر دختران است.

براي شناخت بيشتر درباره وسواس فكري عملي كليك كنيد.

وسواس فكري در كودكان 

وسواس‌هاي فكري در كودكان، افكار، تصاوير يا تكانه‌هاي مزمن، مزاحم و غير منطقي هستند. اين افكار وسواسي چيزي فراتر از نگراني در مورد تكاليف، ميزان محبويبت ميان ديگر كودكان و... است، اضطراب و نگراني فراواني براي كودك ايجاد مي‌كند. همچنين كودك نمي‌تواند اين افكار را از ذهن خود بيرون كند. 

وسواس عملي در كودكان

وسواس عملي، رفتارهاي تكراري و هدفمندي هستند كه كودك در صدد است از طريق آن‌ها، نگراني و آشفتگي خود را خنثي كند. در واقع به قصد رهايي از اين افكار، شروع به انجام رفتارهاي اجباري مي‌كند. براي اين بچه‌ها به نظر مي‌آيد، تشريفات اين قدرت را دارند تا از اتفاقات بد جلوگيري كنند.

نشانه هاي وسواس در كودكان

نشانه‌هاي وسواس، ترس‌ها و افكار تكراري و مزاحم كودكان، چندين حوزه را در برمي‌گيرد كه در ادامه به بررسي آن‌ها مي‌پردازيم.

• نگراني درباره مريضي، آسيب يا مرگ خودشان يا اعضاي خانواده
• ترس كودك در مورد نقض قوانين و احساس گناه در مورد انجام كاري بد
• نگراني كودك درباره تميزي، كثيفي و ميكروب‌ها
• وسواس درباره صاف بودن اشيا، تقارن و جفت بودن، يا قرار گرفتن دقيق شي در يك جا 
• افكاري درباره اينكه بعضي چيزها خوش شانسي يا بد شانسي مي‌آورند

براي شناخت بيشتر درباره نشانه هاي وسواس كليك كنيد.

انواع وسواس در كودكان

از جمله انواع وسواس در بچه‌ها مي‌توان به موارد زير اشاره داشت.

• شستن و تميز كردن
• پاك كردن اشياء، پاك نويس كردن، مجددا انجام دادن كاري
• تكرار يك كلمه، پاراگراف يا مطالعه يك قسمت بارها و بارها 
• چك كردن‌هاي مكرر مثل چك كردن قفل بودن در، چك كردن تكاليف خانگي يا روشن و خاموش بودن چراغ
• خوردن، پوشيدن، يا انجام كارها به يك شكل به خصوص
• خواسته‌ها به يك شكل تكراري بايد برآورده شوند

 براي آشنايي بيشتر با انواع وسواس در كودكان كليك كنيد.

علل ابتلا به وسواس (OCD) در كودكان

وراثت نقش مهمي در بروز وسواس در كودكان دارد، در واقع ميزان شيوع وسواس در بچه‌هايي كه اعضاي خانواده آن‌ها داراي اين اختلال هستند، بيشتر است. عامل مهم ديگر در پيدايش وسواس كودكان، عدم تعادل انتقال دهنده سروتونين در مغز است. همچنين گاهي اوقات وسواس مي‌تواند بعد از يك بيماري يا يك دوره سخت و استرس زا براي كودك به وجود بيايد.

براي اطلاع از نشانه هاي استرس در كودكان كليك كنيد.

ساير اختلالات مرتبط با وسواس در كودكان

همان طور كه گفته شد علاوه بر وسواس‌هاي فكري و عملي امروزه مشكلات ديگري نيز در دسته اختلالات وسواسي طبقه‌بندي مي‌شود كه ما در ادامه بروز هركدام در دوره كودكي را بررسي كرده‌ايم.

اختلال بدريخت انگاري بدن در كودكان

در اختلال بدريخت انگاري فرد دائماً تصور مي‌كند كه نوعي نقص در ظاهر يا چهره او وجود دارد و همين امر منجر به احساس ناراحتي چشمگير و بروز اختلال در حوزه‌هاي مختلف عملكرد فرد مي‌شود. نكته بسيار مهم اين است كه اين اختلال را با حساسيت‌هاي طبيعي كه در دوره نوجواني اتفاق مي‌افتند اشتباه نگيريد و به اشتباه به نوجوانان برچسب نزنيد. متخصصان براي تشخيص گذاري در سنين 10 تا 18 سال اغلب ملاحظات بسيار بيشتري به خرج مي‌دهند.

چراكه در اين دوران افراد در مسير هويت‌يابي خود هستند و ممكن است نوسان‌هاي رفتاري و هيجاني مختلفي را از خود بروز دهند كه نشان دهنده هيچ گونه اختلالي نيست و تنها پيش رفتن فرد در مسير رشد فردي را نشان مي‌دهد. در نتيجه اگر ديديد فرزندتان بيش از حد در آينه نگاه مي‌كند، از ظاهر خود راضي نيست و دائماً از آن ايراد مي‌گيرد؛ با توجه به سن و شرايط رشدي كه در آن قرار دارد او را در نظر بگيريد و به جاي سرزنش كردن يا بحث‌هاي بيهوده براي متقاعد كردن او از يك روانشناس متخصص در حيطه كودك و نوجوان كمك بگيريد تا بتوانيد ريشه نارضايتي‌هاي فرزندتان را بهتر درك كنيد و در ارتباط سالم‌تري با او قرار بگيريد. اگر كودك يا نوجوان به اختلال بدريخت انگاري مبتلا باشد نياز دارد كه جلسات روان درماني فردي را با يك درمانگر آغاز نمايد.

وسواس پوست كني و مو كني

وسواس پوست كني و مو كني دو اختلال شبيه به هم هستند كه هر دو در طبقه اختلالات مرتبط با وسواس قرار دارند. ابتلا به اين اختلالات باعث مي‌شود كه كودك در جريان فعاليت‌هاي روزمره به طور ناخودآگاه يا ارادي پوست يا موي نقاط مختلف بدن خود را بكند و با انجام اين كار احساس كاهش تنش كند. بروز اين اختلال بايد از وضعيت‌هاي روانشناختي ديگري نظير اختلال تيك تمايز داده شود چراكه مسير درمان در هريك از آن‌ها متفاوت خواهد بود. توجه داشته باشيد كه كودكاني كه دچار وسواس پوست كني يا مو كني هستند اغلب براي انجام اين كار نوعي فشار را در درون خود احساس مي‌كنند در نتيجه كنترل كمي روي رفتار خود دارند.

دعوا يا سرزنش والدين اغلب اين فشارها را بيشتر كرده و به نتيجه عكس مي‌انجامد. به اين معنا كه كودكان در پي بدرفتاري‌هاي والدين فشاري بيشتري را براي آسيب زدن به پوست يا موي خود احساس مي‌كنند و بيشتر در برابر اين تمايل خود تسليم مي‌شوند. در نتيجه بسيار اهميت دارد كه در اين شرايط رفتار درست با فرزندتان را بياموزيد و هرچه زودتر از يك متخصص در زمينه روانشناسي كودك براي درمان او كمك بگيريد.

احتكار وسايل

اختلال احتكار يا انباشت گري به معناي جمع كردن وسايلي است كه ارزش چنداني ندارند. اگر جمع كردن وسايل بي‌ارزش در حدي باشد كه فضاي زيادي از محيط زندگي فرد را اشغال كند و در كيفيت زندگي او تأثير بگذارد، نوعي اختلال وسواسي در نظر گرفته مي‌شود. پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كودكان مبتلا به اختلال بيش فعالي-نقص توجه بيش از ديگران به اين مشكل دچار مي‌شوند كه اين مسئله مي‌تواند از عدم توانايي مغز آن‌ها براي سازمان دهي درست متعلقات ناشي شود. در اين شرايط دريافت خدمات روانپزشكي و روان شناختي براي كمك به كودك و جلوگيري از شدت يافتن اختلال ضرورت دارد.

وسواس كودكان با چه اختلالات رواني ديگري همراه است؟

شايع‌ترين اختلالاتي كه با وسواس در بچه‌ها همراه هستند، عبارتند از اختلالات اضطرابي، افسردگي، اختلال‌هاي يادگيري، اختلال‌هاي خوردن و سوء مصرف مواد و... .

براي آشنايي درباره اختلالات اضطرابي ، اختلالات يادگيري و سوء مصرف مواد كليك كنيد.

تشخيص و درمان وسواس خردسالان

درمان وسواس در خردسالان، نياز به زمان دارد و براي موفقيت در اتمام فرآيند درمان، بايد در تمام مدت از كودك خود حمايت كنيد. پذيرش كودك و درك كردن موقعيت او باعث مي‌شود كه اضطراب او كمتر شود. در جلسات مشاوره روانشناسي، با توجه به مصاحبه باليني درمانگر مي‌تواند مشكل كودكتان را تشخيص دهد و هرچه زودتر مداخلات درماني آغاز شود، پيش از آنكه اختلال وسواس شدت پيدا كند. درمان شناختي–رفتاري به كودكان مبتلا به وسواس كمك مي‌كند تا علاوه بر ترك رفتارهاي وسواسي خود، به تدريج با ترس‌هاي خود مواجه شوند. مشاوره وسواس و مشاوره كودك به شما و فرزندتان كمك مي‌كند تا بهترين درمان اتخاذ شود.

براي آشنايي بيشتر در زمينه مشاوره كودك و مشاوره وسواس كليك كنيد.

سؤالات متداول

- آيا براي درمان وسواس در كودك حتما بايد به او دارو داد؟

براي درمان وسواس در كودكي معمولاً از روش‌هاي رفتاري يا شناختي-رفتاري استفاده مي‌شود. اين روش‌ها توسط روانشناس انجام مي‌شوند و به صورت جلسات انفرادي با كودك يا جلسات مشترك والدين و كودك صورت مي‌گيرند. در بسياري از موارد اين درمان‌ها براي درمان وسواس كافي بوده و نيازي به مصرف دارو نيست. اما در شرايطي كه اختلال كودك بسيار شديد شده باشد يا پاسخ او به درمان كم باشد اغلب دريافت داروهاي روان پزشكي ضرورت پيدا مي‌كند. همچنين كودكاني كه در كنار وسواس به وضعيت‌هاي رواني ديگري نظير بيش فعالي دچار هستند بيش از ديگران ممكن است به درمان دارويي نياز داشته باشند.

براي آشنايي بيشتر در زمينه درمان وسواس كليك كنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه تشخيص و درمان وسواس مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: وسواس در كودكان