اختلالات طيف اوتيسم (ASD) يا بيماري درخودماندگي طيف وسيعي از اختلالات مغزي و روانپزشكي با منشا عصب شناختي و علائم اختلالات رفتاري بوده كه مهم ترين ملاك تشخيصي آن نقص در رشد زبان و ناتواني در برقراي ارتباط با ديگران مي‌باشد. بسيار مهم است كه والدين از علائم اوتيسم آگاه باشند تا هرچه سريع‌تر آن راشناسايي كرده و از خدمات درماني براي سازگاري بيشتر كودك و افزايش مهارت‌هاي ارتباطي او استفاده كنند. اوتيسم در بزرگسالي نيز مي‌تواند مشكلات زيادي را براي فرد ايجاد نمايد، بنابراين مداخله و درمان به موقع در كودكي بسيار مهم و ضروري است. در اين مقاله به بررسي كامل اختلالات طيف اوتيسم مي‌پردازيم. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه اختلالات عصبي رشدي كليك كنيد.

منبع: اوتيسم | آشنايي

اختلالات طيف اوتيسم

اوتيسم يا در خودماندگي، بيماري عصب شناختي است كه با نشانه‌هاي نقص در ارتباط و گفتار تشخيص داده مي‌شود. به دليل طيف وسيعي از نشانه‌ها و ناهنجاري‌ها در كودكان مبتلا به آن اختلال طيف اوتيسم مي‌گويند. بيماري درخودماندگي مي‌تواند زندگي فرد را بسته به علائم به صورت خفيف تا شديد تحت تاثير قرار دهد. شيوع اوتيسم در پسران حدود 5 تا 4 برابر دختران است. علائم اوتيسم در همان سه سال اول زندگي كودك قابل تشخيص مي‌باشد اما با اين حال در سنين 36-18 ماهگي بارزتر خواهد شد؛ چرا كه نشانه‌هاي بارز اختلالات طيف اوتيسم تاخير يا انحراف در رشد مهارت‌هاي اجتماعي، شناختي و ارتباطات كلامي و غير كلامي كودك است.

نشانه هاي اختلال اوتيسم

نشانه‌هاي زير در كودكان مبتلا به اوتيسم يا بيماري درخودماندگي از خفيف تا شديد مشخص مي‌شود. با توجه به شدت بيماري كودك تحت درمان و آموزش قرار مي‌گيرد. برخي از اين نشانه‌ها عبارتند از:

_اجتناب از تماس چشمي و تماس فيزيكي با ديگران

_تمايل به تنهايي، عدم پاسخ به لبخند والدين پس از 6 ماهگي، داشتن ارتباط محدود و كم با اطرافيان، عدم تمايل به جواب دادن به صداها و ديگران و بي توجهي نسبت به محرك‌هاي محيطي

_تكان خوردن، چرخيدن و انجام ديگر حركات تكراري و رفتارهاي كليشه اي

_تاخير در حرف زدن، صحبت‌هاي تكراري با كلمات و عبارات كوتاه

_ناتواني در بروز هيجانات و احساسات خود و فهم احساسات ديگران

_عدم انطباق با تغييرات كوچك در زندگي روزمره و تمايل به حفظ ثبات در موقعيت‌هاي مختلف

_مشكلات جسمي مانند هماهنگي ضعيف بين اجزاي بدن، كنترل ضعيف دست، مشكلات معده مانند يبوست

_پرخاشگري و امكان آسيب رساندن به خود و ديگري

علاوه بر نشانه‌هاي ذكر شده، والدين و متخصصان مي‌توانند با شناسايي نشانه هاي اوليه اوتيسم، هر چه زودتر براي درمان اقدام نمايند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه نشانه هاي اوليه اوتيسم كليك كنيد.

دلايل اختلال اوتيسم

علت قطعي اختلالات طيف اوتيسم مشخص نيست با اين حال عوامل زير را در بروز درخودماندگي موثر شناخته شده اند:

_ نقش عوامل ارثي يا ژنتيكي

_ صدمه‌هاي احتمالي پيش از تولد مانند اختلال در اكسيژن رساني حين زايمان

_ افزايش حجم مغز در لوب‌هاي پس سري، آهيانه، گيجگاهي

_ سطوح غير طبيعي انتقال دهنده‌هاي دوپامين و سروتونين در مايع مغزي_ نخاعي

علائم و نشانه هاي اوتيسم در سنين مختلف كودك

نشانه‌هاي اوتيسم در سنين مختلف كودك به شرح زير مي‌باشد:

1.كمتر از يك سال

اگر كودك‌تان مبتلا به اختلالات طيف اوتيسم باشد، متوجه مي‌شويد كه در سن 1 سالگي ارتباط چشمي زيادي با شما برقرار نمي‌كند. همچنين در هنگم صدا زدن واكنشي نشان نداده و به لبخند اطرافيان پاسخي نمي‌دهد. توجهي به حضورتان ندارد و براي بغل كردن هيچ هيجاني از خود نشان نمي‌دهد. به طور واضح متوجه عدم تمايل او به تبادلات اجتماعي مي‌شويد. بازي‌هاي تكي و تنها بودن را به جمع و شلوغي ترجيح مي‌دهد. ناتواني در بيان هيجانات و حس كنجكاوي بسيار پايين، ترس‌هاي عجيب از بعضي اشيا، آرامش بيش از حد يا ناآرامي فراوان نيز از علائم اوتيسم در سنين 1 سالگي است.

2. دو تا پنج سالگي

در سن 2 تا 5 سالگي كودك مبتلا به اوتيسم علاقه‌اي به بازي با كودكان ديگر ندارد. توانايي و سرعت يادگيري كلمات در او بسيار كم بوده و حتي شايد از عبارات دو كلمه‌اي هم استفاده نكند. بيشترين علائم اوتيسم در اين سنين ظاهر مي‌شوند.

3. سنين مدرسه

در سنين مدرسه و اواخر دوران كودكي، ناهنجاري‌هاي رشدي خصوصا در استفاده از زبان و اختلالات ارتباطي مانند ناتواني در بازي با همسالان خود و اختلالات اجتماعي مانند ناتواني در برقراري ارتباط با بزرگترها، عدم درك ديگران و پافشاري بر عقايد و نظرات خود مي‌تواند از نشانه‌هاي بيماري اوتيسم باشد.

تقسيم بندي اختلال طيف اوتيسم بر اساس ميزان شدت

در جديدترين نسخه راهنماي تشخيصي و آماري اختلال‌هاي رواني (DSM-5) اختلال طيف اوتيسم از نظر شدت به 3 دسته تقسيم شده است كه موارد زير را شامل مي‌شود:

1. درجه يك: نيازمند حمايت

افرادي كه در طبقه بندي اختلال طيف اوتيسم به عنوان گروه درجه يك مشخص مي‌شوند:

براي شروع روابط اجتماعي به طور واضحي مشكل دارند به طوري كه اغلب هنگام دعوت ديگران براي ارتباط اجتماعي پاسخ‌هاي غير معمولي مي‌دهند و تلاش‌هاي ناموفقي مي‌كنند كه اكثراً به شكست مي‌انجامد. با اين حال آن‌ها معمولاً تمايلات اندكي براي تعاملات اجتماعي دارند و كاركرد بين فردي‌شان به طور كامل مختل نشده است.

براي مثال ممكن است تنها در مكالمات رو در رو مشكل داشته باشند اما در ساير روابط بتوانند عملكرد خود را در حد متوسط حفظ كنند. تلاش‌ اوتيستيك‌هاي درجه يك براي دوست يابي از جانب ديگران عجيب و غريب به نظر مي‌رسد و اكثراً به شكست مي‌انجامد. در نهايت اين افراد به دليل نقايص اجتماعي مذكور نيازمند كمك هستند و بدون حمايت‌هاي درجا دچار محدوديت‌هاي زيادي مي‌شوند.

2. درجه دو: نيازمند حمايت قابل توجه

افرادي كه از نظر شدت اختلال طيف اوتيسم نمره 2 دريافت مي‌كنند نقايص قابل توجهي در ارتباطات كلامي و غير كلامي دارند كه حتي با وجود حمايت ديگران نيز كاملاً آشكار باقي مي‌ماند. اين افراد معمولاً علايق محدودي دارند و در پاسخ به ديگران تنها از جملات ساده استفاده مي‌كنند. هم چنين ارتباطات غير كلامي آن‌ها به طور واضحي عجيب و غريب به نظر مي‌رسند.

3. درجه سه: نيازمند حمايت بسيار زياد

گرفتن تشخيص درجه 3 براي اختلال طيف اوتيسم به معناي وجود نقايص عمده در ارتباطات كلامي و غير كلامي است كه منجر به اختلال شديد در عملكرد فرد مي‌شوند. مشكلات اين افراد در ارتباط اجتماعي در حدي است كه بسيار كم براي تعامل با ديگران پيش‌قدم مي‌شوند و دعوت ديگران براي رابطه را نيز اكثراً قبول نمي‌كنند. مثلاً فردي كه دايره لغات قابل فهم كمي دارد به ندرت براي گفت و گو پيش‌قدم مي‌شود و اگر درخواستي داشته باشد معمولاً از روش‌هاي غير معمول و غريبي براي ابراز خواسته‌هاي خود استفاده مي‌كند. در اين درجه والدين نقش بسيار مهمي دارند و ضروري است كه حتما از كمك يك روانشناس بهره‌مند شوند. براي آگاهي بيشتر در زمينه والدين كودكان اوتيستيك كليك كنيد.

عوامل خطرساز اختلال طيف اوتيسم

عوامل محيطي و زيستي مختلفي مي‌توانند در بروز اين مشكل نقش داشته باشند كه معمولاً در تعامل با يكديگر عمل كرده و به اين ترتيب شدت اختلال را نيز تحت تأثير قرار مي‌دهند. ما در ادامه به بررسي جداگانه عوامل خطرساز اختلال طيف اوتيسم پرداخته‌ايم:

1. عوامل محيطي

سن بالاي والدين، وزن پايين هنگام تولد و مواجهه با والپروات در دوران جنيني از جمله مهم‌ترين عوامل محيطي هستند كه خطر ابتلا به اختلال طيف اوتيسم را در افراد افزايش مي‌دهند. البته توجه داشته باشيد كه اين عوامل تنها فاكتورهاي خطرساز هستند و به طور قطع بروز اوتيسم را تعيين نمي‌كنند.

2. عوامل زيستي

عوامل زيستي از جمله ژنتيك و فيزيولوژي بدن فرد نيز مي‌تواند در ابتلا به اختلال طيف اوتيسم تأثيرگذار باشد. مطالعات انجام شده در اين زمينه، نقش وراثت در بروز اوتيسم را بر اساس همگامي دوقلوهاي همسان چيزي در حدود 37 تا 90 درصد تخمين مي‌زنند. هم چنين تازه‌ ترين پژوهش‌ها نشان داده كه در 15 درصد موارد اختلال طيف اوتيسم با يك جهش ژنتيكي همراه است.

ميزان شيوع اختلال طيف اوتيسم

در مطالعات جديد ميزان شيوع اين اختلال در آمريكا و ساير كشورهاي جهان چيزي در حدود 1 درصد گزارش شده است. هم چنين پژوهش‌ها بيانگر اين است كه ميزان ابتلاي كودكان و بزرگسالان دچار اوتيسم مشابه يكديگر است و باهم تفاوت چنداني ندارد.

تفاوت‌هاي جنسيتي در ميزان ابتلا به اوتيسم

جالب است بدانيد كه مطالعات همه گير شناسي، شيوع اوتيسم در پسران را 4 برابر بيشتر از دختران گزارش مي‌دهد.  البته اين مسئله مي‌تواند به دليل تظاهرات خفيف‌تر مشكلات ارتباطي و اجتماعي در دختران باشد كه باعث مي‌شود بسياري از آن‌ها به موقع تشخيص مناسب دريافت نكنند و به نوعي ناديده گرفته شوند. در نتيجه 4 برابر بودن آمار پسران در ابتلا به اوتيسم لزوماً به معناي وجود يك فاكتور جنسيتي مؤثر در بروز اختلال اوتيسم نيست و مي‌تواند به محدوديت‌هاي آماري و تشخيصي در اين زمينه اشاره داشته باشد.

تفاوت اوتيسم با اختلال‌هاي زباني

اختلال زباني نوع ديگري از اختلالات عصبي رشدي است كه در دوران كودكي اتفاق مي‌افتد. در برخي از انواع اين اختلال، مشكلات ارتباطي و اجتماعي مختلفي اتفاق مي‌افتند كه نبايد با اوتيسم اشتباه گرفته شوند. چراكه روند درمان متناسب با نوع تشخيصي كه كودك دريافت مي‌كند متفاوت خواهد بود. از جمله تفاوت‌هايي كه متخصصان با كمك آن‌ها اين دو اختلال را از هم تفكيك مي‌كنند مي‌توان به اين مسئله اشاره كرد كه در اختلالات زباني ناهنجاري‌هاي غير كلامي و الگوهاي تكراري رفتار، علايق و فعاليت‌ها ديده نمي‌شود. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه كودكان استثنايي كليك كنيد.

ازدواج افراد مبتلا به اوتيسم

بسياري از افراد با اين سؤال مواجه مي‌شوند كه آيا افراد مبتلا به اوتيسم قادر به تشكيل خانواده هستند؟ جواب اين سؤال به سطح عملكرد و شدت اختلال فرد بستگي دارد. درواقع افرادي كه دچار اوتيسم درجه يك هستند و با دريافت حمايت مي‌توانند سطح متوسطي از ارتباطات اجتماعي را تجربه كنند، نسبت به ساير افراد مبتلا به اين مشكل از قابليت بيشتري براي ازدواج كردن برخوردارند.

اما اوتيسم درجه دو و درجه سه در صورت ازدواج با مشكلات بسيار بيشتري رو به رو خواهد بود كه اوضاع را براي دو طرف دشوار خواهد كرد. از همين رو بسيار اهميت دارد كه قبل از ازدواج با اين افراد از  ماهيت و شدت مشكل آن‌ها اطلاع كافي داشته باشيد و محدوديت‌هاي پيش رو را با ديد باز بررسي نماييد. توجه به اين نكته نيز اهميت دارد كه بدانيد ابتلا به اوتيسم لزوماً به معناي ناتواني در تشكيل خانواده و ازدواج نيست و تنها وجود چالش‌هاي بيشتر در اين مسير را به شما نشان مي‌دهد. در نهايت اينكه اين تصميم به عوامل بسيار زيادي بستگي دارد و ضروري است كه حتما با يك روانشناس مشورت نماييد. 

تشخيص و روش هاي درمان اختلالات طيف اوتيسم

تشخيص و درمان اوتيسم بر عهده روانشناسان، روانپزشكان، متخصصين مغز و اعصاب، متخصصان رشد و آسيب شناسان گفتار و زبان است. هدف اصلي روش‌هاي مختلف درمان، افزايش توان ارتباطي و مهارت‌هاي زندگي روزمره، كاهش مشكلات رفتار مانند جرح خويشتن و پرخاشگري بيماران است. براي رسيدن به اين اهداف روان درمانگر معمولا از روش شرطي سازي كنشي استفاده مي‌كنند. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه رفتاردرماني كودكان اوتيسم كليك كنيد.

همچنين مراقبت از كودك اوتيسم، نگراني و مشكلات زيادي براي والدين كودكان اوتيستيك به همراه دارد كه در اين صورت بهره مندي از خدمات مشاوره كودك اهميت دارد. براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

در موارد شديد بيماري، داروهاي ضد روان پريشي در كاهش رفتارهاي پرخاشگرانه فرد مبتلا به اوتيسم تجويز مي‌شوند. براي كسب آگاهي بيشتر در زمينه درمان، توصيه مي‌شود كه مقاله درمان اوتيسم را مطالعه فرماييد.

براي دريافت مشاوره در زمينه اختلالات مربوط به كودكان مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: اوتيسم | آشنايي