نيازهاي رواني سالمندان ازجمله موضوعاتي است كه احتياج به توجه بيشتري دارد. نزديك شدن به سال‌هاي پاياني عمر، بازنشستگي و مشكلات جسمي كه باعث كاهش سطح فعاليت فرد مي‌شوند در كنار مشكلاتي مانند از دست دادن همسر يا دوستان مي‌تواند سلامت روان سالمندان را تا حد زيادي تحت تأثير خود قرار دهند. همچنين آمارها نشان‌دهنده اين موضوع است كه بروز اختلالات روحي در سالمندي مانند افسردگي يا اضطراب مي‌تواند حتي خطر خودكشي را در اين گروه سني افزايش دهد. به همين خاطر نقش اطرافيان در بهبود سلامت جسمي و رواني سالمندان از اهميت زيادي برخوردار است و لازم مي‌باشد تا نسبت به نيازهاي آنان دقت و توجه بيشتري داشته باشيم. در همين راستا بهره بردن از مشاوره روانشناسي نيز كمك مي‌كند تا اطلاعات خود را راجع به دوران سالمندي افزايش دهيد.

منبع: نيازهاي رواني سالمندان

نيازهاي رواني سالمندان

روانشناسان معتقدند افراد پس از رسيدن به سن 60 سالگي وارد دنياي سالمندي مي‌شوند. ورود به اين دوره از زندگي مي‌تواند چالش مهمي در زندگي هر فرد باشد و نحوه كنار آمدن با آن تا حد زيادي تحت تأثير كيفيت زندگي فرد، سلامت جسم و روان و همين‌طور سيستم‌هاي حمايتي در محيط اطراف وي است. بي‌توجهي به نيازهاي رواني سالمندان مي‌تواند احتمال بروز بيماري‌هاي روحي و همين‌طور آسيب‌هاي مغزي نظير آلزايمر را در آن‌ها افزايش دهد. با توجه به اينكه بروز اين اختلالات مي‌تواند مشكلاتي را هم براي خود فرد و هم براي اطرافيان وي ايجاد كند بهتر است براي پيشگيري از اين موضوع اطلاعات خود را راجع به نيازهاي سالمندان و نحوه ارتباط با آن‌ها افزايش دهيد.

براي اطلاعات بيشتر درباره چالش هاي سالمندي كليك كنيد.

به استقلال سالمندان احترام بگذاريد

همه ما پس از پايان يافتن سال‌هاي كودكي تلاش مي‌كنيم تا استقلال خود را به دست آوريم و خودمان براي زندگي خود تصميم بگيريم. بااين‌حال با توجه به محدوديت‌هايي نظير ناتواني‌هاي مالي يا حركتي اين موضوع در سالمندي تا حدودي غيرممكن مي‌شود. اين مسئله مي‌تواند سالمندان را در شرايط روحي نامناسبي قرار داده و باعث بروز افسردگي در آن‌ها شود. به همين خاطر بهتر است به آن‌ها اجازه بدهيد تا جاي ممكن خودشان براي زندگي خود تصميم بگيرند. موضوعاتي مثل رسيدگي به امور خانه يا تصميم‌گيري براي مديريت شرايط مالي ازجمله موضوعاتي هستند كه سالمندان مي‌توانند به‌تنهايي يا با مقداري كمك آن‌ها را انجام بدهند.

معمولاً توصيه مي‌شود حتي در شرايطي كه قرار است بعضي كارها را شما براي فرد سالمند انجام دهيد از آن‌ها سؤال كنيد كه دلشان مي‌خواهد اين كار چطور پيش برود و حتي اگر با اين موضوع مخالف هستيد سعي كنيد در امور مربوط به آن‌ها مطابق ميلشان رفتار كنيد. يكي از مشكلاتي كه در ميان سالمندان بسيار ديده مي‌شود وابستگي به اطرافيان است. آن‌ها اگرچه به استقلال نياز دارند بااين‌حال ترس از آسيب ديدن يا از دست دادن اطرافيان مي‌تواند تا حد زيادي باعث وابستگي سالمند به ديگران باشد. در شرايطي كه احساس مي‌كنيد فرد دچار چنين مشكلي شده بهتر است براي جلوگيري از پيشرفت چنين احساسي از يك روانشناس كمك بگيريد.

احساس ارزشمندي

از دست دادن عزت‌نفس و احساس بي‌ارزشي يكي ديگر از مشكلاتي است كه به دنبال ناتواني‌هاي سالمندي براي فرد ايجاد خواهد شد. بر اساس نظريه اريكسون احساس بي‌ارزشي علاوه بر اينكه مي‌تواند تحت تأثير ناتواني‌هاي حال حاضر فرد باشد ممكن است تحت تأثير نارضايتي بخاطر از دست دادن فرصت زندگي باشد. در اين شرايط سالمندان دچار احساس حسرت و نااميدي مي‌شوند و احساس مي‌كنند زندگي آن‌ها چندان‌كه بايد باارزش نبوده و ديگر فرصتي براي جبران اين شرايط ندارند.

فكر كردن به اين مسائل مي‌تواند تا حد زيادي سلامت روان سالمندان را با مشكل مواجه كند. به همين خاطر بهتر است در شرايطي كه احساس مي‌كنيد فرد از اين مسائل ناراحت است در اين مورد از يك مشاور كمك بگيريد. همچنين مي‌توانيد از طريق راهكارهايي مانند مشورت گرفتن از سالمندان يا كمك خواستن از آن‌ها در انجام برخي امور اين احساس را به آن‌ها بدهيد كه همچنان مي‌توانند براي اطرافيان خود مفيد باشند.

نيازهاي رواني سالمندان | دريافت محبت و توجه

يكي از اصلي‌ترين نيازهاي رواني سالمندان اين است كه احساس كنند موردتوجه و محبت اطرافيان قرار دارند. سالمندي باعث ازكارافتادگي و ناتواني، كند شدن فعاليت‌ها و گاهي اوقات بي‌خبري از اتفاقات روز جامعه مي‌شود. اين موضوع مي‌تواند اين ترس را براي سالمندان ايجاد كند كه آن‌ها ديگر موردعلاقه فرزندان يا اطرافيانشان نيستند. نگراني از دوست‌داشتني نبودن مي‌تواند باعث بروز مشكلات روحي مانند احساس تنهايي، افسردگي و اضطراب در سالمندان شود. به همين خاطر بهتر است سعي كنيد تا در ارتباط با سالمندان توجه و محبت خود را بيش از گذشته به آن‌ها نشان دهيد.

براي آگاهي بيشتر درباره رفتار با سالمند كليك كنيد.

توجه به سلامت روان

روانشناسان معتقدند داشتن سلامت روان صرفاً به معناي نبود بيماري‌هاي روحي نيست. بلكه در كنار نبود بيماري‌ها احساس رضايت از زندگي نيز در سلامت روان فرد نقش مهمي دارد. داشتن سلامت روان يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه مي‌تواند به سالمندان در گذراندن با كيفيت اين مرحله از زندگي كمك كند. براي افزايش سلامت روان در سالمندان بهتر است به موارد زير توجه كافي داشته باشيد:

• ايجاد محيط شاد و رفت‌وآمدهاي اجتماعي ازجمله موضوعاتي است كه تا حد زيادي به سلامت روان سالمندان كمك مي‌كند. ارتباط با ساير افرادي كه در گروه سني سالمندان قرار دارند نيز مي‌تواند براي آن‌ها مفيد باشد.
• بعضي از تمرين‌ها و بازي‌ها مي‌توانند به حفظ توانايي‌هاي ذهني و جسمي سالمندان كمك كنند. سعي كنيد زمان‌هايي را به اين فعاليت‌ها و به‌خصوص ورزش يا پياده‌روي اختصاص دهيد.
• با كمك گرفتن از مشاورين روانشناسي اطلاعات خود را راجع به سالمندي، بيماري‌هاي اين دوره نظير آلزايمر و نحوه پيشگيري از آن‌ها افزايش دهيد. همچنين درصورتي‌كه نشانه‌هاي منفي مانند افسردگي، نااميدي، مشكلات رفتاري مانند پرخاشگري يا هر نشانه ديگري كه در گذشته در رفتار فرد وجود نداشته يا به اين شدت نبوده را مشاهده مي‌كنيد بهتر است براي درمان آن‌ها اقدام نماييد.

نيازهاي رواني سالمندان | شايع‌ترين بيماري‌هاي رواني

انواع زوال عقل

به‌طوركلي زوال عقل به معناي شرايطي است كه بخشي از قشر خاكستري مغز دچار آسيب شده و اين آسيب به تدريج تمامي مغز فرد را درگير خواهد كرد. با توجه به اينكه سلول‌هاي مغزي پس از آسيب قابل‌درمان نيستند، اين موضوع به‌تدريج باعث ناتواني سالمند در زمينه‌هاي مختلف و مرگ خواهد شد.

آلزايمر و پاركينسون ازجمله شايع‌ترين انواع زوال عقلي در سالمندان هستند كه متأسفانه هيچ راه درماني براي آن‌ها وجود ندارد. بااين‌حال چنانچه اين اختلالات در مراحل مقدماتي تشخيص داده شوند مي‌توان اقداماتي را براي كند شدن روند رشد بيماري انجام داد. همچنين روانشناسان معتقدند عواملي نظير سبك زندگي مي‌تواند تأثير بسياري در پيشگيري از بروز زوال عقل داشته باشد. به همين خاطر بهتر است نسبت به پيشگيري يا درمان اين بيماري توجه كافي داشته باشيد.

افسردگي و نااميدي

نزديكي به سال‌هاي پاياني عمر، ناتواني‌هاي جسمي و روحي و به‌خصوص اين احساس كه فرد سال‌هاي عمر خود را به شكل مطلوبي پشت سر نگذاشته باعث احساس نااميدي و افسردگي در سالمندان خواهد شد. آمارها نشان‌دهنده اين موضوع است كه افسردگي شايع‌ترين بيماري رواني در سالمندان است و نرخ خودكشي به دليل افسردگي در سالمندان به‌مراتب بالاتر از جوانان مي‌باشد. به همين خاطر لازم است تا درزمينهٔ پيشگيري يا درمان اين اختلال اقدامات لازم را انجام دهيد.

براي شناخت بيشتر در زمينه افسردگي سالمندان كليك كنيد.

اضطراب مرگ

اگرچه مرگ براي هيچ‌كس موضوع خوشايندي نيست بااين‌حال برخي افراد به حدي از اين موضوع مي‌ترسند كه امكان زندگي شاد و فعاليت در محيط را از دست مي‌دهند. با توجه به اينكه سالمندي دوره پاياني زندگي هر فرد است اين اضطراب در ميان سالمندان بيش‌تر ديده مي‌شود. ترس از تنهايي، توجه بيش‌ازحد به مرگ و تهيه وسايلي مانند كفن، وصيت كردن مداوم به اطرافيان يا گوشزد كردن نكاتي راجع به مراسم عزاداري ازجمله رفتارهايي هستند كه مي‌تواند نشانه‌اي از اضطراب مرگ باشد. ابتلا به اين ترس تا حد زيادي امكان استفاده از سال‌هاي زندگي را از فرد مي‌گيرد و گاهي در برخي از سالمندان باعث خودكشي مي‌شود. به همين خاطر بهتر است در شرايطي كه با چنين مشكلي مواجه مي‌شويد از يك روانشناس براي رفع اين بحران و نيازهاي رواني سالمندان كمك بگيريد. 

بي‌خوابي

تغييرات بدني كه در سنين سالمندي ايجاد مي‌شود مي‌تواند باعث بروز برخي اختلالات خواب و به‌ويژه بي‌خوابي در فرد شود. بي‌خوابي در سالمندي معمولاً به دليل كاهش نياز بدن به استراحت اتفاق مي‌افتد و به‌خودي‌خود دليلي براي نگراني وجود ندارد. بااين‌حال اگر اين موضوع باعث ناراحتي فرد شده و كيفيت زندگي او را تحت‌الشعاع قرار داده مي‌توانيد از يك متخصص در اين زمينه كمك بگيريد.

اختلالات رفتاري

برخي از رفتارهاي نامناسب به‌ويژه پرخاشگري ازجمله موضوعاتي هستند كه در سالمندي بروز پيدا خواهد كرد. پرخاشگري مي‌تواند تا حدودي به دليل مشكلات ريشه‌اي‌تري نظير افسردگي يا اضطراب در فرد اتفاق بيفتد. همچنين در مراحل نخستين زوال عقل به اين خاطر كه فرد توانايي كنترل خود را از دست مي‌دهد و يا به اين دليل كه آن‌ها فراموش مي‌كنند وسايل خود را كجا گذاشته‌اند و بعضاً ديگران را متهم به برداشتن آن‌ها مي‌كنند ممكن است رفتارهاي پرخاشگرانه بروز پيدا كنند.

لجبازي يكي ديگر از رفتارهاي منفي است كه در سالمندي ديده مي‌شود و تا حد زيادي مي‌تواند نشان‌دهنده ميل فرد به كنترل شرايط و حفظ استقلال باشد. به همين خاطر بهتر است در شرايطي كه با مشكلات رفتاري از جانب سالمندان مواجه مي‌شويد از رفتار منفي يا پرخاشگري نسبت به آن‌ها خودداري كرده و سعي كنيد دلايل اين رفتارها را پيدا و برطرف كنيد.

نيازهاي رواني سالمندان | زندگي در مراكز نگهداري سالمندان

برخي از سالمندان مجبور به زندگي در مراكز سالمندان هستند. احساس تنهايي و نبود اطرافيان يا نياز به مراقبت‌هاي شبانه‌روزي ازجمله دلايلي هستند كه مي‌تواند باعث تصميم‌گيري براي زندگي در اين مراكز باشد. همان‌طور كه گفته شد استقلال و تصميم‌گيري براي زندگي شخصي يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه در سلامت روان سالمندان تأثير دارد و با توجه به اينكه زندگي در سراي سالمندان اين استقلال را از آن‌ها مي‌گيرد و سالمندان در اين مراكز استقلالي براي ساده‌ترين مسائل زندگي مانند پخت غذاي موردنظر خود يا رفت‌وآمدهايشان ندارند اين موضوع مي‌تواند تأثير نامطلوب بسياري بر سلامت روان آن‌ها داشته باشد.

تحقيقات روانشناسان نشان مي‌دهد كه ايجاد ميزاني از استقلال براي سالمندان در مراكز نگهداري نظير اين موضوع كه نگهداري يا نظافت اتاق بر عهده خود فرد باشد ازجمله موضوعاتي است كه مي‌تواند در احساس استقلال و همين‌طور پذيرفتن راحت‌تر محل جديد زندگي فرد نقش داشته باشد.

براي آگاهي بيشتر درباره خانه سالمندان كليك كنيد.

سؤالات متداول

1. شايع‌ترين بيماري‌هاي روحي در سالمندان كدام است؟

افسردگي شايع‌ترين اختلال رواني سالمندي است و در كنار آن انواع دمانس، اضطراب مرگ، بي‌خوابي و اختلالات رفتاري از مهم‌ترين مشكلات هستند.

2. در ارتباط با سالمندان بايد به چه نكاتي توجه داشته باشيم؟

برخورد با محبت و توجه كردن به سالمندان يكي از مهم‌ترين مسائلي است كه مي‌بايست در نظر داشته باشيد. علاوه بر اين پرهيز از بدرفتاري با سالمندان و توجه به حفظ استقلال آن‌ها در كنار مراقبت از سلامت جسمي و رواني اين افراد از موضوعاتي است كه بايد به آن توجه كرد.

براي دريافت مشاوره در زمينه نيازهاي رواني سالمندان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق شماره 02122018502 و يا از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: نيازهاي رواني سالمندان