هموگلوبين A1C چيست؟

وظيفه ي حمل اكسيژن در خون بر عهده ي هموگلوبين است. هموگلوبين؛ پروتئين موجود در گلبول هاي قرمز است كه به گلوكز موجود در خون متصل مي شود و تركيب آن با گلوكز تقريبا 90 الي 120 روز پايدار است. اساس آزمايش اي وان سي، تركيب هموگلوبين با گلوكز است. هر چقدر ميزان قند خون فرد در طي دو الي سه ماه بيشتر از مقدار هدف باشد، هموگلوبين با درصد بيشتري با گلوكز تركيب مي شود. نوعي از هموگلوبين، هموگلوبين a نام دارد كه قسمتي از گلبول هاي قرمز خون را شامل مي شود و اكسيژن را به سلول ها و بافت هاي بدن منتقل مي كند.

مقداري از قند خون در بدن افرادي كه قند خون آن ها بالا رفته است، به هموگلوبين a متصل مي شود. اين مقدار به شدت افزايش قند خون بستگي دارد. به اين نوع از هموگلوبين كه در افراد مبتلا به ديابت با قند خون تركيب شده است، هموگلوبين A1C گفته مي شود. همان طور كه گفتيم، گلبول هاي قرمز بين 90 الي 120 روز عمر مي كنند. در صورتي كه در اين مدت قند موجود در خون بالا برود، درصد زيادي از هموگلوبين ها تبديل به هموگلوبين هاي قندي مي شوند و مي توان با اندازه گيري ميزان A1C، سطح قند خون افراد را در سه ماه گذشته ارزيابي كرد.

آزمايش هموگلوبين A1c

آزمايش هموگلوبين A1C از انواع آزمايش هاي خون رايج است كه به منظور غربالگري بيماران ديابتي به كار مي رود. اين آزمايش به بيماران ديابتي كمك مي كنند تا به واسطه ي آن، بيماري خود را كنترل كرده و ميزان بهبود بيماري را مشاهده كنند. آزمايش هموگلوبين اي وان سي، ميزان گلوكز يا همان قند خون را به علاوه ي هموگلوبين موجود در خون نشان مي دهد. همچنين نشانگر ميانگين قند خون بيمار در طول 2 الي 3 ماه گذشته است. ميزان بالاي قند خون در 2 يا 3 ماه گذشته، نتيجه ي آزمايش را تحت تأثير قرار مي دهد و نشاندهنده ي كنترل نامناسب قند خون است.

همين امر منجر به بروز عواض بيشتر بيماري ديابت مي شود. براي نمونه، ظاهر شدن عددهاي 6، 7 و 8 درصد در دستگاه سنجش هموگلوبين a1c به ترتيب قند خون 120، 150 و 180 ميلي گرم بر دسي ليتر را نشان مي دهد كه مربوط به فاصله زماني دو يا سه ماه قبل است.

اغلب لازم است تا بيماران ديابتي در طول يك سال، سه يا چهار بار اين آزمايش را انجام داده و نتايج را با پزشك در ميان بگذارند تا روند درمان بهتر صورت پذيرد. تحقيقات انجام شده نشان مي دهند كه دقيق ترين راه سنجش و ارزيابي اين كه آيا احتمال بروز عوارض ديابت مانند بيماري هاي قلبي، چشمي، كليوي، آسيب عصبي و سكته براي فرد ديابتي وجود دارد يا خير، استفاده از آزمايش اندازه گيري هموگلوبين اي وان سي است.

معرفي دستگاه اندازه گيري و سنجش هموگلوبين اي وان سي(HbA1C)

Clover A1c self يكي از انواع دستگاه هاي سنجش هموگلوبين اي وان سي است كه توسط كمپاني اينفوپيا و در كشور كره جنوبي ساخته شده است. اين دستگاه ميزان هموگلوبين اي وان سي و قند موجود در خون را به طور دقيق و با استفاده از روش مؤثر اسپكتروفتومتري كه يكي از مؤثرترين روش هاي موجود در اين زمينه است، ارزيابي مي كند. نتايج آن كاملا از دقت آزمايشگاهي برخوردار هستند و مطابق با استانداردهاي آزمايش كنترل و عوارض ديابت عمل مي كنند.

از مزاياي اين دستگاه مي توان به اين مورد اشاره كرد كه تمام اتوماتيك است، نتيجه با يك قطره كوچك خون از نوك يكي از انگشتان و در عرض 5 دقيقه حاضر مي شود، اندازه گيري آن يك مرحله اي است و داراي تأييديه از سازمان غذا و داروي آمريكا و اداره كل آزمايشگاه مرجع سلامت است.

اندازه گيري هموگلوبين A1C در خانه

دستگاه سنجش A1c now selfcheck يكي از انواع دستگاه هاي جديد مخصوص اندازه گيري هموگلوبين A1c است كه مي توان در خانه از آن استفاده كرد. در نمونه هاي قبلي، اين دستگاه ده كارتريج داشت كه به مدت يك سال به شما اجازه‌ ي استفاده از آن را مي داد. با توجه به اين كه آزمايش a1c هر دو سه ماه يك بار انجام مي شود، 4 تا 6 كارتريج آن بدون استفاده باقي مي ماند.

در صورتي كه در نمونه ي جديد اين دستگاه كه به تازگي وارد بازار شده، اين امكان براي افراد وجود دارد تا در منزل و فقط با يك قطره خون از سرانگشتان ، ميزان a1c موجود در خون خود را اندازه بگيرند. اين ميزان را مي‌ توانيد براي كنترل ديابت در دو نوبت متوالي به پزشك خود ارائه دهيد.

مدت زمان نوارهاي اين دستگاه 10 ماه است و جواب آزمايش با يك قطره خون به حجم 5 ميكروليتر تنها بعد از 5 دقيقه آماده مي ‌شود. عدد نمايش داده شده بر روي دستگاه به درصد حساب مي شود. Bayer نام شركت سازنده ي اين دستگاه است و هم اكنون در آمريكا به فروش مي رسد.

ميزان مناسب هموگلوبين اي وان سي در خون

مقدار هموگلوبين a1c تركيب شده با گلوكز در خون افراد غير ديابتي زير 6 درصد است. اين ميزان درصد در افرادي كه ديابت دارند، با توجه به نحوه كنترل بيماري و قند خون آن ها متغير و متفاوت است. هموگلوبين اي وان سي كمتر از 7 درصد، نشان مي دهد كه كنترل ديابت و قند خون به خوبي صورت گرفته اما مقدار بالاي 8 درصد مي تواند خطرناك باشد و نياز به تجديد نظر و تغيير در روش درمان بيماري ديابت وجود دارد. بر اين اساس؛ هدف از درمان ديابت به صورت موفقيت آميز، نگه داشتن ميزان هموگلوبين اي وان سي در كمتر از 7 درصد است. اين امر باعث كاهش عوارض بلند مدت ديابت مي شود و البته به مقدار هموگلوبين اي وان سي اوليه بستگي ندارد.

چگونه براي تست a1c آماده شويم؟

مي توانيد مانند روزهاي قبل به برنامه غذايي خود عمل كنيد و اين تست نياز به ناشتا بودن فرد ندارد، مگر اين كه بخواهيد آزمايش هاي ديگري نيز انجام دهيد كه نياز باشد تا ناشتا باشيد. وجود هر گونه بيماري يا هر دارويي كه مصرف مي كنيد را با پزشك خود در ميان بگذاريد. چرا كه برخي از داروها نتيجه آزمايش را تحت تأثير قرار مي دهند.

نحوه انجام آزمايش هموگلوبين a1c

پرستار و يا مسئول آزمايشگاه، آزمايش را براي شما انجام مي دهد. به اين صورت كه سر سوزن را داخل رگ در بازو و يا پشت دست وارد مي كند و از شما خون مي گيرد. احتمالا هنگام فرو رفتن سوزن و يا بيرون آمدن آن، احساس درد يا سوزش خواهيد كرد. اما اين درد به سرعت رفع مي شود.

روند آزمايش كمتر از 5 دقيقه به طول مي انجامد. در روشي ديگر مي توانيد خودتان به تنهايي اين آزمايش را در خانه و با استفاده از دستگاه سنجش هموگلوبين a1c انجام دهيد. اين آزمايش را مي ‌توانيد در هر ساعتي از شبانه روز انجام دهيد و لازم نيست كه حتما ناشتا باشيد.

مواردي مانند نوع تغديه، فعاليت بدني و وضعيت روحي فرد، تأثيري بر نتيجه آزمايش ندارد. اما در صورت بروز هر گونه كسالت يا بيماري، بهتر است كه انجام آزمايش را به روزي ديگر موكول كنيد. چرا كه احتمال بالا رفتن نتيجه آزمايش به صورت كاذب وجود دارد.

نتيجه آزمايش دستگاه سنجش هموگلوبين a1c

معمولا روش هاي اندازه گيري هموگلوبين اي وان سي در آزمايشگاه هاي مختلف با هم تفاوت دارد. به همين دليل، نتايج به دست آمده نيز متفاوت خواهد بود. براي مثال؛ ممكن است در يك آزمايشگاه به دست آمدن عدد 6 درصد از آزمايش، مقدار طبيعي در نظر گرفته شود و در آزمايشگاهي ديگر به عنوان قند خون بالا اعلام شود.

بهترين كار اين است كه با پزشك خود در مورد نتايج آزمايشات مشورت كنيد و همچنين توجه داشته باشيد كه با عوض كردن آزمايشگاه، احتمالا نتايج آزمايش نيز تغيير مي كنند. توصيه مي كنيم كه هميشه يك آزمايشگاه مشخص را براي انجام آزمايش هموگلوبين اي وان سي انتخاب كنيد. در صورتي كه به بيماري هاي كم خوني، كلسترول بالا، بيماري هاي كليوي ، بيماري هاي كبدي و غيره مبتلا هستيد و يا تركيبات ويتاميني مانند ويتامين سي و اي دريافت مي كنيد، بهتر است پزشك خود را در جريان شرايط ياد شده قرار دهيد. چرا كه موارد ياد شده، نتايج آزمايش دستگاه سنجش اي وان سي را تحت تأثير قرار مي دهند.

دستگاه سنجش هموگلوبين a1c يا آزمايش قند خون؟

آزمايش هموگلوبين با استفاده از دستگاه سنجش هموگلوبين a1c نبايد به هيچ وجه جايگزين آزمايش هاي روزانه اي باشد كه براي قند خون مي گيريد. نبايد اين آزمايش ها را مبنايي براي كم يا زياد كردن ميزان تزريق روزانه انسولين قرار دهيد. براي اين كه بتوانيد بيماري ديابت خود را به طور كاملا مؤثر كنترل كنيد، لازم است كه هر دو آزمايش قند خون و آزمايش توسط دستگاه سنجش A1C را هر دو سه ماه يك بار و به صورت مرتب انجام دهيد. چرا كه هر دوي اين آزمايش ها به يك ميزان اهميت دارند. اغلب در تست هاي قند خون، آن چه كه اندازه گيري مي شود، ميزان گلوكز پلاسما است. اما ميزان قند خون را فقط در همان لحظه نشان مي دهد.

راه اندازي دستگاه و انجام آزمايش Hba1c به روش HPLC

هموگلوبين گلوكزدار انواع گوناگوني دارد كه از ميان آن ها نوع Hba1c آن در ديابت كاربرد دارد. اين نوع هموگلوبين گلوكزدار، تراز متوسط گلوكز موجود در خون را در مدت سه الي چهار ماه از عمر گلبول هاي قرمز منعكس مي كنند. اين تست شاخصي است از ميانگين گلوكز خون، كه به هفته ها و ماه هاي قبل مربوط مي شود و به منظور ارزيابي كنترل قند خون در افراد ديابتي، يك معيار و استاندارد طلايي به حساب مي آيد.

براي اولين بار در سال 1958 بود كه هموگلوبين a1c با روش HPLC جداسازي شد و به اين طريق اين روش را به عنوان روشي استاندارد براي پيگيري گلوكز در بيماران مبتلا به ديابت در نظر گرفتند. بعد از گذشت سال ها، هنوز هم اين روش در آزمايشگاه ها و براي بيماران و پزشكان كاربرد دارد و مرجع سنجش قرار گرفته است.

ساير روش ها براي اندازه گيري هموگلوبين a1c

دستگاه هاي ديگري با عنوان Point-of-care (POC) A1c در برخي از مراكز درماني وجود دارند كه براي اهداف درماني و پژوهشي مورد استفاده قرار مي گيرند. اين دستگاه ها مقدار كمتري از خون را مورد استفاده قرار مي دهند و با سرعت بالاتري نتايج را در اختيار پزشك و بيمار قرار مي دهند. اما در مورد دقت اين نتايج، اطمينان كاملي وجود ندارد و معمولا توصيه مي شود كه از آن ها به منظور تشخيص ديابت استفاده نشود و تنها معياري براي پايش باشد. البته نمونه اي از اين دستگاه ها با نام Afinion™ HbA1c Dx test به تأييد سازمان غذا و داروي آمريكا رسيده است.

تفاوت eAG با هموگلوبين اي وان سي

گاه در برگه آزمايش علاوه بر HbA1c، عنوان eAG با مقادير متفاوت ديده مي شود. eAG با آن چه كه هنگام كنترل قند خون توسط دستگاه هاي تست قند خون مشاهده مي كنيد، مشابه است. با اين تفاوت كه eAG با ميانگين تست هاي قند خون شما يكسان نيست. eAG تنها قند خون شما را در 24 ساعت شبانه روز نشان مي دهد و در عين حال ارتباط مستقيمي با ميزان HbA1c دارد. به اين معنا كه هر چه HbA1c بالاتر باشد، eAG متناظر با آن نيز بالاتر مي شود.

كاهش مقدار هموگلوبين A1c

همان طور كه گفتيم، كاهش مقدار هموگلوبين و استفاده از دستگاه هاي سنجش a1c، خطر ابتلا به عوارض ديابت نوع دو را كاهش مي دهد و از پيشرفت بيماري در ديابت نوع يك جلوگيري مي كند. كنترل شديد و اقدام به موقع براي درمان قند خون، عوارض قلبي عروقي را در افراد مبتلا به ديابت نوع اول و دوم كاهش مي دهد.

در واقع حتي تأثيرات بسيار كوچك در پايين آمدن هموگلوبين اي وان سي به زير 7 درصد، تأثيرات بزرگي را در روند بيماري و بهبودي اعمال مي كند. روش هاي بسياري براي كاهش اي وان سي و كنترل ديابت وجود دارد كه بهترين آن ها شامل فعاليت هاي بدني و برنامه غذايي مناسب مي شود. در ادامه در مورد اين روش ها بيشتر صحبت كرده ايم.

فعاليت بدني در كاهش اي وان سي

ورزش كردن به مدت 150 دقيقه در طول هفته يعني حدودا 30 دقيقه در روز مي تواند در كنترل قند خون به شما كمك كند. بهتر است حداقل 5 روز در هفته روزي نيم ساعت ورزش كنيد. فعاليت هاي روزمره و عادي خود را به منظور انجام كارهاي روزانه افزايش دهيد.

داشتن برنامه ورزشي دقيق براي حركات و تمرينات ورزشي مي تواند مفيد باشد اما فعاليت بدني معمول در طول يك روز به كاهش اي وان سي كمك بيشتري مي كند. از روند درمان تبعيت كنيد و داروهاي خود را به صورت مرتب مصرف كنيد. براي كاهش وزن خود برنامه اي تنظيم كرده و براي رسيدن به اين هدف از متخصصان كمك بگيريد. پيشرفت هاي خود را در بهبود بيماري و كنترل قند خون در اختيار پزشك قرار دهيد و از اين طريق انگيزه به دست آوريد. تغيير در سبك زندگي و كمك گرفتن از ساير اعضاي خانواده براي تشويق شما نيز مي تواند مفيد باشد.

راهنماي تغذيه اي براي كاهش هموگلوبين A1c

رمز موفقيت در كاهش هموگلوبين A1C، عمل به يك برنامه غذايي سالم و مديريت مصرف قند در مواد غذايي است. تقريبا در تمام مواد غذايي به جز گوشت بدون چربي، مقداري قند وجود دارد. يك برنامه غذايي منظم داشته باشيد كه در آن هر سه تا پنج ساعت يك بار يك وعده غذايي با حجم كم ميل كنيد. بهترين كار اين است كه يك دفترچه براي ثبت مقدار غذاي خورده شده، داروها و ميزان فعاليتي كه در هفته مي كنيد، داشته باشيد. لازم است كه در طول روز، غذاهاي حاوي مقدار زيادي از كربوهيدرات مصرف كنيد.

به جاي مصرف غذاهاي فرآوري شده از غذاهاي كامل مانند ميوه جات، سبزيجات، غلات كامل، حبوبات و آجيل ها استفاده كنيد. در رژيم غذايي متعادل؛ پروتئين هاي سالم، چربي ها و كربوهيدرات ها، عناصر اصلي به حساب مي آيند. براي عملي كردن تمام اين موارد مي توانيد از متخصص تغذيه نيز كمك بگيريد.

غذاهايي كه A1c را كاهش مي دهند

هر چه كه مدت زمان هضم يك غذا بيشتر باشد، قند خون به ميزان كمتري تحت تأثير قرار مي گيرد و از بالا رفتن ميزان آن جلوگيري مي شود. مواد غذايي كه قند ساده دارند، به سرعت هضم مي شوند و قند خون شما را به طور ناگهاني بالا مي برند. در اكثر برنامه هاي درماني و مديريت قند خون، بر مديريت مصرف كربوهيدرات تمركز مي شود. چرا كه منبع اصلي تأمين كننده ي گلوكز است.

افراد نبايد از مصرف كربوهيدارت ها منع شوند، بلكه مصرف آن ها بايد در حد تعادل قرار گيرد. چرا كه اين ماده غذايي حاوي مواد مغذي بسيار است و منبع انرژي مغز به شمار مي آيد. تا زماني كه ميزان كربوهيدرات در حالت تعادل باشد و در طول روز به ميزان مناسبي توزيع شود، افراد مبتلا به ديابت مي توانند از خوردن آن ها لذت ببرند و در عين حال ميزان هموگلوبين اي وان سي موجود در خونشان در حالت تعادل قرار گيرد.

توصيه مي شود از قندهايي كه كم تر فرآوري شده اند، به جاي قندهاي تصفيه شده استفاده كنيد. قندهاي كم تر فرآوري شده اغلب در مواد غذايي مانند ميوه ها، محصولات لبني كم چرب و سبزيجات يافت مي شود. همچنين اين مواد غذايي شامل مقدار زيادي از مواد مغذي و ضروري براي بدن هستند و شكر كمتري دارند. البته برخي از ميوه جات و سبزيجات حاوي مقادير زيادي از قند هستند كه مصرف آن ها به افراد مبتلا به ديابت توصيه نمي شود.

بهتر است از سبزيجاتي كه فيبر بيشتر و قند كمتري دارند، استفاده كنيد. اين مواد غذايي شامل ليمو، كيوي، زغال اخته، تمشك، ريواس، توت فرنگي، نارنگي، شليل، قره‌ قاط، آلو، زيتون، گريپ فروت، بروكلي، آووكادو، گل كلم، جوانه‌ ي كلم بروكسل، كلم پيچ، كاهو، اسفناج، خيار، كدو، گوجه فرنگي، برگ چغندر، قارچ و كرفس مي شود.

محصولات لبني كه قند كمتري دارند، شامل ماست ساده، پنير و خامه ي شيرين نشده مي باشد. محصولات غير لبني كه قند كمي دارند و مصرف آن ها به افراد مبتلا به ديابت توصيه مي شود، عبارت است از شير سوياي غني شده، برنج، تخم كتان، شير نارگيل، شيربادام و يا شير طعم دار نشده ي سويا.

غلات كامل

بخش اعظم كربوهيدرات مصرفي افراد ديابتي را نشاسته يا كربوهيدرات هاي پيچيده مانند سبزيجات نشاسته اي، غلات و حبوبات تشكيل مي دهد. يك فنجان از هر كدام از مواد غذايي ذكر شده، 15 گرم كربوهيدرات را شامل مي شود. درست است كه نشاسته ها گزينه ي بهتري به جاي قندهاي ساده هستند، اما تمام نشاسته ها از اين نظر با هم يكسان نيستند. مواد غذايي همچون غلات صبحانه، نان سبوس دار، برنج، پاستاها، مقادير زيادي از ويتامين هاي گروه ب و اي، مواد معدني، اسيدهاي چرب ضروري و فيبر را شامل مي شوند.

سبزيجات نشاسته اي و حبوبات

سبزيجات نشاسته اي و حبوبات، مقادير زيادي از مواد مغذي و فيبر در غلاف و يا پوست خود دارند. برخي از اين سبزيجات شامل سبزيجات ريشه اي مي شود كه مقدار بيشتري نشاسته دارند و مصرف آن ها براي افراد مبتلا به بيماري ديابت بايد با دقت و با رعايت وعده ي سروينگ انجام شود.

سيب زميني يك نوع از انواع سبزيجات ريشه اي است. از مواد غذايي مفيد براي كاهش هموگلوبين اي وان سي مي توان سيب زميني شيرين، كدو تنبل و هويج وحشي را نام برد. برخي از حبوبات سالم و سبزيجات نشاسته اي شامل ذرت، لوبياي سياه، چيتي و چشم بلبلي، نخود سبز، گردو، كدوي بهاره، كدو حلوايي، بلوط، هويج وحشي، لپه، عدس، نخود، لوبياي پخته و كم چرب، تارو، پنير، نخل، سيب زميني شيرين و سير مي شود.

آيا تست a1c عوارض دارد؟

در انتهاي نوشتار دستگاه سنجش هموگلوبين a1c، بايد بيان كنيم كه اين نوع از آزمايش عوارض ندارد و يا عوارض آن بسيار محدود است. ممكن است هنگام ورود سرنگ به داخل رگ، درد بسيار كمي را تحمل كنيد و يا سر انگشتانتان كبود شود. اما اين علائم به سرعت از بين مي روند.

منبع: دستگاه سنجش a1c

براي دريافت مشاوره در زمينه دستگاه سنجش a1c مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.