بي اشتهايي عصبي يا آنوركسيا نوعي اختلال رواني است كه طي آن شخص با وجود گرسنگي، از خوردن غذا به حد كافي اجتناب مي‌كند و با كاهش وزن و لاغري شديد مواجه مي‌شود. ادامه اين روند، به دليل كاهش فشار خون و ضربان نامنظم قلب، مي‌تواند منجر به مرگ نيز شود. نگراني‌ها در مورد اضافه وزن، مي‌تواند آنقدر شديد باشد كه به آسيب‌هاي رواني ديگري مانند بيماري وسواس فكري، افسردگي، اختلالات اضطرابي و... نيز مبتلا شويد. متاسفانه آسيب‌هاي جسمي و رواني ناشي از اين اختلال آنقدر زياد است كه عملا در كاركرد اجتماعي و بهزيستي‌تان اخلال ايجاد مي‌كند. با بهره گيري از مشاوره روانشناسي، اين شانس را به دست مي‌آوريد كه از وخيم‌تر شدن اوضاع جلوگيري كنيد و هر چه زودتر به روند عادي زندگي‌تان بازگرديد. در اين مقاله به بررسي بي اشتهايي عصبي، نشانه‌ها، علل بروز و روش‌هاي درماني آن مي‌پردازيم. 

منبع: آنوركسيا يا بي اشتهايي عصبي

بي اشتهايي عصبي

بي اشتهايي عصبي يا آنوركسيا يكي از انواع اختلالات خوردن است كه بيشتر در دختران بروز پيدا مي‌كند. نشانه اصلي در بي اشتهايي عصبي، ترس بيمارگون از اضافه وزن و عدم كنترل بر ميزان غذا خوردن است. به طور كلي اين اختلال با سه ويژگي عدم رضايت از وزن كنوني، ترس و نگراني غير منطقي از چاق شدن، تصوير بدني نامناسب و برداشت اشتباه از اندام خود مشخص مي‌شود؛ افراد مبتلا به كم خوري عصبي، به اراده قوي در رعايت رژيم غذايي خود مي‌بالند، برعكس آنچه در پرخوري عصبي شاهد آن هستيم كه فرد به دليل ناتواني در كنترل خود شرمنده مي‌شود.

براي آگاهي بيشتر درباره اختلالات خوردن كليك كنيد.

علايم بي اشتهايي عصبي

فرد مبتلا به آنوركسيا ممكن است نشانه‌هايي كه در ادامه ذكر كرديم را به صورت خفيف تا شديد تجربه كند.

_ كاهش وزن شديد، در اثر نخوردن غذاي كافي و عدم كسب انرژي لازم

_ فرد از افزايش وزن يا چاق شدن به شدت مي‌ترسد، يا به طور دائم رفتارهايي پيش مي‌گيرد كه مانع افزايش وزن مي‌شوند، حتي زماني كه كمبود وزن چشمگير باشد.

_ شخص از وزن بدن يا شكل اندام خود برداشت اشتباه مي‌كند، ارزشي كه شخص براي خودش قائل مي‌شود به طور غيرمنطقي تحت تأثير وزن بدن يا شكل اندامش است.

دو دسته بندي عمده در اختلال كم خوري عصبي

افراد مبتلا به آنوركسيا به دو دسته تقسيم مي‌شوند.

_گروه محدود كننده: كه در اين دسته افراد سعي مي‌كنند كالري كمي به بدنشان برسد و با كم خوردن غذا و يا ورزش‌هاي شديد و افراطي مشخص مي‌شوند.

_گروه پاكسازي كننده: اين دسته از افراد پس از دريافت كمي كالري با تصور نادرست اينكه چاق مي‌شوند به سمت ملين‌ها روي مي‌آورند و يا با اعمالي نظير استفراغ سعي در دفع مواد دريافتي دارند. 

عوارض و پيامدهاي بي اشتهايي عصبي چيست؟

بي اشتهايي عصبي، براي فرد پيامدها و خطراتي را ايجاد خواهد كرد، به طوري كه براي جبران آن‌ها گاهي نياز به رسيدگي پزشكي و تخصصي است. از جمله عوارض اختلال بي اشتهايي عصبي شامل موارد زير هستند.

_ وزن كم بدن، ناخن‌هاي شكننده، ريزش مو و پوكي استخوان‌ها

_ خشكي پوست و رنگ پريدگي

_ تجربه علائم فيزيكي مانند سرگيجه، بي خوابي، خستگي، تيره شدن انگشتان، كم آبي بدن، قاعدگي نامنظم، فشار خون پايين، كاهش دماي بدن، دندان قروچه، ورم پاها و بازوها و...

_ تجربه علائم رفتاري و احساسي مانند انكار گرسنگي، دروغ گفتن درباره غذاي مصرفي، كاهش ميل جنسي، خود را با لباس‌هاي زياد پوشاندن، ورزش كردن افراطي، خروج از فعاليت‌هاي اجتماعي و انزوا طلبي و...

_ بروز اختلال هاي رواني مانند افسردگي، وسواس فكري-عملي، اختلال شخصيت، اختلال بدريخت انگاري و اختلالات اضطرابي 

براي آشنايي بيشتر با اختلالات شخصيت و بدريخت انگاري كليك كنيد.

تشخيص آنوركسيا چگونه امكان پذير است؟

براي تشخيص بي اشتهايي عصبي نياز به بررسي‌هاي جامع توسط پزشكان و روانشناسان وجود دارد. پزشكان اغلب براي آنكه مطمئن شوند كه مراجعه كننده دچار بي اشتهايي عصبي شده‌ است يكسري آزمايشات را براي فرد مشخص خواهند كرد. به طور مثال آزمايش‌هاي فيزيكي مانند بررسي قد و وزن، ضربان قلب، فشار خون و همچنين بررسي مشكلات پوستي در كنار آزمايش‌هايي مانند اندازه گيري گلبول‌هاي قرمز، بررسي غده تيروئيد و عملكرد كليه و كبد از فرد انجام مي‌پذيرد. همچنين با استفاده از اشعه ايكس به بررسي تراكم استخوان مي‌پردازند. در كنار اين مسئله براي بررسي سلامت روان فرد و عدم وجود اختلالات رواني نيز روانشناس احساسات، افكار و باورهاي فرد را بررسي مي‌كند.

براي آشنايي بيشتر با اختلالات رواني كليك كنيد.

علل بي اشتهايي عصبي

مجموعه‌اي از عوامل زيستي، رواني و فرهنگي براي بروز اختلال بي اشتهايي عصبي شناسايي شده‌اند كه در ادامه بيشتر درباره آنان صحبت خواهيم كرد. 

عوامل زيستي: ژنتيك يا سابقه خانوادگي بي اشتهايي عصبي و تاثيرات هورموني در اين بيماري نقش دارند. به طور مثال برخي از افراد تمايل ژنتيكي به حساسيت، لجاجت و كمال گرايي دارند كه همه اين نشانه‌ها با آنوركسيا در ارتباط است. 

عوامل رواني: استرس‌هاي رواني، دغدغه‌هاي خانوادگي يا جنسي و ترس بيمارگونه از اضافه وزن مي‌توانند تاثير مستقيم بر اين بيماري بگذارند. به طور مثال افرادي كه دچار ابتلا به يكي از انواع اختلالات اضطرابي هستند با غذا نخوردن سعي مي‌كنند تا بر اضطراب خود غلبه كنند. 

عوامل فرهنگي: در نظر گرفتن لاغري به عنوان مد روز (مظهر زيبايي‌)، ترس از چاقي با وجود لاغر بودن، تبليغات گسترده در رسانه‌ها و تلقي شدن لاغري به عنوان يك ارزش همه و همه مي‌توانند بر بي اشتهايي عصبي تاثير بگذارند. متاسفانه در جامعه ايران نيز اين مسئله به يك مشكل تبديل شده است و افراد تمايل دارند كه لاغر بمانند.

براي اطلاع بيشتر درباره انواع اختلالات اضطرابي كليك كنيد.

درمان بي اشتهايي عصبي

همان طور كه قبلا اشاره كرديم بي اشتهايي عصبي يا آنوركسيا با عوارض بالاي جسماني و رواني همراه است. همچنين در مواردي كه سو مصرف مواد همزمان با بي اشتهايي عصبي وجود داشته باشد، پيش بيني كننده‌اي قوي براي خودكشي است. در نتيجه اقدامات درماني اهميت بسياري دارد. براي آگاهي بيشتر درباره سوء مصرف مواد و خودكشي كليك كنيد.

دارو درماني آنوركسيا

براي اختلال بي اشتهايي عصبي به صورت كلي داروي خاصي وجود ندارد، اما در صورت بروز عوارض جانبي مانند ضربان نامنظم قلب، ريزش مو و ...  نياز به مراقبت پزشكي و استفاده از داروها وجود دارد.

روان درماني آنوركسيا

روان درماني در كنار درمان‌هاي دارويي و پزشكي لازمه يك درمان ريشه‌اي و كامل براي افراد مبتلا به اختلال بي اشتهايي عصبي است، از جمله درمان‌هاي مناسب در اين حيطه مي‌توان به موارد زير اشاره كرد.  براي آگاهي بيشتر در زمينه روان درماني كليك كنيد.

درمان بين فردي آنوركسيا

در درمان بين فردي به شما كمك مي‌شود، با اعتماد به نفس بيشتر و شناخت بهتر، راه حل‌هاي منطقي براي برخورد با مشكلات و استرس‌هايتان انتخاب كنيد. در نتيجه اضطراب‌ها و برداشت‌هاي غلط و اشتباه خود را كنترل و تصحيح كنيد.

براي شناخت بيشتر در زمينه افزايش اعتماد به نفس كليك كنيد.

درمان شناختي رفتاري آنوركسيا

در درمان شناختي رفتاري، معمولا به شناسايي افكار ناكارآمد و اعمال ناسازگاري كه در جهت تقويت اختلال آنوركسيا انجام مي‌گيرد، كمك مي‌كند. در اين نوع درمان، درمانگر معمولا با دادن تكاليف در منزل و در بين جلسات درماني سعي بر تصحيح شناخت‌هاي غلط شما دارد. براي اطلاع بيشتر درباره درمان بي اشتهايي عصبي كليك كنيد.

خانواده درماني آنوركسيا

زماني كه شخص مبتلا به اختلال كم اشتهايي عصبي نمي‌تواند برداشت‌هاي درستي در مورد سلامتي خود داشته باشد، درمانگر از رويكرد خانواده درماني بهره مند شود. در اين درمان ابتدا مشكلات و تعارضات خانوادگي هدف قرار مي‌گيرد و تلاش براي حل آن‌هاست و در ادامه تشويق خانواده براي حمايت از شخص مبتلا به اختلال كم خوري عصبي بسيار اهميت دارد. براي اطلاع از روند دريافت مشاوره خانواده كليك كنيد.

درمان گروهي آنوركسيا

در گروه درماني با افراد ديگري كه به اختلال كم خوري عصبي دچار هستند آشنا مي‌شويد و از اين طريق مي‌توانيد با عوارض اين اختلال و تاثيرات آن بر زندگي شخصي و اجتماعي بيشتر آشنا شويد، در واقع به بينش نسبي در مورد اختلال برسيد. 

لازم به ذكر است علم روانشناسي با پيشرفتي كه در دهه‌هاي گذشته داشته، توانسته با ابداع روش‌هاي مختلف بدون استفاده از دارو، درمان بسياري از بيماري‌هاي خلقي را ميسر كند. لذا آثار مراجعه به روانشناس در بلند مدت مشهودتر خواهد شد.

براي آشنايي بيشتر با علم روانشناسي و گروه درماني كليك كنيد.

سوالات متداول

فرد مبتلا به آنوركسيا از چه مشكلات ديگري نيز ممكن است رنج ببرد؟ 

اين افراد معمولا به خاطر شرايطي كه تجربه مي‌كنند مستعد ابتلا به افسردگي و وسواس فكري عملي هستند. در واقع نشانه‌هايي از جمله خلق و خوي پايين و افسرده و همچنين مشغله فكري و درگيري‌هاي ذهني به مرور باعث مي‌شود اين افراد با اين اختلالات دست و پنجه نرم كنند.

براي اطلاع درباره افسردگي و وسواس فكري عملي كليك كنيد.

چه عواملي مي‌توانند نقش تعيين كننده‌اي در ابتلا به آنوركسيا داشته باشند؟

به طوركلي خانم‌ها بيشتر از مردان مستعد ابتلا به بي اشتهايي عصبي هستند. همچنين افراد در سن 10 تا 30 سالگي احتمال بيشتري دارد كه به آنوركسيا دچار شوند. در كنار اين مسائل سابقه خانوادگي، تغيير و تحول در محل زندگي و تبليغات اجتماعي نيز موثر هستند. 

براي دريافت مشاوره در زمينه تشخيص و درمان آنوركسيا مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: آنوركسيا يا بي اشتهايي عصبي