تفاوت انتقاد مخرب و سازنده چيست؟

انتقاد كردن به معناي جدا كردن درستي‌ها و نادرستي‌ها، تحليل يك رفتار بر اساس ملاك‌هاي شخصي يا علمي مي‌باشد. اما بسياري از افراد،انتقاد كردن را مساوي با شمردن ويژگي‌هاي منفي يك فرد مي‌دانند در صورتي كه انتقاد چيز ديگري است. در انتقاد با تاكيد بر ويژگي‌هاي مثبت، ويژگي‌هاي منفي را يادآوري شده و براي آن راهكار و راه حلي ارائه مي‌شود.

انتقاد مخرب:

انتقاد مخرب، انتقادي است كه در آن فقط ويژگي‌هاي منفي طرف مقابل بزرگ مي‌شود، هيچ راهكاري براي بهبود ارائه نمي‌شود، حس بد و حقارت در فرد ايجاد مي‌كند و حتي ممكن است مسائلي كه بيان مي‌شود درست هم نباشد.

مثال انتقاد مخرب: "تو واقعا دست و پا چلفتي هستي، هيچ كاري رو درست انجام نميدي. حتي نميتوني يه ظرف بشوري".

انتقاد سازنده:

اما انتقاد سازنده علاوه بر بيان نقاط ضعف به شكلي محترمانه، راه حل‌ها و راهنمايي‌هايي از فردي كه در آن زمينه متخصص‌تر است، براي بهبود عملكرد ارائه مي‌شود. اين انتقاد، علاوه بر اينكه اشكالات خود را مي‌فهمد، انگيزه براي اصلاح و پيشرفت پيدا كرده و با اعتماد به نفس بيشتري در اين مسير حركت مي‌كند.

مثال انتقاد سازنده: "اگه موقع ظرف شستن، ظرف‌ها را با اين حالت بگيري ممكنه از دستت ليز بخوره. بهتره كه اينطور انجام بدي".

چگونه درست انتقاد كنيم؟

انتقاد كردن و مورد انتقاد واقع شدن، يكي از لازمه‌هاي پيشرفت و موفقيت است. بنابراين، در قدم اول خود را براي پذيرش انتقاد آماده كرده و به آن احترام بگذاريد تا بتوانيد ديگران را نقد كنيد. براي آن كه بتوانيد بهتر انتقاد كنيد تا حرف تان اثر بخش باشد، موارد زير را در نظر بگيريد:

مودب و خوش صحبت باشيد:

انتقادي كه با الفاظ ركيك، صداي بلند و حالت تحقير آميز همراه باشد، نه تنها پذيرفته نمي‌شود، بلكه وجهه شما را نيز از بين مي‌برد. حتي اگر حرفتان درست‌ترين حرف دنيا باشد. مهربان باشيد و با مهرباني نظرات خود را بيان كنيد.

روي كار تمركز كنيد، نه روي فرد:

انتقاد مستقيم از شخصيت يك فرد، احساس بدي به او مي‌دهد و هيچ تغيير مثبتي نخواهد كرد. اگر مي‌خواهيد رفتار اشتباهي را به كسي گوشزد كنيد، فقط درباره آن رفتار صحبت كنيد و تمام ابعاد شخصيتفرد را زير سوال نبريد.

سعي كنيد غير مستقيم انتقاد كنيد:

هر قدر هم ظرفيت افراد براي انتقاد كردن بالا باشد، باز هم از انتقاد مستقيم مي‌رنجند. سعي كنيد انتقادات خود را با اشاره‌هاي كوچك به موضوع شروع كرده و سپس اگر بحث ادامه يافت و طرف مقابل پذيرشش را داشت، نقد را مستقيما ارائه دهيد.

به كسي نگوييد تو اشتباه مي‌كني:

در برخي موارد مثل نقد ادبي يا آثار هنري، درست و غلط وجود دارد، اما در بيشتر اين مواقع اينطور نيست. انتقاد از مسائلي كه به سليقه يا اعتقادات فرد توهين كند، نمي‌تواند سازنده باشد. به جاي واژه اشتباه، انتقادات خود را با واژه‌هايي مثل "بهتر است" بيان كنيد و سپس دلايل و مستندات خود را ارائه دهيد.

داناي كل نباشيد:

همه از كساني كه خود را داناي عالم مي‌دانند بدشان مي‌آيند. مخصوصا اگر آن فرد مدام در حال انتقاد كردن از شما باشد. بنابراين سعي كنيد خود را هم سطح طرف مقابل كرده و از بالا به ديگران نگاه نكنيد.

نقاط مثبت را ناديده نگيريد:

انتقاد سازنده، براي كمك كردن به ديگران است. بنابراين اگر لازم است كه انتقاد تند و بي رحمانه اي هم داشته باشيد، با ارائه نقاط مثبت، ضربات انتقاد را كم كرده تا فرد توان و انگيزه پذيرش را از دست ندهد.

دستور ندهيد، پيشنهاد بدهيد:

بهتر است انتقادات خود را با پيشنهاد مطرح كنيد. جملاتي مثل "من فكر مي‌كنم راه بهتري براي اين كار است" و يا "اگر بتوانيد اين كار را به شيوه ديگر انجام دهي بهتر باشد".

خاص باشيد:

انتقاد، يعني نكته اي كه ديگران و خود فرد واقعا نتوانند به آن پي ببرند. گفتن نكات كلي كه همه مي‌دانند نقد سازنده نيست. جزئيات رفتار را بررسي كرده و آن‌ها را مورد بحث قرار دهيد.

خود را جاي طرف مقابل قرار دهيد:

قبل از انتقاد كردن، سعي كنيد ابتدا خود را در موقعيت طرف مقابل قرار دهيد و زاويه ديد او به مسئله نگاه كنيد. اگر با خود به اين نتيجه رسيديد كه شما در آن موقعيت بي نقص هستيد، مي‌توانيد آن را مورد نقد قرار دهيد.

از چيزي كه نمي‌دانيد انتقاد نكنيد:

متاسفانه آفت رفتاري در انتقاد كردن، اين است كه افراد درباره موضوعاتي كه هيچ تخصصي در مورد آن ندارند، نظر مي‌دهند. بنابراين مهم است كه اگر از چيزي انتقاد كرديد، نبايد در خودتان وجود داشته باشد. مثلا زماني مي‌توانيد از شكستن ظرف توسط كسي انتقاد كنيد كه خودتان در اين مورد آمار خيلي بهتري داشته باشيد.

غرض شخصي نداشته باشيد:

از سر لجبازي، حسادت، ناراحتي يا استرس از كسي انتقاد نكنيد. اين انتقادات، نه تنها كمكي به فرد نمي‌كند، بلكه به خودتان نيز آسيب روحي مي‌زند.

مراقب چاقوي تيز انتقاد باشيد!

انتقاد كردن، مثل يك چاقويي است كه هم مي‌توان با آن كارهاي بسيار مفيدي كرد و هم كسي را كشت. ممكن است با انتقادات بي جا و مغرضانه خود، روح يك فرد را بكشيد. اين مورد در كودكاني كه مدام توسط والدينشان مورد انتقاد قرار مي‌گيرند، بسيار مشاهده مي‌شود. بنابراين هرگز پيش از آن كه به همه ابعاد نقد خود فكر كرده باشيد، آن را مطرح نكنيد.

براي دريافت مشاوره در زمينه انتقاد كردن سازنده مي‌توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : چگونه از ديگران انتقاد كنيم؟