بسياري از والدين تصور مي‌كنند كه آموزش مفاهيم اخلاقي به كودكان بايد از طريق مدرسه و در سنين دبستان انجام گيرد و آنان نيازي نيست كه درباره اخلاق و اصول آن با كودك صحبت كنند. اما بايد توجه داشته باشيد آموزش مفاهيم اخلاقي اگر همزمان با رشد كودك و در دوران خردسالي شروع شود، به مراتب نتايج بهتري در آينده خواهد داشت. شما با عنوان والدين بايد بتوانيد با استفاده از ابزاهاي مختلفي از جمله پازل، داستان و در حين بازي با كودك، اصول اخلاقي را به او آموزش دهيد. كودكان با توجه به درك و شرايط سني خود اين مفاهيم را فراگرفته و در روابط خود به كار مي‌برند. در اين راستا والدين ابتدا بايد بدانند كه چه مفاهيمي را بايد به كودك آموزش دهند و در كنار آن با بهره بردن از مشاوره كودك در راستاي رشد اخلاقي كودك حركت نمايند. 

منبع: آموزش اخلاق

اصول كلي آموزش اخلاق به كودكان تا 10 سالگي

طبق ديدگاه روانشناسان در زمينه رشد اخلاقي، قضاوت اخلاقي كودكان بستگي به سن و رشد شناختي آن‌ها دارد. قضاوت اخلاقي كودكان تا پيش از 10 سالگي بيشتر بر مبناي اجتناب از مجازات و كسب پاداش مي‌باشد. به اين معنا كه كودكان از اصول اخلاقي پيروي مي‌كنند كه در ازاي آن پاداش بگيرند و از رفتارهايي دوري مي‌كنند كه بدانند پيامد آن تنبيه است. 

با اين حال نبايد در تنبيه كودكان يا پاداش و تشويق كودكان زياده روي كرد. بلكه براي آن كه بتوانيد كودكي مودب و خوب تربيت كنيد، بايد از روش‌هاي صحيح فرزندپروري آگاهي داشته باشيد و كودك را بيش از حد به پيامدهاي بيروني وابسته نگه نداريد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه تنبيه كودكان و تشويق كودكان كليك كنيد.

روش هاي آموزش اخلاق به كودكان چيست؟

شايد براي بسياري از پدر و مادرها عجيب باشد كه بخواهند ارزش‌ها و برخي اصول اخلاقي را به كودكان خردسال خود آموزش دهند. اما بايد بدانيد آموزش اخلاق به كودكان از همان دوران كودكي به آن‌ها كمك مي‌كند تا در بزرگسالي، زندگي سالم‌تر و شاداب‌تري داشته باشند. همچنين كودكان با اخلاق در زمان تجربه بحران نوجواني، كمتر به سمت انحرافات كشيده مي‌شوند. در ادامه به برخي از روش‌هاي آموزش اخلاق به كودكان اشاره خواهيم كرد.

1- كودكان رفتار شما را تقليد مي كنند

كودكان شما را الگو قرار مي‌دهند و از رفتار و طرز صحبت شما تقليد مي‌كنند. بنابراين بدون اينكه چيزي به او بگوييد رفتار خوبي با ديگران داشته باشيد مثلا مي‌توانيد از كلمات محبت آميز استفاده كنيد. كودكان آن طوري كه شما مي‌خواهيد رفتار نمي‌كنند، بلكه بيشتر سعي مي‌كنند با شما همانند سازي كرده و شبيه خودتان شوند در نتيجه به جاي نصيحت كردن سعي كنيد به رفتارهاي خودتان دقت بيشتري داشته باشيد و به ياد بسپاريد كه كودكان تا حد زيادي بازتاب رفتارهاي خودتان هستند.

2- كودكان را به راستگويي تشويق كنيد

آموزش صداقت به كودكان از جمله مهم ترين اصولي است كه بايد به كودك منتقل شود. شما كودك را به هر چيزي كه تشويق كنيد او آن را خوشايند و مخالف آن را نامطلوب مي‌داند. براي مثال هنگامي كه كودكان را به راستگويي تشويق مي‌كنيد، او از دروغگويي و افراد دروغگو بيزار مي‌شود. براي تشويق كردن كودك لازم نيست حتما جايزه خاصي را برايش در نظر بگيريد. گاهي اوقات يك لبخند ساده، گفتن جملات تحسين كننده و افتخار كردن به فرزند به خاطر راستگويي و صداقت به تنهايي براي تقويت كودك كافي است.

براي اطلاعات بيشتر درباره آموزش صداقت به كودكان كليك كنيد.

3- آموزش اخلاق به كودكان حتي با شكرگزاري از نعمت ها

به كودكان ياد بدهيد در قبال نعمت‌هايي كه خداوند به آن‌ها داده شكرگزار باشند. در واقع آنچه اهميت دارد اين است كه كودك به موضوعات ارزشمندي نظير سلامتي يا داشتن خانواده خوب بيشتر توجه كند و آن‌ها را به عنوان بديهيات زندگي در نظر نگيرد. اين امر علاوه بر رشد اخلاقي به سلامت روان كودك نيز كمك مي‌كند و ميزان رضايتمندي او را از زندگي بالا مي‌برد.

4- زندگي شاد همراه با نگرشي مثبت

والدين مي‌توانند به كودك آموزش دهند كه با استفاده از جملات مثبت در طي روز افكار مثبت را فرا بخوانند و از منفي بافي رهايي يابند. اين مسئله به كودكان كمك مي‌كند تا بتوانند به سمت خودشكوفايي پيش بروند و از دغدغه‌هاي سطحي زندگي فاصله بگيرند. افرادي كه به سمت خودشكوفايي پيش مي‌روند و نگرش مثبتي دارند به دليل داشتن ارتباطات سالم با ديگران معمولا از نظر اخلاقي نيز وضع بهتري نسبت به ديگران خواهند داشت چرا كه رشد علاقه اجتماعي در وجود آن‌ها باعث مي‌شود كه آن‌ها بخواهند موارد اخلاقي را بيشتررعايت كنند. براي مثال آن‌ها اغلب تمايل دارند كه به ديگران ياري برشانند و از آزار اطرافيان خودداري نمايند.

5- منحصر به فرد بودن هر فرد

هر شخصي افكار و باورهاي خودش را در ذهن دارد و مي‌تواند طبق باورهايش منحصر به فرد باشد. هيچ كس در دنيا شبيه هم نيست. با استفاده از اين عنوان به كودك آموزش دهيد كه استعداد و توانايي هر شخصي متفاوت است پس نبايد خودش را با كسي حتي خواهر و برادرش مقايسه كند. اگر كودكتان خودش را با ديگري مقايسه كرد، سعي نكنيد با بي اهميت جلوه دادن و يا كوچك كردن ديگري به فرزندتان احساس خوبي دهيد، بلكه مثلا مي‌توانيد او را با ديروز و امروز خودش مقايسه كنيد و يا به آن چه كه خواسته قلبي اوست بپردازيد.

آموزش منحصر به فرد بودن به كودك كمك مي‌كند تا بفهمد هركس شرايط خاصي در زندگي دارد و در نتيجه نمي‌توان به سادگي در مورد ديگران قضاوت كرد. اين مسئله باعث مي‌شود كودك همدلي بيشتري را در خود پرورش دهد و تلاش كند دنيا را از دريچه چشم ديگران بنگرد.

براي اطلاع بيشتر در زمينه آموزش به كودكان كليك كنيد.

6- اشتباهات ديگران را ببخشند

بخشيدن ديگران يكي از اصول مهم آموزش اخلاق به كودكان است. هر فردي در طول زندگي اشتباهاتي مي‌كند كه شايد به ديگران صدمه بزند. والدين مي‌توانند از همان دوره كودكي بخشش را به آن‌ها بياموزند تا در بزرگسالي انسان بهتري شوند. درحقيقت بخشيدن ديگران از فشار رواني كم مي‌كند و به آرامش كودك اضافه مي‌شود.

در اين زمينه لازم است كه به فرزندتان بياموزيد بخشش به معناي ناديده گرفتن بدرفتاري ديگران يا زير پا گذاشتن احساسات خود نيست. بخشش تنها به معناي رها كردن احساسات خصومت و كينه ايست كه در بلند مدت مي‌توانند از نظر رواني ما را تحت فشار بگذارند و منجر به پريشاني‌هاي زيادي شوند. در نتيجه كودك ياد مي‌گيرد در كنار جرات ورزي و توانايي براي گرفتن حق و حقوق خود از ديگران احساسات منفي را رها كند و ديگران را به خاطر اشتباهاتشان ببخشد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه بخشيدن ديگران كليك كنيد.

7- آموزش عدالت به كودكان

عدالت يكي ديگري از مفاهيم اخلاقي بسيار مهمي است كه كودكان بايد در مورد آن آموزش ببينند. البته آن‌ها از همان سال‌هاي ابتدايي مي‌توانند بي‌عدالتي‌ها را تشخيص داده و در برابر آن واكنش نشان دهند. با اين حال درك يك كودك 3 ساله، 5 ساله و 14 از عدالت با يكديگر تفاوت دارد. براي مثال كودكان كم سن و سال به دليل خودمحوري بالا تنها براي خود به دنبال اجراي عدالت هستند. در واقع آن‌ها دوست ندارند كه نسبت به ديگران پاداش‌ و خدمات كم‌تري را دريافت كنند اما در عين حال نسبت به اجراي بي‌عدالتي در حق ديگران بي‌توجه هستند!

در اين شرايط والدين وظيفه دارند مزاياي رعايت عدالت در سطح كلان را به زبان ساده و متناسب با سن كودك به او آموزش دهند و كمك كنند تا فرزندشان بتواند به خودي خود و فارغ از منافع شخصي ارزشمندي اين مفهوم را درك نمايد.

براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد درك كودك از عدالت كليك كنيد.

8- نشان دادن تأثير رفتارهاي كودك بر ديگران

يكي از كارهاي بسيار مهمي كه بايد در زمينه آموزش اخلاق به كودكان انجام دهيد اين است كه او را از پيامدهاي رفتارش آگاه كنيد. براي مثال برايشان توضيح دهيد كه بدرفتاري كردن با ديگران چه تأثيري روي آن‌ها مي‌گذارد و به بروز چه احساساتي مي‌انجامد. اين كار كمك مي‌كند كه كودك قابليت بالاتري براي همدلي با ديگران داشته باشد و تلاش كند تا منافع شخصي‌اش را در تضاد با ديگران قرار ندهد. در واقع كودك ياد مي‌گيرد كه خوشحالي او نبايد به بهاي رنجش ديگران تمام شود. اين مسئله كمك مي‌كند تا در كنار يادگيري مفاهيم اخلاقي، مهارت‌هاي زندگي را نيز فراگيرد.

براي آشنايي بيشتر در زمينه آموزش مهارت هاي زندگي به كودكان كليك كنيد.

9- احترام گذاشتن به ديگران از اصول آموزش اخلاق به كودكان

نياز به احترام يكي از نيازهاي اساسي همه انسان‌هاست كه مي‌تواند اساس ويژگي‌هاي روانشناختي مهمي نظير اعتماد به نفس را تشكيل دهد. براي آنكه احترام گذاشتن به ديگران را به فرزندتان ياد بدهيد لازم است كه پيش از هر چيز خودتان به او احترام بگذاريد و اين نياز دروني فرزندتان را برآورده نماييد. استفاده از كلمات مؤدبانه‌اي نظير "لطفاً" و "خواهش مي‌كنم" هنگام داشتن درخواست از كودك و صدا زدن او به شيوه‌اي محترمانه و محبت آميز به او مي‌آموزد كه در ارتباط با ديگران همانند شما رفتار كند و اصول مرتبط با احترام را رعايت كند. والديني كه در حضور فرزندشان از كلمات غير مؤدبانه استفاده مي‌كنند يا براي او به خاطر كودك بودن همانند ديگران ارزش قائل نيستند نمي‌توانند انتظار داشته باشند كه فرزندشان در ارتباط با ديگران رفتار محترمانه‌اي داشته باشد.

10- آموزش دادن به كودك در مورد لزوم عذرخواهي

بسيار اهميت دارد كه به فرزندتان بياموزيد در صورت انجام رفتار اشتباه شجاعت عذرخواهي را داشته باشد و آن را ضعيف نپندارد. اين كار باعث مي‌شود كه فرزندتان در قبال رفتارهاي خود مسئوليت بيشتري احساس كند و در نتيجه اخلاق مدارتر باشد. البته براي آموزش عذرخواهي به كودك هرگز او را مجبور به انجام رفتارهايي نكنيد كه باعث احساس تحقير و سرزنش در او شوند. آموزش گفتن جملات ساده‌اي نظير "ببخشيد" و "به خاطر كارم معذرت مي‌خواهم" براي كودك كفايت مي‌كند.

براي شناخت بيشتر در زمينه آموزش پدر و مادر كليك كنيد.

كلام آخر

توجه داشته باشيد كه با توجه به تمامي مواردي كه اشاره شد احتمالا شما نيز به اهميت اين مسئله پي برده باشيد كه نقشتان به عنوان والدين تا چه ميزان در آموزش اخلاق به كودكان موثر است. در واقع شما به عنوان اولين معلم كودك خود شناخته مي‌شويد كه مفاهيم و مهارت‌هاي بسياري را بايد به كودكتان آموزش دهيد. بسياري از والدين آگاهي درستي از اين مسئله ندارند كه چه مفاهيمي را بايد به كودك آموزش دهند. شما بايد بدانيد كه كودكان چه نيازهايي دارند و رشد اخلاقي آنان در هر سن چگونه است. در كنار اين مسئله براي آنكه بتوانيد به بهترين نحو به رشد اخلاقي فرزند خود كمك كنيد لازم است تا با يك مشاور در زمينه كودك در ارتباط باشيد. مشاور با توجه به تجربه و دانش خود مي‌تواند اصول كلي را در اختيارتان قرار دهد و مرحله به مرحله شما را ياري رساند.

براي آگاهي بيشتر در زمينه مشاوره كودك كليك كنيد.

سوالات متداول درباره آموزش اخلاق به كودكان

چطور به عنوان مادر مفاهيم اخلاقي را به فرزندم انتقال دهم؟

توجه داشته باشيد كه گاهي والدين اشتباها مفاهيم اخلاقي را بسيار فراتر از سن كودك در نظر مي‌گيرند. بسياري از افراد گاهي در سن بزرگسالي مفهومي اخلاقي را فرا مي‌گيرند؛ پس به سن كودكتان توجه داشته باشيد. دومين مسئله اين است كه استفاده از راهكارهاي نامناسب براي آموزش همواره نتيجه عكس مي‌دهد. سومين مسئله نيز اين است كه سبك فرزندپروري شما ممكن است با ايراداتي همراه باشد. در اين راستا به شما خواندن مقاله سبك هاي فرزندپروري را پيشنهاد مي‌كنيم.

براي دريافت مشاوره در زمينه آموزش اخلاق به كودك مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع: آموزش اخلاق