سندروم روده تحريك پذير (IBS)

روده تحريك پذير نوعي از اختلالات عصبي شناختي محسوب مي‌شود و اختلال در عملكرد روده است كه با دردهاي طولاني مدت در شكم، بهم ريختن و تعدد اجابت مزاج و احساس ناراحتي روده اي مشخص مي‌شود. دو علامت اصلي و غالب اين بيماري اسهال و يبوست است. فقط تعداد كمي از افراد مبتلا به IBS علائم و نشانه‌هاي شديد دارند. برخي افراد مي‌توانند علائم خود را با مديريت رژيم غذايي، سبك زندگي و استرس كنترل كنند. اما علائم شديدتر را مي‌توان با دارو و مشاوره درمان كرد. اين بيماري را بايد جدي دانست چرا كه باعث تغيير در بافت روده يا افزايش خطر ابتلا به سرطان مي‌شود. براي كسب اطلاع از ديگر اختلالات عصبي شناختي كليك كنيد.

علائم سندروم روده تحريك پذير

علائم اوليه بيماري روده تحريك پذير درد يا ناراحتي شكمي ناشي از اسهال مكرر يا يبوست و تغيير عادت‌هاي روده است. علائم معمولا به صورت حملات ناگهاني تجربه مي‌شود و در يك روز از بين مي‌رود اما مزمن است و ممكن است با تعداد زياد اتفاق بيفتد. همچنين احساس نفخ يا حركت روده‌اي ممكن است اتفاق بيفتد. استرس و اضطراب علائم بيماري و به خصوص دردهاي شكمي را تشديد مي‌كند. براي كسب اطلاعات در زمينه اضطراب و دردهاي شكمي كليك كنيد.

احساس تخليه ناقص يكي ديگر از نشانه‌هايسندروم روده تحريك پذير است. احساس ناخوشايندي كه بعد از هر بار مدفوع، هنوز فرد احساس مي‌كند كامل عمل دفع انجام نشده است. استرس و اضطراب در حالي كه يكي از علل ايجاد IBS است، همزمان يكي از علائم اين بيماري نيز مي‌باشد. همچنين رفلاكس معده، خستگي مزمن، مخاط در مدفوع، سردرد و كمردرد برخي ديگر از علائم IBS است. بيماران مبتلا به IBS ممكن است در دفعاتي علائم را بسيار شديد‌تر و در مواردي بسيار بهبود يافته تجربه كنند.

چه زماني به پزشك مراجعه كنيم؟

اگر علائم به طور مداوم در عادات روده اي وجود داشت يا دچار تغييرات شديد شد، حتما به پزشك مراجعه كنيد. اين علائم ممكن است مشكل بزرگتري مثل سرطان روده بزرگ را نشان دهند. برخي از علائم و نشانه‌هاي جدي‌تر عبارت‌اند از:

• كاهش وزن
• اسهال در شب
• خونريزي از مقعد
• كمبود آهن
• استفراغ‌هاي نامعلوم و بي دليل
• مشكل در بلعيدن غذا

علل بيماري (IBS)

علت اصلي بروز بيماري سندروم روده تحريك پذير مشخص نيست، اما فاكتور‌هايي كه نقش مهمي در ايجاد اين بيماري بازي مي‌كنند به شرح زير است:

انقباض ماهيچه‌اي در روده

ديواره‌هاي روده با لايه‌هاي عضلاني كه با دستگاه گوارش حركت مي‌كنند در ارتباط است. انقباض قوي‌تر و طولاني‌تر از حد طبيعي اين عضلات، مي‌تواند باعث ايجاد گاز، التهاب و اسهال شوند. انقباضات روده اي ضعيف نيز مي‌تواند باعث كاهش سرعت هضم غذا و تشكيل مدفوع خشك و سفت شود.

سيستم عصبي

ناهنجاري‌هاي عصب‌هاي دستگاه گوارش شما ممكن است موجب بروز ناراحتي بيش از حد طبيعي هنگام خروج باد معده يا خروج مدفوع شود. در اين بيماري سيگنال‌هاي هماهنگ كننده مغز با سيستم گوارش آسيب مي‌بيند و مي‌تواند عملكرد روده را مختل كند.

التهاب روده

برخي از افراد مبتلا به IBS تعداد بيشتري از سلول‌هاي سيستم ايمني را در روده خود دارند و پاسخ سيستم ايمني بدن با درد و اسهال همراه است.

عفونت شديد

IBS مي‌تواند بعد از يك دوره شديد اسهال ايجاد شده توسط باكتري يا ويروس شروع شود. همچنين اين بيماري ممكن است به علت رشد بيش از حد باكتري در روده ايجاد شود.

تغييرات باكتري‌هاي مثبت در روده

باكتري ميكروفلورا يك نوع باكتري خوب است كه در روده قرار دارد و نقش كليدي در سلامت ايفا مي‌كند. در افراد مبتلا به سندروم روده تحريك پذيرميزان باكتري ميكروفلورا متفاوت از افراد سالم است.

عوامل تشديد كننده سندروم روده تحريك پذير

علائم IBS مي‌تواند به وسيله عوامل زير تحريك و ايجاد شوند:

تغذيه: نقش حساسيت‌هاي غذايي در اين بيماري به طور كامل تاييد نشده است اما بسياري از افراد مبتلا به سندروم روده تحريك پذير با برخي از خوراكي‌ها دچار تشديد علائم مي‌شوند. گندم، لبنيات، مركبات، لوبيا، كلم و نوشيدني‌هاي گاز دار برخي از خوراكي‌هاي تحريك كننده IBS است. سبك زندگي ناسالم باعث تشديد بيماري مي‌شود. پيشنهاد مي‌كنيم مقاله سبك زندگي را مطالعه كنيد.

استرس: اكثر افراد مبتلا، در دوره‌هاي استرس زا، دچار افزايش شديد نشانه‌هاي مي‌شوند و روند درمان را مختل مي‌كنند. به همين دليل لازم است در كنار درمان‌هاي دارويي، از مشاوره تلفني فردي و يا مشاوره كنترل استرس كمك بگيريد.

هورمون‌ها: زنان دوبرابر بيشتر احتمال ابتلا به IBS را دارند كه ممكن است به دليل تغييرات هورموني باشد. بسياري از زنان متوجه مي‌شوند كه در دوره‌هاي قاعدگي يا دوران يائسگي نشانه‌هاي آنها تشديد مي‌شود.

عوامل خطر

بسياري از افراد علائم و نشانه‌هاي گاه به گاه IBS را دارند. اما در شرايطي احتمال ابتلا بيشتر است:

سن پايين: اكثر افراد مبتلا به IBS زير 40 سال دارند.

زن بودن: به دليل تغييرات هورموني و متعاقبا تغييرات خلقي در زنان احتمال به هم ريختگي هورمون‌ها در بدن زنان بيشتر خواهد بود.

سابقه خانوادگي: ژن‌ها ممكن است در اين بيماري نقش داشته باشند.

سلامت رواني: يك مشكل سلامت رواني مثل اضطراب، افسردگي و ساير مشكلات رواني با IBS مرتبط است. سابقه سوء استفاده جنسي، جسمي يا احساسي نيز ممكن است عامل خطر باشد.

عوارض و پيامدهاي سندرم روده تحريك پذير

يبوست و اسهال دو عارضه‌ي آزار دهنده در سندروم روده تحريك پذير هستند و همين امر بواسير را تشديد مي‌كند. علاوه بر اين برخي افراد به خاطر اين سندروم مجبور مي‌شوند بسياري از غذاها را مصرف نكنند به همين خاطر ممكن است دچار سوءتغذيه شوند. اما مهم‌ترين تأثيري كه روده تحريك پذير بر زندگي فرد اعمال مي‌كند، پايين آمدن سطح كيفيت زندگي و يأس و افسردگي است.

پيشگيري و درمان سندروم روده تحريك پذير

پيدا كردن راه‌هاي درمان استرس ممكن است به جلوگيري يا كاهش علائم IBS كمك كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه راه‌هاي درمان اضطراب كليك كنيد. برخي ديگر از روش‌هاي پيشگيري عبارت‌اند از:

مشاوره و روان درماني: يك روانشناس مي‌تواند به شما در يادگيري و يا تغيير دادن واكنش شما به استرس كمك كند. مطالعات نشان داده‌اند كه روان درماني مي‌تواند كاهش معني دار و طولاني مدت علائم را تضمين كند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روان درماني كليك كنيد.

بيوفيدبك: بيوفيدبك به شما كمك مي‌كند بازخورد عملكردهاي بدن خود را دريافت كنيد. دريافت بازخورد به شما كمك مي‌كند تا تاثير تغييرات ظريف مانند آرامش عضلات خاص را به منظور كاهش نشانه‌ها بدانيد و روي آنها تمركز كنيد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه بيوفيدبك كليك كنيد.

تمرينات آرامش بخش پيشرفته: اين تمرينات به شما كمك مي‌كند كه ماهيچه‌هاي خود را آرام كنيد. با سفت كردن عضلات در پاي خود، و با تمركز كردن و از بين بردن تنش‌ها و كنترل ماهيچه‌هاي چشم و سر مي‌توانيد تاثيرات مثبتي را تجربه كنيد.

تمرينات ذهن آگاهي: اين روش كاهش استرس به شما كمك مي‌كند كه در لحظه اي كه درگير نگراني يا حواس پرتي هستيد، تمركز خود را حفظ كرده و ذهن خود را كنترل كنيد.

دارو درماني: داروهاي ضد اسهال مانند لوپراميد مي‌توانند مفيد باشند. علاوه بر اين داروهايي همچون هيوسيامين و دي‌سيكلومين اسپاسم‌هاي روده‌اي را بهبود مي‌بخشند. در مواردي كه علت بيماري رشد باكتري‌هاي روده‌اي باشد، پزشك آنتي بيوتيك تجويز مي‌كند. از داروهاي مخصوص در درمان روده تحريك پذير مي‌توان به آلوسترون و لوبي‌پروستون اشاره كرد.

توصيه‌هاي تغذيه‌اي در درمان سندرم روده تحريك پذير

مهم‌ترين تغييراتي كه لازم است در تغذيه خود اعمال كنيد حذف مواد غذايي نفخ‌آور، مصرف گلوتن و برخي كربوهيدارت‌ها است. در ادامه برخي از توصيه‌هاي مهم و غذاهاي مؤثر در درمان اين بيماري را شرح داده‌ايم:

1. مصرف فيبر

هر چند مصرف فيبر يبوست را كاهش مي‌دهد اما مي‌تواند گازها و دردهاي شكمي را افزايش مي‌دهد. بهترين كار اين است كه مواد غذايي حاوي فيبر را با فاصله‌هاي زماني زياد مصرف كنيد. فيبر در غذاهايي همچون ميوه‌ها، غلات، حبوبات و سبزيجات يافت مي‌شود. مصرف فيبر را محدود كنيد و به جاي آن مي‌توانيد از مكمل‌هاي فيبر مانند متاموسيل و سيتروسل استفاده كنيد. اين مكمل‌ها نفخ كمتري دارند و گاز كمتري توليد مي‌كنند.

2. پرهيز از مصرف غذاهاي مشكل‌ساز

خوردن غذاهايي كه منجر به تشديد علائم مي‌شوند را متوقف كنيد. الكل، نوشيدني‌هاي كافئين‌دار، شكلات، فرآورده‌هاي لبني و شيرين كننده‌هاي مصنوعي از جمله مواد غذايي مشكل ساز هستند و علائم بيماري را افزايش مي‌دهند. درصورتي كه با مشكل توليد گاز زياد مواجه هستيد بهتر است مواد غذايي مانند حبوبات، كلم، گل‌كلم و كلم‌بروكلي را مصرف نكنيد.

3. غذا خوردن به صورت منظم

هيچ كدام از وعده‌هاي غذايي خود را ناديده نگيريد. لازم است براي تنظيم عملكرد روده هر روز در ساعت مشخصي از روز غذا بخوريد. مصرف غذاي كمتر و با فاصله زماني كوتاه به بهبود اسهال كمك مي‌كند. اما در صورتي كه به يبوست مبتلا هستيد، بهتر است ميزان غذاي مصرفي در هر وعده بيشتر و با فاصله زماني بيشتري باشد.

4. مصرف فرآورده‌هاي لبني

در صورتي كه به مشكل عدم تحمل لاكتوز مبتلا هستيد، بهتر است به جاي شير از ماست استفاده كنيد. در كل بهتر است لبنيات را در تغذيه خود محدود كنيد و يا آن‌ها را به صورت تركيب با غذاهاي ديگر مصرف كنيد. در برخي موارد و به دستور پزشك لازم است مصرف لبنيات را به طور كامل متوقف كنيد. در اين صورت لازم است پروتئين، كلسيم و ويتامين B مورد نياز بدن را از غذاهاي ديگر دريافت كنيد.

5. نوشيدن مايعات فراوان

نوشيدن مايعات را فراموش نكنيد و هر روز به ميزان زيادي آب مصرف كنيد. بهتر است مصرف نوشيدني‌هاي الكلي و كافئين‌دار را كنار بگذاريد. اين نوشيدني‌ها روده را تحريك كرده و باعث افزايش بيرون روي و اسهال مي‌شوند. نوشيدني‌هاي گاز دار نيز گاز معده و روده را افزايش مي‌دهند.

براي دريافت مشاوره در زمينه راه هاي مقابله با استرس مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : روده تحريك پذير | نشانه ها، علل و درمان سندرم روده تحريك پذير