سروتونين چيست ؟ سروتونين يكي از مواد شيميايي انتقال دهنده عصبي موثر در تنظيم خلق و خوي انسان است كه عدم تعادل اين ماده در مغز انسان باعث ايجاد اختلالات خلقي مانند اضطراب و استرس مي‌شود. همان طور كه مي‌دانيم، درمان دارويي يكي از معمولي‌ترين روش‌ها براي معالجه اضطراب و افسردگي مي‌باشد. استفاده از داروهاي ضد افسردگي در درمان افسردگي اساسي، افسرده خويي، اختلالات اضطرابي، اختلال خوردن، اختلال وسواس فكري-عملي، دردهاي مزمن و نوروپاتيك، بيش فعالي، اعتياد، وابستگي و اختلالات خواب به همراه داروها و روش‌هاي ديگر درمان، كاربردهاي فراواني دارند. در ادامه اين مقاله به بررسي كاركرد سروتونين در مغز مي‌پردازيم. همچنين به داروها و روش‌هاي طبيعي كه به واسطه تعديل هورمون سروتونين در درمان افسردگي موثر واقع مي‌شوند، اشاره مي‌كنيم. 

منبع: سروتونين چيست | مهار كننده هاي باز جذب سروتونين

سروتونين چيست ؟

سروتونين، نوعي ماده شيميايي است كه توسط سلول‌هاي عصبي توليد مي‌شود و پيام‌هايي را بين اين سلول‌ها منتقل مي‌كند. سروتونين اغلب در دستگاه گوارش، پلاكت خون و سيستم عصبي مركزي انسان يافت مي‌شود. اين ماده شيميايي از يك آمينواسيد به نام تريپتوفان ساخته مي‌شود. تريپتوفان بايد از طريق رژيم غذايي وارد بدن شود. از جمله غذاهاي حاوي اين آمينو اسيد مهم مي‌توان به گوشت، پنير و تخم مرغ اشاره كرد. كمبود سروتونين با تاثيرگذاري بر توليد سروتونين مي‌تواند باعث افت خلقي و بروز علائم افسردگي شود.

براي شناخت بيشتر درباره ديگر علت هاي افسردگي كليك كنيد.

چند حقيقت مهم در مورد سروتونين 

ما در ادامه به چند مورد از مهم ترين اطلاعاتي كه در مورد سروتونين بايد مورد توجه قرار بگيرد اشاره كرده‌ايم.

- سروتونين، يك انتقال دهنده عصبي و يك ماده شيمايي بسيار مهم در بدن انسان است.

- سروتونين مي‌تواند به تنظيم خلق، روحيه، رفتار اجتماعي، اشتها، خواب، ميل و عملكرد جنسي انسان كمك كند.

- بين سطوح پايين سروتونين و افسردگي همبستگي وجود دارد. با اين حال هنوز مشخص نيست كه آيا كمبود اين ماده منجر به افسردگي مي‌شود يا اينكه كاهش سروتونين در اثر افسردگي و به عنوان پيامد آن اتفاق مي‌افتد.

- داروهايي كه سروتونين را افزايش مي‌دهند اغلب براي درمان افسردگي، حالت تهوع و ميگرن به كار مي‌روند. همچنين اين داروها مي‌توانند در بهبود چاقي و سندروم پاركينسون نيز نقش داشته باشند.

- براي افزايش اين هورمون در بدن مي‌توان از روش‌هاي دارويي و غير دارويي مختلفي استفاده كرد.

براي اطلاع بيشتر درباره افسردگي كليك كنيد.

سروتونين و كاربرد آن در مغز

سروتونين، انتقال دهنده‌اي عصبي در مغز است كه به آن هورمون شادي و لذت نيز گفته مي‌شود. به همين دليل است كه در درمان افسردگي به كار برده مي‌شود. سروتونين، مسئول كاركردهاي مختلف مانند تنظيم خلق، اشتها و خواب است. همچنين در فعاليت‌هاي شناختي مانند حافظه و يادگيري نيز نقش مهمي ايفا مي‌كند.

براي اطلاع بيشتر درباره درمان افسردگي كليك كنيد.

انواع داروهاي ضد افسردگي

داروهاي ضد افسردگي انواع گوناگوني دارند كه شامل موارد زير مي‌شوند. 

سه حلقه اي ها (TCA)

داروي ضد افسردگي سه حلقه اي، از ابتدايي‌ترين و موثرترين داروهاي ضد افسردگي بوده كه با قيمت نسبتا ارزاني عرضه مي‌شود. البته اين دارو داراي عوارضي مانند خواب آلودگي، افزايش وزن، خشكي دهان و تاري ديد مي‌باشد. استفاده از اين داروها در افراد مسن و افراد مبتلا به بيماري قلبي به دليل كاهش فشار خون و ايجاد ضربان نامنظم قلبي خطرناك بوده و توصيه نمي‌شود.

براي اطلاع بيشتر درباره داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي كليك كنيد.

بازدارنده هاي مونوآمين اكسيداز (MAOI)

اين داروهاي ضد افسردگي كه با مهار كردن مونوآمين اكسيداز، سطح سروتونين و مونوآمين‌هاي ديگر را در مغز بالا مي‌بردند، به دليل ايجاد عوارض خطرناك و تداخلات دارويي و غذايي فراوان، كمتر توصيه مي‌شوند.

مهاركننده هاي انتخابي باز جذب سروتونين

مهاركننده هاي باز جذب سروتونين (SSRI) از پر استفاده ترين داروهاي ضد افسردگي بوده كه براي درمان افسردگي باليني و برخي از اختلالات اضطرابي، اختلالات شخصيتي، اختلالات هراس و وحشت زدگي، افسرده خويي، اختلال وسواس فكري-عملي، اختلال اضطراب اجتماعي و اضطراب فراگير، اختلالات خوردن، دردهاي مزمن و در مواردي اختلال استرس پس از سانحه كاربردهاي فراواني دارند. عملكرد داروهاي مهاركننده بازجذب سروتونين بدين صورت است كه اين داروها با جلوگيري و مهار كردن بازجذب سريع سروتونين در گيرنده‌هاي عصبي پيش سيناپسي ميزان سروتونين برون سلولي را افزايش داده و سروتونين غليظ بيشتري را در اختيار گيرنده‌ها قرار مي‌دهند.

براي شناخت بيشتر درباره افسرده خويي كليك كنيد.

انواع مهاركننده هاي بازجذب سروتونين چيست

از انواع مهاركننده‌هاي بازجذب سروتونين مي‌توان به فلوكستين، فلووكسامين، پاروكستين، سيتالوپرام، سرترالين، زيمليدين و داپوكستين اشاره كرد. براي اطلاع بيشتر درباره فلوكستين، سرترالين و سيتالوپرام كليك كنيد.

تداخل دارويي با مهار كننده هاي باز جذب سروتونين

مصرف همزمان مهاركننده‌هاي بازجذب سروتونين با مهاركننده‌هاي مونوامين اكسيداز مي‌تواند باعث ايجاد سندرم سروتونين حاد بشود. همچنين، استفاده از داروي ترامادول همراه با اين دارو منجر به تشنج مي‌شود. اين داروها غلظت داروهايي مانند وارفارين، تركيبات ضد اريتمي، بتابلاكرها مانند پروپرانولول، داروهاي ضد افسردگي سه حلقه اي مانند امي تريپتيلين و بنزوديازپين‌ها مانند الپرازولام و ديازپام و ديگر داروها مانند متادون و ليتيوم را افزايش داده و باعث ايجاد مسموميت مي‌شوند.

براي آشنايي بيشتر با ليتيوم كليك كنيد.

عوارض جانبي داروهاي مهاركننده بازجذب سروتونين چيست

دربين هزاران داروي ضد افسردگي موجود، داروهاي مهاركننده بازجذب سروتونين داراي كمترين عوارض جانبي هستند كه در ميان آن‌ها بيشترين عوارض را فلووكسامين و كمترين را سرترالين دارا مي‌باشند. از عوارض جانبي اين داروها مي‌توان به اضطراب، بي خوابي، اضافه وزن و افزايش اشتها پس از مصرف دارو، دل درد، معده درد، سوزش معده، تهوع و مشكلات گوارشي، سردرد، كاهش اشتها و اختلال در عملكرد جنسي اشاره كرد. كاهش ميل جنسي و تاخير در رسيدن به اوج لذت جنسي با كاهش دوپامين كه انتقال دهنده عصبي ايجاد انگيزه و لذت جويي و احساس هدف و پاداش است، از مهمترين عوارض اين داروهاست.

روش هاي طبيعي افزايش سطح سروتونين در سيستم عصبي چيست

به غير از داروهاي افسردگي روش‌هاي طبيعي نيز وجود دارند كه به كمك آن‌ها مي‌توان به افزايش سطح سروتونين در بدن كمك كرد از جمله اين روش‌ها بايد به موارد زير اشاره كرد.

1- كمي آفتاب بگيريد! 

قرار گرفتن در معرض نور ملايم خورشيد مي‌تواند در افزايش سروتونين و بهبود خلق تاثير بسزايي داشته باشد. اين امر به خصوص براي كساني كه دچار افسردگي فصلي مي‌شوند مي‌تواند بسيار موثر باشد. از همين روست كه نوردرماني يكي از گزينه‌هاي درماني ارجح براي آن‌هاست.

2- ورزش كنيد 

پژوهش‌ها نشان مي‌دهند كه انجام ورزش‌هاي هوازي و فعاليت‌هاي بدني مي‌توانند به اندازه داروها در درمان افسردگي موثر باشند. بررسي‌ها بيانگر اين هستند كه تحركات بدني با افزايش سطح سروتونين مغز نقش مهمي در افزايش خلق و بهبود روحيه ايفا مي‌كنند.

3- رژيم غذايي سالمي داشته باشيد

داشتن رژيم غذايي سالم و مغذي يكي از روش‌هاي بسيار موثر در افزايش سطح سروتونين است. از جمله غذاهايي كه به عنوان منبع سروتونين شناخته مي‌شوند مي‌توان به تخم مرغ، پنير، آجيل، ماهي سالمون و آناناس اشاره كرد.

4- از تكنيك‌هاي آرام سازي كمك بگيريد

تكنيك‌هاي آرام سازي نظير ريلكسيشن و مديتيشن با كاهش استرس‌هاي روزمره مي‌توانند ترشح سروتونين را نيز تحت تاثير قرار داده و باعث بهبود وضعيت خلقي انسان شوند. به همين خاطر در اكثر برنامه‌هاي درماني براي افسردگي تمرين انواع تكنيك‌هاي آرام سازي در دستور كار قرار دارند.

5- ويتامين B بيشتري مصرف كنيد

افت ويتامين B در بدن مي‌تواند با علائم افسردگي همراه شود. از همين روست كه اكثر پزشكان براي بهبود خلق و درمان وضعيت‌هاي مختلف مرتبط با افسردگي استفاده از مكمل‌هاي حاوي ويتامين B يا انجام آزمايش‌هاي مرتبط با آن را پيشنهاد مي‌دهند.

مواد مخدر و تاثير آن ها بر سروتونين چيست

برخي از مواد مخدر حالت شادي آوري كاذب، شديد و موقتي را ايجاد مي‌كنند. اين مواد اغلب با افزايش ناگهاني سروتونين در سيستم عصبي منجر به ايجاد حالات رواني خاص مي‌شوند. از جمله موادي كه به طور اختصاصي منجر به افزايش سطح سروتونين مي‌شوند بايد به LSD و اكستازي اشاره كرد. مصرف اين مواد در دوزهاي بالا يا همراه با داروهاي ضدافسردگي مي‌توانند منجر به سندروم سروتونين شده و حتي خطر مرگ را براي فرد به همراه بياورند.

سندروم سروتونين چيست

مصرف بيش از حد داروها و موادي كه سطح سروتونين بدن را افزايش مي‌دهند مي‌توانند منجر به وضعيت پزشكي خاصي شوند كه سندروم سروتونين نام دارد. علائم اين سندروم معمولا شامل احساس گيجي، سردرد، اسهال، لرزش و گشادي مردمك چشم‌هاست. اين سندروم در حالت شديد با علائم خطرناك تري بروز پيدا مي‌كند و مي‌تواند افزايش ضربان قلب، انقباض عضلاني، تب شديد، افزايش فشار خون، آريتمي قلبي و تشنج را به همراه بياورد.

سخن آخر

با توجه به عوارض منفي و وابستگي‌هايي كه به واسطه داروها ايجاد مي‌شود بسياري از افراد در صدد هستند كه از روش‌هاي غير دارويي درمان افسردگي بهره مند شوند. مشاوره افسردگي اين امكان را فراهم مي‌كند تا در محيطي امن و همدلانه، دغدغه‌ها و ناراحتي‌هايتان را بيان كنيد. زماني كه علل زير بنايي بروز افسردگي شناسايي مي‌شوند، به واسطه تنظيم هيجاني كه اتفاق مي‌افتد نگرش‌تان نسبت به موضوعات مختلف تعديل مي‌شود. با كسب مهارت‌هاي شناختي قادر مي‌شويد به تدريج در جهت غلبه بر افسردگي حركت كنيد.

براي اطلاع بيشتر درباره روند دريافت مشاوره افسردگي كليك كنيد.

سوالات متداول

- آيا سروتونين علاوه بر سلامت روان در سلامت جسماني نيز تاثير مي‌گذارد؟ 

بله، سروتونين در سلامت جسماني نيز تاثير بسيار مهمي دارد و در مسائلي نظير بهبود حركات روده‌اي، سلامت استخوان‌ها و بهبود عملكرد جنسي نيز اثر مي‌گذارد.

- آيا كمبود سروتونين باعث كمبود ميل جنسي مي‌شود؟

بله، اين ماده عملكرد جنسي افراد را نيز تحت تاثير قرار مي‌دهد و كمبود آن مي‌تواند باعث كاهش ميل جنسي شود.

- سروتونين چه كمكي به روحيه ما مي‌كند؟ 

برخورداري از سطوح مناسب سروتونين، باعث مي‌شود كه ما احساس شادي بيشتري داشته باشيم، استرس كم تري را تجربه كنيم و به طور كل از نظر خلقي وضعيت بهتري داشته باشيم.

براي دريافت مشاوره در زمينه تشخيص و درمان افسردگي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: سروتونين چيست | مهار كننده هاي باز جذب سروتونين