آزمايش خون چيست؟

آزمايش خون يكي از متداول ترين آزمايش هايي است كه در همه آزمايشگاه هاي باليني انجام مي گيرد و عموم مردم آن را با آزمايش چكاپ مي شناسند. اين آزمايش با اهداف گوناگوني توسط پزشك تجويز مي شود. اين آزمايش مي‌تواند براي كنترل روتين وضعيت سلامت فرد يا براي تشخيص نوع بيماري انجام گيرد. به عبارتي اولين گام براي تشخيص بيماري به شمار مي رود. در آزمايش خون مي‌ توان ميزان مواد معدني خون ، اثربخشي يك دارو ، احتمال ابتلا به عفونت يا عملكرد ارگان هاي مختلف بدن مثل كبد ، كليه ، تيروئيد و قلب را بررسي كرد. آزمايش خون مي ‌تواند حتي به ما در پي بردن به اختلالات ژنتيكي نيز كمك كند.

انجام آزمايش هاي خون به طور روتين

اگر اين آزمايش به صورت دوره اي و منظم انجام شود اطلاعات جامع و كاملي را درباره بيماري‌هاي احتمالي در اختيار پزشك قرار مي دهد. اگر فرد دچار بيماري خاص نباشد يا نشانه‌اي از بيماري نداشته باشد پزشكان توصيه مي كنند كه به صورت ساليانه يك آزمايش خون كلي براي بررسي وضعيت سلامت انجام شود. اما اگر فرد دچار بيماري متابوليكي خاصي باشد، بهتر است فاصله زماني انجام اين آزمايش كم تر باشد؛ مثلا هر شش ماه يك بار تست خون انجام شود تا پزشك از وضعيت بيمار و تغيير در شرايط وي آگاهي پيدا كند و بيماري را كنترل نمايد.

بهترين زمان انجام آزمايش خون

اينكه چه زماني بهترين زمان براي انجام آزمايش است بستگي به نوع آزمايش دارد. برخي آزمايش ها بايد به صورت ناشتا انجام شوند يعني فرد بايد حدود هشت تا دوازده ساعت از خوردن و آشاميدن پرهيز بكند. براي همين آزمايش صبح انجام مي شود اما براي انجام تست كورتيزول هشت صبح يا چهار بعد از ظهر بهترين زمان انجام تست بيان مي شود.

چند نكته درباره آزمايش خون

برخي دارو ها بر روي نتيجه آزمايش تاثير مي گذارند به همين دليل بايد قبل از انجام آزمايش از خوردن آن ها پرهيز شود مثل دارو هاي هورموني و يا آنتي بيوتيك ها. در اغلب موارد پزشك پس از تجويز آزمايش درباره عدم استفاده دارو ها به فرد توضيحات لازم را خواهد داد. در آزمايشاتي كه بايد به صورت ناشتا انجام شود (مثل آزمايش خوني كه شامل فاكتور قند خون ناشتا يا همان FBS است) فرد در محدوده هشت تا دوازده ساعته اي كه از خوردن آشاميدن منع شده است مي تواند آب بنوشد.

ديابت چيست؟

ديابت نوعي بيماري متابوليك و مزمن است كه بدن توانايي استفاده از گلوكز ذخيره آن را ندارد و اين عدم توانايي در استفاده و ذخيره گلوكز باعث بالا رفتن قند خون مي شود. اين بيماري بنابر علت اين كه بدن به چه دليلي نمي تواند اين فرايند را به درستي انجام دهد به دو نوع اصلي ديابت نوع ۱ و ديابت نوع ۲ تقسيم مي‌شود. البته ما دو نوع ديابت ديگر به نام هاي پيش ديابت و ديابت بارداري نيز داريم.

ديابت نوع ۱

ديابت نوع ۱ به دليل اينكه سلول هاي توليد كننده انسولين در پانكراس مورد حمله سلول هاي ايمني بدن قرار گرفتند و ديگر توانايي توليد انسولين را ندارد به وجود مي آيد (اين نوع ديابت يك بيماري خود ايمني محسوب مي شود) اين افراد بايد به طور روزانه انسولين تزريق كنند تا بتوانند زنده بمانند. ديابت نوع ۱ در كودكان و نوجوانان رايج تر است اما در هر سني ممكن است اتفاق بيفتد. براي كسب اطلاع بيش تر در زمينه ديابت نوع يك كليك كنيد.

ديابت نوع ۲

در ديابت نوع دو بدن به اندازه كافي انسولين توليد مي كند اما خود بدن توانايي استفاده از اين انسولين را ندارد و در دراز مدت بدن به دليل بالا بودن سطح انسولين در خون، توليد انسولين خون را كاهش داده و انسولين كافي توليد نمي كند. اين بيماري معمولا در افراد بالاي ۴۰ سال كه اضافه وزن يا سابقه بيماري ديابت دارند بيشتر مشاهده مي شود اما امروزه به دليل تغيير سبك زندگي اجتماعي ديابت نوع ۲ در افراد جوان نيز افزايش پيدا كرده است. براي كسب اطلاع بيش تر در زمينه ديابت نوع دو كليك كنيد.

ديابت و فاكتور FBS

نا كافي بودن سطح توليدي انسولين يا نا كارآمدي انسولين سبب بالا رفتن قند خون نسبت به سطح نرمال مي شود و از نشانه ‌هاي اوليه افزايش قند خون در فرد مي توان به تكرر ادرار، افزايش حجم ادرار و خشكي دهان اشاره كرد. اين علائم يك پيش آگاهي براي ديابت هستند و پزشك با مشاهده اين علائم در اولين قدم براي تشخيص، آزمايش قند خون ناشتا يا همان FBS را تجويز مي كند تا از وضعيت فرد اطلاع پيدا كرده و در صورت نياز رژيم غذايي مناسب يا دارو هايي براي كنترل قند خون تجويز شود. براي كسب اطلاع بيش تر در زمينه ديابت كليك كنيد.

فاكتور FBS در آزمايش خون چيست؟

مخفف عبارت Fasting Blood Sugar يا قند خون ناشتا است. در برخي از آزمايشگاه ها از FPG كه مخفف Fasting Plasma Gluغير مجاز مي باشدe است به معني قند پلاسما به جاي FBS استفاده مي كنند. هدف از انجام اين آزمايش سنجش ميزان گلوكز موجود در خون است. گلوكز نوعي كربوهيدرات است كه سلول ها آن را به عنوان سوخت اصلي سلول ها مي شناسند به عبارتي سلول ها براي انجام فعاليت هاي خود از آن به عنوان يك منبع انرژي استفاده مي ‌كنند. سلول هاي بدن به جز مغز و گلبول هاي قرمز خون با كمك هورمون انسولين گلوكز خون را مصرف مي كنند. براي انجام اين آزمايش از وريد يا همان سياهرگ خون گيري مي ‌شود بنابراين نبايد با سنجش قندخون كه توسط گلوكومتر انجام مي گردد، جايگزين شود.

فاكتور FBS در آزمايش خون چيست؟

مخفف عبارت Fasting Blood Sugar يا قند خون ناشتا است. در برخي از آزمايشگاه ها از FPG كه مخفف Fasting Plasma Gluغير مجاز مي باشدe است به معني قند پلاسما به جاي FBS استفاده مي كنند. هدف از انجام اين آزمايش سنجش ميزان گلوكز موجود در خون است. گلوكز نوعي كربوهيدرات است كه سلول ها آن را به عنوان سوخت اصلي سلول ها مي شناسند به عبارتي سلول ها براي انجام فعاليت هاي خود از آن به عنوان يك منبع انرژي استفاده مي ‌كنند. سلول هاي بدن به جز مغز و گلبول هاي قرمز خون با كمك هورمون انسولين گلوكز خون را مصرف مي كنند. براي انجام اين آزمايش از وريد يا همان سياهرگ خون گيري مي ‌شود بنابراين نبايد با سنجش قندخون كه توسط گلوكومتر انجام مي گردد، جايگزين شود.

هدف پزشك از تجويز آزمايش FBS چيست؟

همان طور كه پيش تر گفته شد يكي از ابتدايي ترين روش غربالگري ديابت FBS است زيرا به آساني و سرعت و هم چنين با هزينه كم مي تواند شرايط بيمار را به پزشك گزارش دهد و و اين كه فرد به ديابت دچار شده يا در آستانه ابتلا به آن قرار دارد را به پزشك گزارش دهد اما اين تنها كاربرد تست قند خون ناشتا نيست. در بعضي از موارد هدف از چك كردن اين فاكتورهاي خوني بررسي ابتلاي فرد به هيپوگليسمي يا همان قند خون پايين مي باشد البته به دليل اين كه اين عارضه علائم واضح و مشخصي دارد و پزشك با ديدن علائم آن سريعا دستور اندازه گيري قند خون با گلوكومتر را مي‌دهد و پايين بودن قند خون درجا تشخيص داده مي شود اين آزمايش كم تر مرسوم است. براي درمان افراد دچار به هيپوگليسمي تجويز سرم قندي انجام مي شود.

مقدار نرمال FBS در آزمايش خون

قند خون ناشتا به طور طبيعي بين ۷۰ تا ۹۹ ميلي‌گرم در دسي‌ليتر مي باشد. براي اينكه نتايج قابل اطمينان باشد حتما بايد شرايط انجام آزمايش به طور كامل رعايت شده باشد.

بيش تر بودن ميزان FBS نسبت به رنج نرمال

اگر مقدار قند خون ناشتا از ۹۹ ميلي گرم بيش تر باشد ما با توجه به اينكه عدد بيان شده در آزمايش در كدام محدوده عددي است فرد را در آستانه ديابت يا مبتلا به ديابت بيان مي كنيم. اگر FBS بين ۱۰۰ تا ۱۲۵ ميلي گرم در دسي ليتر باشد فرد در آستانه بيماري ديابت قرار دارد و به آن پره ديابتي يا پيش ديابتي مي گوييم. اگر FBS بيشتر يا مساوي ۱۲۶ ميلي گرم در دسي ليتر باشد فرد مبتلا به ديابت است (البته براي اطمينان از صحت آزمايش حتما بايد آزمايش دوباره تكرار گردد و فقط بر اساس يك آزمايش فرد را مبتلا به ديابت تلقي نمي كنيم)

كم تر بودن ميزان FBS نسبت به رنج نرمال و نشانه هاي آن

كم تر پيش مي‌ آيد كه در آزمايش قند خون، FBS پايين‌ تر از حد نرمال باشد اما گاهي به دليل اين كه بيمار به هيپوگليسمي مبتلا است امكان دارد مقدار FBS به زير ۷۰ ميلي گرم در دسي ليتر برسد البته اين وضعيت مزمن نيست و پس از مدتي از بين مي رود.

از علائم كاهش قند خون مي توان به تعريق زياد، گرسنگي بيش از اندازه، خستگي سبكي سر و لرزش بدن اشاره كرد. هم چنين فرد دچار علائم گوارشي نظير حالت تهوع و استفراغ مي شود. فرد مشكل گيجي ذهني پيدا مي كند و توانايي تشخيص خود را از دست داده و نمي تواند نسبت به محرك ها پاسخ گويي مناسب داشته باشد. در دهان خود احساس خشكي دارد و در ناحيه لب خود احساس سوزش مي ‌كند. از ساير علائم كاهش قند خون مي توان به اضطراب ، تاري ديد، تپش قلب، رنگ پريدگي، احساس سوزن سوزن شدن بدن و خواب آلودگي اشاره كرد.

fbs در آزمايش خون چيست | ديابت بارداري

در اين بخش از مقاله fbs در آزمايش خون چيست به بررسي ديابت بارداري مي پردازيم. علاوه بر ديابت نوع يك و نوع دو، نوع ديگري ديابت به نام ديابت نيز وجود دارد كه در دوران بارداري بروز پيدا مي كند. در دوران بارداري تغييرات هورموني و افزايش وزن مادر باعث تاثير بر روي ساخت هورمون انسولين شده و وظيفه انتقال قند موجود در خون به درون سلول ها با مشكل رو به رو مي شود.

كنترل اين نوع ديابت اهميت زيادي دارد. اين ديابت بر روي رشد جنين اثر مي گذارد و باعث مرده زايي در ماه آخر، سندروم زجر تنفسي نوزاد، ناهنجاري هاي مادرزادي و هم چنين زايمان زودرس مادر مي شود. در صورت عدم درمان ديابت بارداري مادر ممكن است در آينده به ديابت نوع ۲ مبتلا شود. هم چنين فرزندان اين مادران بيش تر از ساير نوزادان در معرض ابتلا به چاقي و ديابت نوع ۲ هستند. براي كسب اطلاع بيش تر در زمينه ديابت بارداري كليك كنيد.

آزمايش FBS در دوران بارداري

براي تشخيص ديابت بارداري معمولا به جاي استفاده از فاكتور FBS تست ديگري به نام تست تحمل گلوكز خون يا GTT كه مخفف عبارت Gluغير مجاز مي باشدe Tolerance Test مي باشد، انجام مي گردد. در پروتكل هاي كشوري مراقبت از مادران باردار ذكر شده است كه اين آزمايش بايد براي همه مادران بارداري كه در سن حاملگي ۲۶ تا ۲۸ به سر مي برند انجام شود. در مادراني كه داراي فاكتور هاي خطر هستند مثل مادران بيشتر از ۳۰ سال ، مادر مبتلا به چاقي، مادراني كه سابقه ابتلا به ديابت در خانواده داشتند يا در بارداري قبلي خود به ديابت حاملگي مبتلا شده اند بايد حتما تست تحمل گلوكز يا همان GTT انجام شود. براي كسب اطلاع بيش تر توصيه مي شود مقاله آزمايش ديابت بارداري خون است يا ادرار را مطالعه فرماييد.

اندازه گيري قند خون در خانه

در اين بخش از مقاله fbs در آزمايش خون چيست به بررسي اندازه گيري قند خون در خانه مي پردازيم. بعضي از افراد كه سابقه خانوادگي ديابت دارند براي اطمينان از وضعيت سلامتي خود يا بيماراني كه مبتلا به ديابت هستند در خانه با دستگاهي به نام گلوكومتر يا گلوكوزمتر، قند خون خود را اندازه گيري مي كنند. براي افراد مبتلا به ديابت و به خصوص كساني كه از انسولين براي كنترل قند خون استفاده مي كنند اين روش اندازه گيري قند خون به صورت روتين روزانه انجام مي شود. اين افراد از اين روش اندازه گيري قند خون براي كنترل رژيم غذايي و دوز انسولين شان كمك به سزايي مي گيرند.

تفاوت آزمايش قند خون ناشتا با گلوكومتر چيست؟

همان‌ طور كه پيش‌تر گفتيم بسياري از افراد در منزل با استفاده از دستگاه گلوكومتر قند خون خود را اندازه گيري مي كنند اما اين روش با آزمايش قند خون ناشتا تفاوت ‌هايي دارد. در اين قسمت به بررسي چند تفاوت بين اين دو روش مي پردازيم:

_در اندازه گيري قند خون با دستگاه گلوكومتر نياز نيست فرد ناشتا باشد و اين تست مي‌تواند در هر ساعت شبانه روز انجام شود اما براي انجام آزمايش خون FBS فرد آزمايش دهنده حتما بايد ناشتا باشد و حداقل ۸ ساعت پيش از انجام اين آزمايش هيچ ماده غذايي را به جز آب مصرف نكرده باشد.
_در تست گلوكومتر فرد با يك لان يا سوزن بر روي انگشتان نوك انگشت خود برشي كوچكي ايجاد كرده و يك قطره خون از محل برش را روي كيت دستگاه قرار داده و دستگاه پس از چند ثانيه قند خون را نشان مي دهد. اين خون از طريق مويرگ هاي نوك انگشت گرفته شده و هم داراي سلول و هم محيط پلاسمايي مي باشد اما در آزمايش FBS سلول ها از خون جدا مي شوند و فقط قند خون پلاسما خون وريدي يا سرم خون وريدي اندازه گيري مي شود به همين دليل ميزان قند خون كه دستگاه گلوكومتر نشان مي دهد چيزي در حدود ۱۵ درصد از آزمايشگاه ها كم تر يا بيش تر خواهد بود.

بيماري هايي كه باعث افزايش قند خون ناشتا مي شوند

افزايش قند خون ناشتا هميشه نشانه بيماري ديابت نيست و برخي بيماري هاي ديگر نيز مي توانند باعث افزايش قند خون ناشتا شوند. نمونه اي از اين بيماري ها يا اختلالات به شرح زير است:

_اختلالات غده تيروئيد : پركاري تيروئيد يا هيپرتيروئيدي
_اختلال پانكراس و لوزالمعده مثل تومورها و التهاب پانكراس، سرطان پانكراس يا سرطان لوزالمعده
_سندروم كوشينگ (به مجموعه اي از علائم باليني گفته مي شود كه به دليل مواجهه طولاني مدت با مقادير زيادي كورتون يا كورتيزول بروز پيدا مي كند)
_انواع عفونت ها
_افزايش هورمون رشد و بروز آكرومگالي (به بزرگ شدن غير عادي بخش پاياني بدن مثل انگشتان دست يا انگشتان پا گفته مي شود) _شرايط خاص مانند سوختگي، عمل هاي جراحي، انواع تروما و سكته مغزي و قلبي
_تغذيه وريدي يا TPN (در شرايط خاص كه فرد نمي تواند از روش ‌هاي معمول خوردن و گوارش مواد غذايي را دريافت كند مواد مغذي مانند گلوكز ، اسيد آمينه نمك ، ويتامين ها و مواد معدني از اين روش وارد بدن فرد مي شود)

علل كاهش قند خون ناشتا

در اين بخش از مقاله fbs در آزمايش خون چيست به بررسي علل كاهش قند خون ناشتا مي پردازيم. در اينجا به چند علت براي كم بودن قند خون ناشتا اشاره مي كنيم:

_يكي از شايع ترين علل كاهش قند خون مصرف بيش از حد انسولين است. بيماران ديابتي كه قند خون خود را با انسولين كنترل مي كنند اگر بيش تر از دوز تجويزي انسولين تزريق كنند يا اگر عمداً يا سهواً وعده غذايي كه پس از هر بار تزريق انسولين بايد مصرف شود را فراموش كنند يا فعاليت جسماني شديدي داشته باشند ممكن است دچار افت قند خون شوند.
_سوء تغذيه و گرسنگي شديد
_كم كاري غده تيروئيد يا هيپوتيروئيدي
_اختلال در غده هيپوفيز و كم كاري غده هيپوفيز
_بيماري آديسون كه اختلالي ناشي از كمبود هورمون هاي قشري غده فوق كليه مي باشد
_اختلالات و بيماري هاي كبدي و كليوي
_استفاده از الكل
_تومور انسولينوما كه يك تومور نادر در پانكراس است كه با توليد بيش از حد انسولين باعث كاهش قند خون به كم تر از حد نرمال مي شود.

خطرات و عوارض آزمايش قند خون ناشتا

در اين بخش از مقاله fbs در آزمايش خون چيست به بررسي خطرات آزمايش قند خون مي پردازيم. تست FBS علاوه بر سريع بودن و كم هزينه بودن تست خطر تقريباً بي خطر به شمار مي رود و عارضه چنداني ندارد. بيش تر عوارض و خطرات آن مربوط به پروسه رگ گيري براي گرفتن خون مي باشد. از عوارض مرتبط با آن مي توان به نكات زير اشاره كرد كه البته به ندرت رخ مي‌دهند:

_ناتواني در يافتن رگ مناسب و ايجاد زخم زخمهاي فراوان
_خونريزي
_استفاده از سرنگ غير استريل و آلوده
_تجمع خون زير پوست

داروهايي كه باعث تغيير سطح قند خون ناشتا مي شوند

FBS نيز مانند هر فاكتور خوني ديگر ممكن است تحت تاثير داروها و سموم قرار بگيرد و كاهش افزايش داشته باشد از جمله داروهايي كه باعث افزايش قند خون مي شود مي توان به موارد زير اشاره كرد:

_داروهاي ضد جنون يا آنتي سايكوتيك ها اپي نفرين ( يك نوع محرك قلبي است)
_داروهاي ضد افسردگي (مثل نورتريپتيلين يا آمي تريپتيلين) براي كسب اطلاع بيش تر از داروهاي ضد افسردگي كليك كنيد.
_هورمون ها ( ديابت بارداري تحت تاثير هورمون ها جنسي در زن باردار)
_كوريكواستروئيد ها (مثل بتامتازون دگزامتازون)
_داروهاي ادرارآور يا ديورتيك ها
_آسپرين
_داروي ضد بارداري خوراكي يا OCP (براي كسب اطلاع در زمينه قرص ضد بارداري كليك كنيد.)
_ليتيوم (براي كسب اطلاع بيش تر در زمينه ليتيوم كليك كنيد.)
_فني‌توئين (دارو ضد صرع)

fbs در آزمايش خون چيست | آزمايش HbA1c چيست؟

يكي ديگر از آزمايشات رايج براي افراد ديابتي آزمايش هموگلوبين اي وان سي مي باشد. اين آزمايش نشان مي‌دهد كه بيماران ديابتي در كنترل بيماري خود تا چه حد موفق بوده اند. آزمايش هموگلوبين اي وان سي مقدار گلوكز همراه با هموگلوبين موجود در خون را نشان ميي دهد و هم چنين ميانگين قند خون فرد را تا دو يا سه ماه گذشته نشان مي‌دهد و همين علت به آن اصطلاحاً قند دراز مدت نيز گفته مي شود.

طي يك سري تحقيقات نشان داده شد كه آزمايش قند خون ناشتا نسبت به تست هموگلوبين اي وان سي براي تفكيك افراد ديابتي از جمعيت عمومي جامعه قابل اعتماد تر است و بهتر مي تواند جدا سازي انجام دهد و تست قابل اعتمادتري است اما در افرادي كه به ديابت مبتلا هستند تست هموگلوبين اي وان سي اهميت اندازه گيري بيشتري دارد. پيشنهاد مي شود تست قند خون ناشتا و تست قند در دراز مدت با همديگر به طور هم زمان استفاده شود.

كلام آخر

سالانه افراد زيادي به دليل ديابت دچار عارضه هاي فراواني مانند از دست دادن قدرت بينايي يا قطع عضو مي ‌شوند بنابراين سنجش قند خون ناشتا ركن مهم براي حفظ سلامتي فرد است زيرا با انجام آزمايش روتين مي‌توان از افزايش غير طبيعي قند خون مطلع شد و ريسك خطر ابتلا به ديابت را با رژيم غذايي مناسب كم كرد و همچنين مي توان با كنترل ميزان قند خون فرد ديابتي از بروز عوارض سنگين ديابت پيشگيري كرد و بيماري را تا حد امكان در كنترل خود درآورد. مراجعه به پزشك براي انجام آزمايش روتين ساليانه براي سنجش قند خون كمك شاياني به سلامت جامعه خواهد كرد. متخصصان حامي هنر زندگي در خدمت شما هستند تا با ارائه خدمات حضوري و تلفني در زمينه هاي مختلف ياري تان كنند. براي كسب اطلاعات بيش تر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

منبع: fbs در آزمايش خون چيست

براي دريافت مشاوره در زمينه fbs در آزمايش خون چيست مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.