فرار از مدرسه

فرار از مدرسه يكي از اختلالات رفتاري كودكان و به معناي عدم حضور كودك يا نوجوان در مدرسه يا ترك آن بدون اطلاع مدرسه و خانواده است. اين فرار معمولا بر كاركردهاي تحصيلي و آينده شغلي فرد تاثير مي‌گذارد. برخي نظريه پردازان آن را خودكشي اجتماعي ناميده‌اند. فرار از مدرسه در هر سني ممكن است رخ دهد اما شروع زود هنگام آن با مشكلات بيشتري همراه خواهد بود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلالات رفتاري كودكان كليك كنيد.

تفاوت فرار از مدرسه با مدرسه هراسي چيست؟

فرار از مدرسه با مدرسه هراسي متفاوت است. اصلي‌ترين تفاوت آن اطلاع والدين است. در مدرسه هراسي اجتناب از رفتن به مدرسه با اطلاع والدين انجام مي‌شود. معمولا با اصرار و التماس براي نرفتن، چسبيدن به پدر و مادر، دل درد، تهوع، اضطراب، دلشوره، و ترس شديد همراه است. براي اطلاع بيشتر از مدرسه هراسي كليك كنيد.

اما والدين از فرار از مدرسه فرزندشان آگاه نمي‌شوند، كودك يا نوجوان سعي نمي‌كند به والدين بچسبد، بلكه عموما ساعات فرار از مدرسه را خارج از خانه مي‌گذراند. براي مثال در خيابان‌ها پرسه مي‌زند. در مدرسه هراسي معمولا ترس و اضطراب شديد مشاهده مي‌شود، اما در مدرسه گريزي بيشتر تمايل به رفتارهاي قانون شكنانه و ضد اجتماعي وجود دارد. در فرار از مدرسه كودك يا نوجوان هم از خانه هم از مدرسه دوري مي‌كند، اما در مدرسه هراسي كودك تمايل دارد در خانه بماند و به صورت پيوسته و مدتي طولاني از مدرسه رفتن اجتناب مي‌كند. اما در فرار از مدرسه كودك يا نوجوان ممكن است هر از چند گاهي اين رفتار را نشان دهد. پيشنهاد مي‌كنيم مقاله اختلال شخصيت ضد اجتماعي را نيز بخوانيد.

علل فرار از مدرسه

عوامل زيادي مي‌تواند رفتار فرار از مدرسه را در كودكان و نوجوانان ايجاد يا تشديد كند. در نگاهي دقيق‌تر عوامل در سه سطح بر رفتار فرار از مدرسه كودك تأثير گذار است. اين سه سطح شامل ويژگي‌هاي فردي كودك، خانواده و مدرسه است. در ادامه هر كدام از اين سه سطح را بررسي كرده ايم.

تاثير ويژگي‌هاي فردي كودك در فرار از مدرسه

در اينجا به برخي از ويژگي‌هاي كودكان كه باعث مي‌شوند از مدرسه گريزان باشند، اشاره كرده‌ايم. اين ويژگي‌هاي فردي حاصل چندين عامل ژنتيكي، محيطي و سبك فرزند پروري والدين مي‌باشد. براي اطلاع از سبك هاي فرزند پروري كليك كنيد.

1. تعارض‌هاي رواني

تعارض‌هاي رواني كودك مي‌تواند عامل مهمي براي ايجاد رفتار فرار از مدرسه شود. خيلي از مشكلات خلقي و رواني كودكان زمينه ساز مهمي براي فرار از مدرسه است. اختلالات بيش-فعالي/كم توجهي، از جمله اختلالاتي است كه پيامدهايي همچون ترك  مدرسه را به همراه دارد. براي كسب آگاهي در مورد بيش فعالي كليك كنيد.

اختلال نافرماني مقابله جويانه و اختلال سلوك، مشكلات اضطرابي مثل اضطراب فراگير يا اضطراب اجتماعي كودكان، مشكلات خلقي مثل افسردگي و زمينه‌هاي پرخاشگري در كودكان مي‌تواند زمينه ساز تمايل به گريز از مدرسه و رفتارهاي قانون شكنانه در كودك شود. اين مشكلات مي‌تواند زيربناي زيستي و وراثتي داشته باشد. همچنين ممكن است تحت تاثير روابط با والد و روش‌هاي تربيتي آن‌ها قرار گيرد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلال سلوك و پرخاشگري در كودكان كليك كنيد.

2. مشكلات تحصيلي

عملكرد تحصيلي ضعيف كودكان مي‌تواند باعث احساس كارآمدي پايين و تمايل به دوري از مدرسه شود. خيلي اوقات اين دلايل آشكار نيست، اما دليل زيربنايي، احساس شكستي است كه در كاركرد تحصيلي خود دارد. مشكل در يكي دو درس مثل رياضيات، مي‌تواند احساس سرخوردگي را بيشتر كند. در اين مواقع بهتر است مشكل شناسايي شده و براي حل آن اقدام شود. گاهي كودك نياز به آموزش‌هاي كمكي دارد. گاهي مشكل از اختلال يادگيري، كندي در يادگيري، يا صرفا عدم علاقه يا آموزش نامناسب ايجاد مي‌شود. براي كسب آگاهي در زمينه اختلال يادگيري كليك كنيد.

3. مشكل دربرقراري ارتباط

كودكاني كه در مهارت‌هاي ارتباطي دچار مشكل هستند، عموما در مدرسه و ارتباط با همسالان دچار ناسازگاري مي‌شوند. خيلي اوقات كودكان در گروه‌ها پذيرفته نمي‌شوند، يا به دليل مشكل در مهارت‌هاي ارتباطي، با همسالان دچار تعارض‌هاي فراواني مي‌شوند. اين گروه كودكان يا از ديگران اجتناب مي‌كنند يا وارد گروه‌هايي مي‌شوند كه مشكلات رفتاري و قانون شكني زيادي دارند. به اين ترتيب زمينه‌هاي فرار از مدرسه در آن‌ها بيشتر است و علاوه بر اين ممكن است اختلالاتي همچون اضطراب اجتماعي را نيز تجربه كنند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اضطراب اجتماعي كودكان كليك كنيد.

4. اضطراب جدايي

يكي از عواملي كه باعث تمايل به ترك مدرسه مي‌شود، اضطراب جدايي است. وابستگي شديد كودكان در مراحل ابتدايي رشد باعث ايجاد مشكل و اضطراب شديد در تجربه جدايي از والد مي‌شود. اضطراب جدايي خيلي مواقع گذرا بوده و يا در مراحل ابتدايي حل مي‌شود، اما در صورت حل نشدن يا شديد شدن مي‌تواند در مشكلات سازگاري و تمايل به ترك مدرسه تاثيرگذار باشد. براي آگاهي از نشانه‌هاي اضطراب جدايي كليك كنيد.

تاثير خانواده در فرار از مدرسه

فضايي كه در داخل خانه براي كودك و نوجوان حاكم است داراي بيشترين اثر رواني بر فرزندان است. اهميت خانواده در سنين مدرسه و نوجواني در بالاترين حد قرار مي‌گيرد. پيشنهاد مي‌كنيم مقاله اهميت خانواده را مطالعه كنيد.

1. كشمكش‌هاي خانواده

تعارض‌هاي محيط خانواده تأثير بسزايي در تمايل كودك به گريز از مدرسه دارد. جو پر تنش خانواده، دعوا و مشاجره شديد بين والدين و همچنين تعارض‌هايي كه در ارتباط والد و كودك يا نوجوان وجود دارد، مي‌تواند زمينه ساز اين مشكل شود. كودكان در اين خانواده‌ها، عموما مشكلات رفتاري و ناسازگاري بيشتري نشان مي‌دهند. تمايل به قانون شكني و نافرماني در اين كودكان بيشتر مي‌شود. در چنين محيطي به احتمال بيشتري كودك يا نوجوان تمايل به دوري يا فرار از خانه و مدرسه پيدا مي‌كند. براي اطلاع از تاثير دعواي والدين بر كودكان كليك كنيد.

2. روش‌هاي تربيتي

نوع تربيت والدين نقش بسياري در قانون پذيري و رفتارهاي كودك دارد. والدين پرخاشگر، خشن و محدودكننده، زمينه را براي مشكلات رفتاري كودك در خانه و مدرسه فراهم مي‌كنند. تنبيه بدني، تحقير كودك، ترساندن او و استفاده از برچسب‌هاي نامناسب براي كودك مي‌تواند خودپنداره ضعيف‌تر در كودك ايجاد كرده و در رفتارهاي هنجارشكنانه مثل فرار از مدرسه مؤثر باشد. براي اطلاع از پيامدهاي تنبيه بدني كليك كنيد.

همچنين سبك تربيتي بيش از حد سهل گير يا بي توجه والدين، باعث مي‌شود كودك در قانونمندي مشكل پيدا كند. كودكاني كه از نظارت درست والدين بهره نبردند؛ تمايل بيشتري به گريزاز مدرسه و نقض مقررات پيدا مي‌كنند.

3. فقر و فشارهاي خانوادگي

مشكلات اقتصادي و فشارهاي زندگي مي‌تواند در رفتارهاي پرخطر كودك و نوجوان تاثيرگذار باشد. محيط زندگي مشكل دار باعث افزايش استرس و تنش در افراد و مشكل در روابط مي‌شود. نوجواناني كه رفتارهاي هنجارشكنانه و فرار از مدرسه دارند، بيشتر در محيط‌هاي زندگي پرفشار و فقير بزرگ شده‌اند.

تاثير مدرسه در فرار از مدرسه

جذاب بودن يا خسته كننده بودن يك محيط براي جذب كودكان و نوجوانان از اهميت زيادي برخوردار است. آن‌ها سال‌هاي متمادي از زندگي خود ر ا در مدرسه مي‌گذرانند. بنابراين لذت بخش بودن لازمه آموزش مي‌باشد.

1. سو رفتار معلمان

سخت گيري‌هاي بيش از حد معلمان، استفاده از تنبيه بدني يا به كار بردن القاب زشت و تحقيرآميز مي‌تواند باعث بيزاري يا ترس كودك از محيط مدرسه شده و فرار از مدرسه را ايجاد يا تشديد كند. به همين دليل نظارت دائم بر كادر مدرسه و استفاده از نيروهاي متخصص داراي رفتار حرفه اي براي مدارس اهميت زيادي دارد.

2. عدم پويايي محيط مدرسه

بسياري از مدارس پويايي كافي را ندارند. به همين دليل خيلي از دانش آموزان از اين محيط‌ها دلسرد شده و انگيزه اي براي ماندن در آن پيدا نمي‌كنند. چهار چوب‌هاي خشك، جلوگيري از خلاقيت، كشف علاقه و استعداد كودكان از جمله برنامه‌هاي آموزشي‌اند كه در دانش آموزان بيزاري ايجاد مي‌كنند. خيلي از مهارت‌هايي كه كودك در آن استعداد دارد در مدارس پرورش داده نمي‌شود. بنابراين كودكان با احتمال بيشتري از اين محيط‌هاي آموزشي دلسرد و بيزار مي‌شوند.

3. فشارهاي بيش از حد تحصيلي

خيلي از مدارس انتظارات سختگيرانه اي از دانش آموزان داشته و فشارهاي تحصيلي مضاعفي بر آن‌ها وارد مي‌كنند. برخي مواقع انتظاراتي كه در انجام تكاليف و دروس از كودكان دارند متناسب با سن يا توانايي آن‌ها نيست. هرگونه كمبود در تكاليف يا عدم موفقيت در امتحان باعث ايجاد پيامدهاي بسيار سختگيرانه براي آن‌ها مي‌شود. اين گونه مدارس براي انجام حجم زياد تكاليف يا امتحانات استرس زيادي بر كودكان ايجاد مي‌كنند. به اين ترتيب به جاي اينكه محيط مدرسه،محيط امن يا دوست داشتني باشد، تبديل به جايي مي‌شود كه كودك تمايل به فرار و دوري از آن را پيدا مي‌كند.

راه هايي براي كاهش خطر فرار از مدرسه

با به كارگيري برخي روش‌ها مي‌توان تمايل كودك و نوجوان به مدرسه افزود. برخي از اين راه‌ها عبارت است از:

• آشنايي بيشتر و عميقتر معلمان با دانش آموز و خانواده، جهت آگاهي از شرايط آن‌ها
• شناسايي كودكان داراي مشكلات و ايجاد حمايت و كمك در جهت حل مشكلات با استفاده از مشاوره و آموزش، يا ارجاع به متخصص در صورت وجود اختلالات رواني (براي كسب آگاهي در زمينه اختلالات رواني كليك كنيد.)
• كمك به كودكان داراي مشكلات تحصيلي، با آموزش‌هاي كمكي و ايجاد زمان‌هاي اضافه براي بهبود ضعف‌ها
• شناسايي استعدادها و مهارت‌هاي كودك توسط خانواده و مدرسه و كمك به پرورش اين مهارت‌ها
• نظارت بر كادر مدرسه و جلوگيري از هرگونه تنبيه بدني و روش‌هاي خشن
• شناسايي تعارض‌هاي خانوادگي موثر مثل مشاجرت والدين يا سبك تربيتي مشكل دار و سعي در جهت حل آن با آموزش، مطالعه و دريافت مشاوره خانواده و مشاوره كودك
• ايجاد محيط شاد و امن در مدرسه با استفاده از فعاليت‌هاي دلخواه فوق برنامه مثل كلاس‌هاي مورد علاقه كودكان، اردوهاي تفريحي و گسترش روابط مثبت بين معلمين و شاگردان
• شناسايي و غربالگري كودكان دچار مشكلاتي از قبيل عقب ماندگي ذهني و معرفي به مدارس مخصوص. 

سخن آخر

مدرسه نرفتن كودكان و نوجوانان و فرار آن‌ها از مدرسه گاه به يك معضل در محيط خانواده تبديل مي‌شود و تعارضات والدين و فرزندان را افزايش مي‌دهد. برخورد مناسب والدين در اين شرايط بيشترين اهميت را دارد. علت گريزان بودن فرزند خود از مدرسه را بيابيد و با تلاش براي درك هرچه بهتر نوجوان خود به او كمك كنيد تا در حل مشكلات موفقيت‌آميز عمل كند. برخي خانواده‌ها در برقراري ارتباط مؤثر با فرزندان خود دچار مشكل مي‌شوند و يا نحوه رفتار صحيح با آن‌ها را بلد نيستند. در اين شرايط مشاوره كودك به شما كمك مي‌كند تا روش‌هاي بهتري را براي تربيت فرزند به كار گيريد. در اين زمينه مطالعه مقاله مدرسه نرفتن مي‌تواند مفيد باشد.

براي دريافت مشاوره در زمينه مشكلات رفتاري كودكان و نوجوانان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : فرار از مدرسه | علل و راه هاي مقابله با فرار از مدرسه