ممكن است شما بارها علي رغم ميلتان و تنها به خاطر رودربايستي خود را ملزم كرده‌ايد كه از كودك همسايه براي ساعاتي مراقبت كنيد، يا كليد ويلاي شمالتان را به دوستي دهيد، يا به جاي همكارتون شيفت شب بايستيد. اين موقعيت‌ها و زمينه‌هاي مشابه احساسات ناخوشايندي براي شما ايجاد مي‌كند كه در بلند مدت مي‌تواند به عزت نفس شما لطمه بزند. به علاوه هزينه‌هاي مالي و رواني زيادي را براي شما ايجاد مي‌كند. شايد سخت‌ترين كار اين باشد كه بخواهيد به يك دوست يا آشنا نه بگوييد. نه گفتن و شناسايي موقعيت‌هايي كه نيازي به رودربايستي ندارد، به شما كمك مي‌كند تا در روابطتان هم خود و هم طرف مقابلتان حس بهتري داشته باشد. به دليل اهميت موضوع در ادامه به تكنيك‌هايي اشاره خواهيم كرد كه به شما كمك مي‌كنند تا در تله رودربايستي گرفتار نشويد پس همراه ما باشيد.

منبع: رودربايستي

رودربايستي چيست؟

در موقعيت‌هاي بسياري افراد با خواسته‌اي از جانب ديگران مواجه مي‌شوند اما توانايي انجام آن را در خود نمي‌بيند يا برآورده كردن آن را به ضرر منافع شخصي مي‌پندارند. در اين شرايط وقتي فرد نمي‌تواند به درستي درخواست طرف مقابل را رد كند و براي پذيرش آن احساس فشار مي‌كند؛ در اصطلاح عام گفته مي‌شود كه دچار رودربايستي شده است.

تكنيكهاي مقابله با رودربايستي

يكي از مهارت‌هايي كه براي حفظ روابط لازم و ضروري است، دانستن و مجهز بودن به تكنيك‌هاي رهايي از رودربايستي است. اين تكنيك‌ها را تحت عنوان جرات ورزي يا قاطعيت هم مي‌شناسيم تنها تفاوتشان زمينه‌هاي به كارگيري آن‌هاست. اين كه در فضاهاي رسمي چگونه نه بگوييد يا اينكه در موقعيت‌هاي غير رسمي و دوستانه چگونه نه بگوييد هر يك از قوانيني پيروي مي‌كند كه دانستنش به ساخت يك زندگي رضايتمندانه‌تر كمك مي‌كند. ما در ادامه به مهم‌ترين تكنيك‌هايي كه به شما در زمينه مقابله با رودربايستي كمك مي‌كنند اشاره كرده‌ايم.

براي شناخت بيشتر در زمينه جرات ورزي كليك كنيد.

1- "نه گفتن" قاطع را بياموزيد

نه گفتن قاطع مهم‌ترين اصلي است كه در مقابله با رودربايستي به شما كمك مي‌كند. براي آنكه بتوانيد خواسته نامعقول اطرافيان را رد كنيد، به كارگيري روش‌هايي نظير بهانه تراشي و اجتناب از پاسخگويي راهكارهاي منفعلانه‌اي محسوب مي‌شوند كه اغلب اصرار فرد مقابل و گرفتاري هرچه بيشتر در تله رودربايستي را در پي دارند. براي آنكه فردي قاطع باشيد و بتوانيد به بهترين شيوه از اين تله رها شويد صادقانه جملات ساده‌اي نظير "نه! متأسفم نمي‌توانم اين كار را انجام دهم" را بازگو كنيد.

اگر درخواست فرد مقابل كاملاً نامعقول است شما نياز به اضافه كردن هيچ توضيح خاصي نداريد و تنها لازم است همين جملات ساده را تكرار كنيد. اما اگر درخواست مطرح شده به گونه‌اي است كه فعلاً شرايط برآورده كردن آن را نداريد هنگام نه گفتن مي‌توانيد يك پيشنهاد جايگزين را مطرح كنيد تا به فرد مقابل نيز كمك كرده باشيد.  

براي اطلاع بيشتر در زمينه نه گفتن كليك كنيد.

2- دوستي را با فرمانبرداري اشتباه نگيريد

بسياري از مواقع افراد فكر مي‌كنند كه دوست داشتن، دوستي يا رفاقت به معناي تسليم شدن صرف در مقابل ديگران است. اين مسئله به خصوص در مورد نوجوانان بسيار صدق مي‌كند چراكه آن‌ها به پذيرفته شدن در گروه دوستان نياز بسياري دارند و از اين طريق به دنبال كسب هويت دلخواه خود هستند.

در اين شرايط لازم است بدانيد كه حتي اگر در اين گروه پذيرفته نشويد فرصت‌هاي شما به طور كل از بين نمي‌روند و شما مي‌توانيد به دنبال رفاقت با گروه ديگري از افراد باشيد كه در آن احساس آزادي بيشتري كرده و نياز به پاگذاشتن روي خواسته‌هاي خود نداشته باشيد. در نتيجه ابتدا رفاقت با خود را تمرين و سعي كنيد براي خواسته‌هاي خود ارزش قائل شويد و سپس به فشار گروه دوستان يا همسالان بيانديشيد.

3- بپذيريد شما ناجي زندگي ديگران نيستيد

برخي افراد در زندگي ناخودآگاه همواره نقش يك ناجي را به عهده مي‌گيرند و تمايل دارند به همه كمك كنند، مشكلات همه را برطرف كنند و در اين راه خود و خواسته‌هايشان را نيز دائماً زير پا مي‌گذارند. اين افراد اگر نتوانند به ديگران ياري برسانند احساس گناه شديدي مي‌كنند و تلاش‌هاي افراطي براي جبران اين موضوع دارند. اگر اين الگوي رفتاري در شما وجود دارد احتمالاً دفعات بسياري درگيري در تله رودربايستي را تجربه كرده‌ايد.

براي رهايي از اين مشكل لازم است بپذيريد كه شما مسئول زندگي ديگران نيستيد بلكه پيش از هر چيز در برابر خود و سلامت روانتان مسئوليت داريد. كمك به ديگران زماني ارزش پيدا مي‌كند كه به رشد فردي شما كمك كند و باعث تعالي شما بشود. اگر ايفاي نقش ناجي در زندگي دائماً باعث مي‌شود كه حقوق خود را پايمال كنيد و از اين بابت آزرده خاطر باشيد لازم است در سبك رفتاري خود تجديد نظر كنيد و در صورت لزوم از يك مشاور براي بهبود اوضاع كمك بگيريد. 

4- كمال گرايي را كنار بگذاريد

برخورداري از صفت كمال گرايي افراطي باعث مي‌شود كه افراد هيچ گونه محدوديتي را از جانب خود نپذيرند و انتظار داشته باشند كه بتوانند هرگونه درخواستي را براي ديگران برآورده كنند. اين در حالي است كه همه ما انسان هستيم و هيچ انساني كامل نيست. در نتيجه هركس بايد بر اساس توانمندي‌ها و محدوديت‌هاي خود عمل كند و انتظار "همه كار تواني" از خود نداشته باشد. البته كنار گذاشتن كمال گرايي هميشه آسان نيست چراكه اين ويژگي شخصيتي مي‌تواند الگوي كل روابط ما را در بر بگيرد و همه ابعاد زندگي‌مان را تحت تأثير قرار دهد. در اين شرايط مراجعه به يك روانشناس و شركت در جلسات رواندرماني فردي مي‌تواند تا حد زيادي به شما كمك كند.

5- ذهن خواني نكنيد

در بسياري از موارد علت اينكه در رودربايستي مي‌مانيم ذهن خواني كردن است. در واقع معمولاً در اين شرايط افكاري نظير اينكه "او الآن فكر مي‌كند من فرد خسيسي هستم" يا "اگر نه بگويم فرد مقابل ديگر مرا دوست ندارد" و افكار مشابهي از اين دست در ذهن جريان پيدا مي‌كنند. همه اين افكار نشانگر اين هستند كه ما از قضاوت شدن از جانب ديگران مي‌ترسيم و براي اينكه تصوير خوبي از خود نشان دهيم حاضريم خود را ناديده بگيريم. در اين شرايط بهتر است از افكار مبتني بر ذهن خواني آگاه باشيد و به جاي حدس زدن افكار و احساسات فرد ديگر تلاش كنيد صادقانه در اين باره با هم گفت‌وگو كنيد. توجه داشته باشيد كه براي داشتن گفت‌وگويي نتيجه بخش، لازم است كه ابتدا ارتباط موفقي برقرا كنيد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه ارتباط موفق كليك كنيد.

چگونه رودربايستي بر روابط شما تاثير مي گذارد؟

گاهي رفتارهايي در اثر تكرار تبديل به يك عادت و يا وظيفه مي‌شوند، به عبارتي ديگر ممكن است در ابتدا قبول شرايطي به عنوان يك لطف در نظر گرفته شود اما پس از مدتي قبول نكردن منجر به بحث و ناراحتي مي‌شود.

اما در مواردي ديگر براي مثال با قبول كردن مسئوليت‌هاي يك همكار با تمجيد روبه‌رو شده‌ايد، به اين صورت ياد مي‌گيريد كه براي دريافت تاييد و پذيرش سايرين فقط كافي است كه ديگران را مهم‌تر از خود بدانيد و هر بار كه از شما چيزي خواستند آن را برآورده كنيد. اين گونه مي‌شود كه مطيع بودن روشي براي جلب نظرات مثبت ديگران مي‌شود.

ممكن است وقتي از شما بخواهند كه تمامي مصائبي را كه در اين راه متحمل شده‌ايد به خاطر بياوريد و براي اين كه ديگر تكرار نشوند رفتار ديگري اتخاذ كنيد، در نظر اول برايتان غيرممكن بيايد. مثلا نه گفتن را با بي ادبي و زشت بودن عمل مترادف بدانيد. اما بايد بدانيد تغيير رفتار به يكباره رخ نداده و براي رسيدن به يك رفتار جديد بايد تمرين داشته باشيد.

اصول قاطعيت در فضاهاي غير رسمي

قاطعيت در موقعيت‌ها به شما كمك مي‌كند تا بتوانيد در مقابل خواسته‌هاي ديگران سر فرود نياورده و خواسته خودتان را اولويت قرار دهيد. برخي از اصول قاطعيت در موقعيتي كه ممكن است رودربايستي نماييد، شامل موارد زير مي‌شوند.

• به اندازه پاسخ داده و با زبان بدن خود همراه شويد.
• دليل‌تان را صادقانه بگوييد و با اصرار طرف مقابل آن را عوض نكنيد.
• تصميم نهايي خود را بيان كرده و از دادن اميد اجتناب كنيد.
• بعد از سه بار درخواست مجدد حس‌هاي مثبت را با شيوه‌هاي ديگر بيان كنيد.
• اگر توهيني شد، به آن اهيمت ندهيد و تصميم خود را با زبان مودبانه تكرار كنيد.

فن TA براي بيان قاطعيت

براي مقابله با خواسته‌هاي نابجاي ديگران مي‌توانيد از فن TA نيز استفاده كنيد. در اين روش شما مي‌توانيد با استفاده از 3 مرحله زير از خواسته‌هاي خود محافظت كنيد. در كنار آن نيز بايد بتوانيد در روابط اجتماعي خود موفق عمل كنيد تا به نتيجه دلخواه برسيد.

1. وقفه ايجاد كنيد.
2. پيامدها را بيان كنيد.
3. موضوع را تغيير دهيد.

مثال: وقتي دوستتون مي خواهد ماشين شما را قرض بگيرد و قرار است رودربايستي را كنار بگذاريد.

1. من  ممنونم كه اينقدر با من احساس صميميت مي كني
2. من ماشين را براي انجام كارهاي اداري احتياج دارم
3. نمي توانم آن را به تو قرض بدهم
4. (اگر بيشتر اصرار كرد) اين خوشحالم مي‌كنه كه اينقدر با من احساس راحتي داري
5. (اگر گفت تو خيلي خسيسي) بله حق با توئه
6. به نظرت درسته كه كارهاي اداري من باقي بمونه چون تو با ماشينم رفتي شمال
7. (اگر همچنان اصرار ورزيد اين بار با تن صدايي كمي بلندتر بگوييد) چند بار خدمتتان عرض كردم نمي‌توانم
8. (اگر گفت خيلي نامردي) بله من نامردم
9. اگر تو جاي من بودي حاضر مي‌شدي به خاطر سفر دوستت كارات باقي بمونه؟
10. (اگر اصرار ادامه داشت و زير بار نرفت و لحنش را تند كرد) فكر مي‌كنم تو الان در موقعيت صحبت كردن نيستي
11. اگر ماشين را به تو بدم و توي مسير تصادف كني خودت پاسخگو مي‌شوي؟
12. خوب از مامانت اينا بگو حالشون خوبه؟

براي آگاهي بيشتر در زمينه روابط اجتماعي كليك كنيد. 

نكات مهم براي مقابله با رودربايستي

در بسياري از شرايط ماندن بر سر تصميم و نه گفتن كار دشواري مي‌شود، اما با تمرين مي‌توانيد مهارت خود را بيشتر كرده و راحت‌تر با اين شرايط برخورد داشته باشيد. براي اين منظور نكات زير را فراموش نكنيد.

• نگذاريد اصرار او نظر شما را عوض كند.
• دليل ابتدايي كه مطرح مي‌كنيد راعوض نكنيد.
• فقط درصد كمي از نزديكان هستند كه نياز هست تا مرحله آخر با آن‌ها پيش رويد اغلب تا مرحله 3-4 عقب نشيني مي‌كنند.
• جملاتي كه بار تعارف دارند را تكرار نكنيد.
• قاطعيت را از افراد غريبه‌تر شروع كنيد تا نسبت به آشنايان هم تواناتر شويد.

جمع بندي

اعمال موارد گفته شده به تنهايي ممكن است به طور كامل قابل انجام نباشد. در اين مسير از يك دوست درخواست كنيد تا بتواند به شما براي ماندن بر سر تصميماتتان كمك كند. به ياد داشته باشيد در ابتداي مسير احتمال دلخوري و ناراحتي‌ها زياد خواهد بود؛ اما بعد از مدتي تنها كساني كه واقعا به دنبال ارتباط با شما هستند، در كنارتان مي‌مانند. همان افرادي كه موجب خوشحالي شما شده و به سلامتي شما اهميت مي‌دهند. اما چون احتمالا تمامي روابطتان بر اساس رودربايستي است، كمك گرفتن از يك فردي كه شما را درك كرده و راه‌هايي براي تغيير اين شرايط بداند مفيد خواهد بود. روانشناسان با مطالعه و آگاهي در زمينه‌هاي شناختي بهتر مي‌توانند شما را براي رسيدن به اهدافتان راهنمايي كنند.

براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

سوالات متداول

- نقش خانواده در افزايش مهارت‌هاي ارتباطي و رهايي از تله رودربايستي چيست؟

خانواده با سبك فرزند پروري خود تأثير بسزايي در ميزان جرات مندي و قاطعيت افراد مي‌گذارد. براي مثال والديني كه دائماً ارزشمندي رفتار فرزند خود را به دريافت تأييد از جانب ديگران گره مي‌زنند به طور غير مستقيم اين باور را در آن‌ها پرورش مي‌دهند كه همواره بايد ديگران را از خود راضي نگه دارند و همين مسئله باعث مي‌شود كه فرد هنگام رو به رو شدن با درخواست‌هاي نا به جاي ديگران دچار اضطراب شده و نتواند عملكرد مناسبي را از خود نشان دهد.

همچنين براي آنكه بدانيد در هر موقعيتي چگونه رفتار كنيد خواندن مقاله مهارت هاي ارتباطي به شما كمك مي‌كند.

- رودربايستي در فرهنگ ما چه جايگاهي دارد؟

باورهاي فرهنگي ما در عدم قاطعيت افراد و بروز زياد رودربايستي تأثير بسزايي دارند. در واقع افكاري كه اساس و زيربناي رودربايستي را تشكيل مي‌دهند از پدر و مادر و نسل‌هاي گذشته ما به گونه‌اي به ارث رسيده‌اند و به مرور زمان تقويت شده‌اند. براي مثال در فرهنگ ما ممكن است قبول درخواست ديگران حتي در شرايطي كه خود براي آن آمادگي نداريم ارزشمند تلقي شده يا نه گفتن قاطع نوعي جسارت و بي‌احترامي در نظر گرفته شود. همين مسئله باعث مي‌شود كه افراد كم‌تر رفتارهاي جرات مندانه را تمرين كنند و بيشتر تحت تأثير رودر بايستي قرار بگيرند. 

براي دريافت مشاوره در زمينه روابط و بيان خواسته ها مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: رودربايستي