روانشناسي

اگر بخواهيم روانشناسي را به طور كلي تعريف كنيم، روانشناسي يك شاخه از علم است كه به مطالعۀ رفتار و فرايند هاي رواني آدميان مي پردازد. يعني موضوع، مطالعۀ هر آن چيزي كه در رفتار انسان ديده مي شود و هر فرايند رواني كه در مغز او وجود دارد.

روانشناسي با 150 سال عمر نسبت به ديگر شاخه ها، علمي نوين است. هرچند ريشه هاي آن را تا سالهاي سال قبل از ميلاد و يونان باستان مي توان دنبال كرد. در واقع روانشناسي ريشه در فلسفه داشته و مباني نظري خود را تا حدي از فلسفه گرفته است.

علم روانشناسي، علمي گسترده است. عليرغم تاريخچه نسبتا كوتاهش، شامل موضوعات و زيرشاخه هاي بسيار متنوعي مي باشد و حيطه هاي كاري كساني كه وارد آن مي شوند، از تحقيق و پژوهش تا درمان متفاوت است.

حيطه هاي علم روانشناسي

تمامي رفتارها و فرايندهاي رواني انسان برخاسته از ذهن او است. بنابراين كار اصلي روانشناسان بررسي موارد زير مي باشد:

_ مطالعه رفتارهاي انسان و پيامدهاي آن

_ مطالعه فرايندهاي رواني مثل احساسات، هيجانات و افكار

_ بررسي مغز و كاركردهاي آن و نقش آن در رفتار و فرايند هاي رواني

_ پرداختن به اختلالات رواني و مشكلات سازگاري

_ بررسي سلامت روان و بهداشت روان

_ كمك به بهبود عملكرد انسان ها

_ مديريت و مداخله در بحران

رويكرد هاي روانشناسي

دانشمندان روانشناسي براي بررسي و شناخت انسان از نقطه نظرات مختلفي بهره مي برند. در واقع هر كدام از آن ها با توجه به پايه هاي فلسفي مختلف، پيرو مكاتب و رويكردهاي مختلفي در روانشناسي هستند. هر رويكرد نقطه نظر مشخصي نسبت به برخي مسائل دارد، آن ها را توضيح مي دهد و در برخورد با اختلالات رواني شكل درماني خاصي را پيشنهاد مي دهد. رويكرد هاي غالب روانشناسي شامل موارد زير مي باشد:

_ روانكاوي: روانكاوي يكي از اولين رويكردهاي معروف روانشناسي است كه پايه گذار آن فرويد بود. روانكاوان در ابتدا از طريق فرايند هاي خاصي به گذشته افراد مي پرداخت و اعتقاد دارند با بررسي عميق گذشته و بررسي ناهوشيار افراد مي توانند مشكلات فرد را حل كنند. اين رويكرد در طول زمان دچار تحولات زيادي شده و رويكرد هاي نويني از دل آن درآمده است.

_ رفتار گرايي: يكي از اولين رويكرد هاي شناخته شده است كه تمركز خود را بر رفتار قابل مشاهده فرد مي گذارد. براي يك رفتارگرا مهم نيست كه چه در ذهن مي گذرد، صرفا آن چيزي كه ديده مي شود اندازه گيري و بررسي مي شود. نهايتا براي تغييرش برنامه ريزي مي كند. با رفتار درماني قوانين رفتاري خاص را كشف كرده و براي تغييرش از ررش هاي خاص استفاده مي كنند.

_ رويكرد شناختي: در رويكر هاي شناختي رفتاري، مسائل رواني از طريق نحوه شناخت افراد بررسي مي شود. تمركز اين رويكرد روي جريان فكر افراد بوده و نحوه تفكر ناسازگار آن ها بررسي و در درمان تغيير داده مي شود.

_ رويكرد زيست شناختي: رويكرد زيست شناختي همانطور كه از نام آن بر مي آيد، به بررسي فرايند هاي زيستي كه منجر به تغييرات رفتاري و رواني مي شود، مي پردازد. در واقع بررسي مغز در اين رويكرد در اولويت است.

سوء تفاهمات در مورد روانشناسي

علم روانشناسي يكي از علومي است كه براي عامه مردم جالب به نظر مي رسد و ممكن است آن را دنبال كنند. آن ها ممكن است تصورات نادرستي از روانشناسي در ذهن خود داشته باشند. حال آنكه روانشناسي صرفا در حيطه علم عمل مي كند و با محدوديت هاي بسياري روبرو است.

يكي از اين سوء تفاهمات در مورد روانشناسي برابر دانستن آن با مسائلي از قبيل پيشگويي، ذهن خواني و طالع بيني است. حال آنكه روانشناس يك فرد عادي است كه در حيطه علمي كه كسب كرده مي تواند برخي از فرايند هاي ناسازگار رواني را شناسايي و به افراد كمك كند تا به آن ها غلبه كنند. در واقع يك روانشناس توانايي ذهن خواني و پيشگويي ندارد.

برخي نيز فكر مي كنند روانشناسان همه چيز دان هستند و مي توانند به آن ها در مورد هر چيزي بهترين راه حل را توصيه كنند. اين در حاليست كه روانشناسان مي دانند؛ نحوه تفكر افراد چگونه است، مشكلاتشان چگونه به وجود مي آيد و چگونه مي توان افراد را به درست فكر كردن و احساس خوبي داشتن سوق داد.

از ديگر باور هاي اشتباه در مورد روانشناسي اين است كه يك روانشناس قرار است با يك جلسه صحبت كردن با شما، زندگي شما را متحول كند. در واقع روانشناس در طول يك مدت زمان مشخص مي تواند به فرد كمك كند و اين به شرطي است كه فرد خود مشتاق تغيير و پذيراي آن باشد. در واقع روانشناس يك معجزه گر نيست.

فرق روانشناس و روانپزشك

برخي تصور مي كنند روانشناس و روانپزشك يكي هستند يا از تفاوت هاي بين آن ها به خوبي آگاه نيستند. روانشناس عموما فرديست كه از بدو ورود به دانشگاه شروع به تحصيل در رشته روانشناسي مي كند و حيطه تخصصي دانش روانشناسي را فرا مي گيرد. چنين فردي در مقاطع تحصيلات تكميلي حيطه كاري خود را محدودتر كرده و به شكل متمركزتر به قسمت خاصي از روانشناسي مي پردازد.

اما روانپزشك فردي است كه پس از 7 سال تحصيل در رشته پزشكي و بعد از گرفتن مدرك پزشكي خود، براي ادامه تحصيلات و گرفتن تخصص، روانپزشكي را انتخاب مي كند و براي حدود 4 سال به تحصيل در حيطه اختلالات رواني مي پردازد.

عموما روانپزشكان با ديدگاه زيست شناختي وارد مسائل رواني مي شوند و كار اصلي آن ها درمان هاي دارويي براي اختلالات رواني است. سرو كار روانپزشكان بيشتر اختلالات شديد رواني است كه نياز به درمان هاي دارويي و خدمات بستري در مراكز روانپزشكي دارند.

اما در مقابل روانشناسان دارو تجويز نكرده، و مسائل را از ديدگاه روانشناختي-اجتماعي-فرهنگي بررسي مي كنند. رواندرماني در واقع تخصص اصلي روانشناسان است كه در طي سال هاي تحصيل خود، مهارت هاي آن را به خوبي مي آموزند. رواندرماني درمان از طريق صحبت كردن مي باشد.

ديوانه كيست؟

برخي مردم مراجعه به روانشناس را به معني ديوانه بودن مي دانند. اما ديوانه كيست؟ مردم كلمه ديوانه را در مورد فردي كه رفتارش خارج از حالت عادي باشد يا با مشكلات خاصي دست و پنجه نرم كند، به كار مي برند.

 واقعيت اين است كه در روانشناسي ما هيچ مفهومي به اسم ديوانگي نداريم و در واقع آن را بررسي نمي كنيم. روانشناسي علم بررسي رفتار و فرايند هاي ذهني و رواني است. بنابراين دايرۀ آن گسترده تر از آن است كه محدود به قشر خاصي بشود.

هر فردي بهره خاصي از سلامت روان دارد. وجود مشكلات رواني از قبيل افسردگي، اضطراب، دشواري سازگاري در برخي موقعيت ها، مشكلات در روابط انساني از قبيل ازدواج و فرزندپروري و بسياري از مسائل ديگر در همه انسان ها وجود دارد. بنابراين يك روانشناس مي تواند به هر فردي كمك كند تا زندگي اش را بهبود بخشد و سلامت روانش بيشتر شود.

از طرف ديگر افراد با مشكل شديد تر مي توانند از خدمات روانشناسان استفاده كنند تا بر مشكلاتشان فائق شوند. در واقع مراجعه كردن به يك روانشناس لزوما به معني داشتن مشكلات شديد نيست و حتي اگر چنين باشد، خيلي طبيعي است كه فردي كه مشكلات شديد داشته باشد، در پي راه حل برآيد. مانند فردي كه مبتلا به سرطان شده و به پزشك مراجعه مي كند تا مشكلش برطرف شود و در عين حال فردي هم كه سرما خورده يا دستش شكسته، به پزشك مراجعه مي كند.

نقش رسانه در شناسايي جايگاه روانشناسي

رسانه در اين بين مي تواند نقش مهمي ايفا كند. يكي از دلايل ايجاد سوء تفاهمات در بين مردم در مورد روانشناسي، تصويري است كه رسانه ها از روانشناسان نشان مي دهند. نقشي كه يك روانشناس در يك فيلم بازي مي كند، مي تواند تصوري غلط در مردم ايجاد كند، كه خود هيچ تجربه اي از يك جلسه درمان نداشته اند.

رسانه ها با تبليغات و سرمايه گذاري در حيطه سلامت روان مردم، مي توانند ديدگاه مردم را تغيير دهند، انگ ديوانه بودن را كمرنگ كنند و بهره گيري از خدمات شبكه سلامت روان را در مردم تشويق كنند. در واقع اگر نقش يك روانشناس در رسانه به خوبي تصويرسازي شده و به اطلاع مردم برسد، تاثير به سزايي در زندگي مردم خواهد داشت.

كمك هايي كه يك روانشناس به زندگي مردم مي كند

همان طور كه گفته شد يك روانشناس در حيطه هاي مختلفي مي تواند خدمات ارائه دهد. اين خدمات شامل موارد زير مي باشد:

_ كمك به مردم در غلبه بر اختلالات رواني خفيف و شديد. از اضطراب هاي روزمره گرفته تا افسردگي هاي شديد يا اسكيزوفرني.

_ كمك به حل مشكلات سازگاري در برخورد با موقعيت هاي مختلف زندگي.

_ مشاوره تحصيلي

_ كمك به حل مشكلات ارتباطي از قبيل مسائل عاطفي، ازدواج، زناشويي و همچنين مشاوره پيش از ازدواج

_ راهنمايي و كمك در حيطه فرزندپروري و مشكلات كودكان

_ كمك به افرادي كه از مشكلات جسماني رنج مي برند و فراهم كردن حمايت براي آن ها و سازگار كردنشان

_ حمايت و راهنمايي افراد براي بهبود عملكردهاي مختلف خود در زمينه هاي شغلي، تحصيلي و خانوادگي

براي دريافت مشاوره در زمينه مسائل روانشناختي مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228  و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : روانشناسي چيست و روان درماني به چه معناست؟