زندگينامه اريك اريكسون

اريكسون در 15 ژوئن 1902 در جنوب آلمان به دنيا آمد. او توسط مادر و ناپدري خود بزرگ شد و از هويت واقعي پدر تني خود اطمينان نداشت. اريكسون در طول زندگي شخصي‌اش همواره در جست‌وجوي رسيدن به جايگاه واقعي خود بود و سال‌هاي سال حالات سردرگمي، فرسودگي و افسردگي را تجربه كرد. براي مثال او در دوران نوجواني نقاشي و شاعري را در پيش گرفت و از وطن خود دور شد اما بعد از 7 سال وقتي به آلمان بازگشت احساس مي‌كرد ديگر نمي‌تواند طراحي يا نقاشي كند.

در اين ميان برحسب اتفاق از او براي تدريس در يك مدرسه در وين دعوت شد كه آنجا آنافرويد (دختر فرويد) كارفرماي او شد و بعدها مسئوليت درمانگري و روانكاوي اريكسون را نيز به عهده گرفت. او در طول سال‌هاي عمر خود مشاغل و رشته‌هاي مختلفي را در پيش گرفت و همواره در پي كسب هويت دلخواه خود بود. از همين رو در زمان خود با عناوين مختلف نظير روان شناس، روان كاو، متخصص باليني، استاد دانشگاه، انسان شناس فرهنگي، زندگي نامه نويس و روشنفكر اجتماعي شناخته مي‌شد.

او در نهايت در سال 1950 با مطالعه‌اي كه بر نظريات فرويد داشت نظريه شخصيت مجزايي را پديد آورد و در كتابي به نام كودكي و جامعه آن را منتشر كرد كه به شهرتي جهاني دست پيدا كرد و هنوز هم بهترين پيش درآمد براي نظريه‌ شخصيت پسافرويدي محسوب مي‌شود. اريكسون پس از سال‌ها تلاش، سال‌هاي بازنشستگي خود را به نگارش، تدريس و ديدن بيماران معدود گذراند و درنهايت در سال 1994 در سن 91 سالگي درگذشت.

براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه روانكاوي كليك كنيد.

مراحل رشد رواني-اجتماعي در نظريه اريك اريكسون

اريكسون 8 مرحله را براي رشد رواني-اجتماعي انسان در نظر گرفت. از نظر او در هريك از اين مراحل تعاملي از اضداد اتفاق مي‌افتد. در واقع تعارضي ميان يك عنصر سازگار و يك عنصر مخرب در هر مرحله از رشد رواني-اجتماعي مشاهده مي‌شود و تنها زماني فرد مي‌تواند از يك مرحله عبور كند كه بتواند اين تعارض و بحران را پشت سر گذاشته و به شيوه سالمي با آن سازگار شود. ما در ادامه به هريك از مراحل رشدي در نظريه اريكسون اشاره كرده‌ايم.

1- مرحله نوباوگي (اعتماد در برابر بي‌اعتمادي) در نظريه اريك اريكسون

مرحله نوباوگي شامل يك سال اوليه زندگي انسان است. اريكسون معتقد است نوزاد در يك سال اول دائماً نيازمند اطرافيان است اين مسئله باعث مي‌شود همواره در حال جذب و گرفتن باشد و از ديگران به روش‌هاي خاص خود نظير گريه كردن بخواهد كه نيازهايش را برطرف كنند. او در اين مسير بر اساس پاسخ‌هايي كه از جانب مادر يا مراقبين اوليه دريافت مي‌كند، مفهوم اعتماد را در ذهن خود شكل مي‌دهد. در واقع تعارض و هسته اصلي اين مرحله اعتماد در برابر بي‌اعتمادي است. زماني كه الگوي جذب با نحوه‌اي كه محيط نيازها را براي نوزاد فراهم مي‌سازد هم خوان باشد؛ اعتماد بنيادي شكل مي‌گيرد. اما اگر نوزاد محيط و مراقبين را ناكام كننده ببيند و اين گونه درك كند كه آن‌ها نمي‌توانند پاسخگوي نيازهاي او باشند دچار بي‌اعتمادي مي‌شود.

2- اوايل كودكي (استقلال در برابر شرم و تهديد)

اوايل كودكي يا همان 2 تا 3 سالگي زماني است كه فرزندان به توانايي ابراز وجود دست مي‌يابند و از همين رو رفتارهايي نظير سرپيچي از دستورات والدين را از خود نشان مي‌دهند. اين دوره در حقيقت نوعي استقلال طلبي اوليه يا شروع كار نيروي اراده محسوب مي‌شود كه اگر به درستي مورد توجه قرار نگيرد به شكل گيري احساس شرم و ترديد مي‌انجامد. شرم در نظريه اريكسون به معناي احساس زير نظر قرار داشتن يا رسوا شدن است. همچنين ترديد به معناي مطمئن نبودن از خود است كه اين دو احساس در نهايت مي‌توانند زمينه‌ساز آسيب‌هاي جدي‌تري نظير شكل گيري وسواس شوند و مسير رشد رواني-اجتماعي فرد را دچار مشكل كنند.

3- دوره بازي (ابتكار در برابر احساس گناه)

دوره بازي سنين 3 تا 5 سالگي را در بر مي‌گيرد. اريكسون معتقد بود كودكان در اين سنين به همانندسازي با والدين مي‌پردازند و مهارت‌هاي زبان، كنجكاوي، تخيل و توانايي تعيين هدف را در خود پرورش مي‌دهند. آن‌ها در سنين بازي از مفاهيمي نظير توليد مثل، رشد و مرگ نيز آگاه مي‌شوند و در اين مسير اغلب از اندام تناسلي خود نيز مطلع مي‌گردند. تعارض اصلي اين دوره ابتكار در برابر احساس گناه نام دارد. اگر والدين نتوانند نيرو و انرژي فرزند خود را در اين زمان به درستي هدايت كنند و در هدفمندي به او ياري نرسانند؛ احساس گناه در كودك پرورش مي‌يابد كه اين احساس زمينه بازداري افراطي و تعصبات خشك در آينده را فراهم مي‌سازد.

4- دوره مدرسه (سخت كوشي در برابر حقارت) در نظريه اريك اريكسون

دوره مدرسه اريكسون 6 تا 12 يا 13 سالگي را در بر مي‌گيرد. در اين دوره دنياي اجتماعي كودكان از خانواده فراتر مي‌رود و همسالان، معلمان و الگوهاي بزرگسال را شامل مي‌شود. براي كودكان در دوره‌ مدرسه ميل به دانستن، نيرومند مي‌شود كه با تلاش بنيادي آن‌ها براي شايستگي ارتباط دارد. دوره مدرسه تنها به معناي تلاش براي تحصيلات رسمي نيست بلكه هرگونه سخت كوشي براي يادگيري را شامل مي‌شود. اگر كودكان در اين دوره احساس تلاش‌هايشان براي رسيدن به اهداف را كافي ندانند، احساس حقارت مي‌كنند كه ويژگي مخرب دوره مدرسه است. بي‌كفايتي‌هاي قبلي يعني مشكلات مرتبط با دوره‌هاي قبل نظير احساس گناه زياد مي‌توانند در شدت احساس حقارت افراد تأثيرگذار باشند.

5- نوجواني (هويت در برابر سردرگمي هويت)

نوجواني، دوره بلوغ تا اوايل بزرگسالي است كه يكي از مهم‌ترين مراحل رشد است زيرا در پايان اين دوره فرد بايد به درك پايداري از هويت خود دست يابد. اگرچه هويت‌يابي نه در نوجواني آغاز و نه در آن تمام مي‌شود بلكه بحران بين هويت و سردرگمي هويت در اين مرحله به اوج خود مي‌رسد. در واقع افراد در اين دوره بيش از هر زماني در جست وجوي اين مي‌باشند كه دريابند چه چيزي هستند و چه چيزي نيستند.

با شروع علائم بلوغ، نوجوانان به دنبال نقش‌هاي تازه‌اي مي‌گردند كه به كمك آن‌ها بتوانند هويت جنسي، ايدئولوژيكي و شغلي خود را پيدا كنند. آن‌ها در اين فرايند جست وجو، به برداشت‌هايي كه تاكنون از خود شكل داده‌اند رجوع مي‌كنند. در نتيجه مي‌توان گفت بذرهاي هويت در نوباوگي كاشته مي‌شوند و در طول مرحله‌هاي بعدي ادامه مي‌يابند و سپس در نوجواني نيرومند مي‌شوند. سردرگمي هويت زماني اتفاق مي‌افتد كه با پايان نوجواني، فرد همچنان نمي‌تواند به برداشت يكپارچه‌اي از خود برسد و معيارها و ارزش‌هاي خود را پيدا نمي‌كند و دائماً بين هدف‌هاي مختلف احساس سرگرداني مي‌كند.

6- جواني (صميميت در برابر انزوا) در نظريه اريك اريكسون

افراد بعد از درك هويت خود در دوره نوجواني بايد بتوانند توانايي تركيب اين هويت با هويت فردي ديگر را كسب كرده و در عين حال فرديت خود را حفظ كنند. جواني تقريباً 19 تا 30 سالگي را در بر مي‌گيرد و با تعارض صميميت در برابر انزوا مشخص مي‌شود. صميميت توانايي آميختن هويت خود با فردي ديگر بدون احساس نگراني در مورد از دست دادن آن است. از آنجايي كه صميميت سالم تنها پس از شكل گيري هويت خود ايجاد مي‌شود اكثر عشق‌ها و شيفتگي‌هاي تجربه‌شده در دوران نوجواني عشق سالم نيستند. در مقابل صميميت سالم، مفهوم انزوا قرار دارد كه به صورت ناتواني فرد در استفاده از فرصت‌هاي هويت به وسيله سهيم شدن در صميميت واقعي تعريف مي‌شود. ناتواني در تجربه عشق پخته، داشتن كار ثمربخش و توليد مثل باعث مي‌شود كه افراد احساس انزوا را در خود پرورش دهند.

7- بزرگسالي (زايندگي در برابر ركود)

بزرگسالي 31 تا 60 سالگي را در بر مي‌گيرد. اين مرحله زماني است كه افراد جايگاه خود را در جامعه پيدا مي‌كنند و مسئوليت كارهايي كه در آن انجام مي‌دهند را مي‌پذيرند. ويژگي سازگار بزرگسالي، زايندگي است كه به صورت آفريدن موجودات جديد به علاوه دستاوردها يا انديشه‌هاي تازه تعريف مي‌شود. زايندگي از ويژگي‌هاي سازگار دوره‌هاي پيشين نظير صميميت و هويت ناشي مي‌شود و در مقابل آن احساس در خود فرورفتگي و ركود قرار دارد. زماني كه افراد بيش از حد در خود فرو بروند يا راحت طلب باشند احساس ركود فراگير را پرورش مي‌دهند.

8- پيري (انسجام در برابر نااميدي)

اريكسون 60 سالگي تا پايان عمر را دوره پيري ناميد. آخرين بحران هويت كه در اين دوره تجربه مي‌شود انسجام در برابر نااميدي است. ممكن است احساس نااميدي در بسياري از افراد هنگام مواجهه با پيري غلبه پيدا كند اما افرادي كه هويت نيرومندي دارند، صميميت را آموخته‌اند و از افراد و اشيا مراقبت كرده‌اند؛ در اين دوره نيز مي‌توانند به جاي نااميدي انسجام را تجربه كنند. انسجام به معناي احساس كامل بودن و يكپارچگي است و نوعي توانايي يكپارچه كردن احساس "من بودن" با وجود همه نواقص و كاهش توانايي‌هايي كه در سطح توانايي‌هاي جسماني و عقلاني اتفاق مي‌افتد.

براي كسب اطلاعات بيشتر در زمينه نظريه هاي روانشناسي كليك كنيد.

تفاوت نظريه فرويد و اريك اريكسون در چيست؟

اريكسون بيشتر به مسائل اجتماعي تاكيد مي‌كند اما فرويد بر مسائل جنسي و نقش تعيين كننده خانواده در شخصيت تاكيد بيشتري دارد. همچنين اريكسون انسان را موجودي آگاه، فعال و با اراده مي‌داند و ديد خوش بينانه بر انسان دارد اما فرويد نگاهش بدبينانه است و مي‌گويد كه انسان در تعيين سرنوشت خود نقشي ندارد. نكته آخر اينكه اريكسون كل زندگي و از تولد تا مرگ را بررسي كرد و اذعان داشت كه روان آزردگي در هر زماني از زندگي مي‌تواند رخ دهد اما فرويد بيشتر به سال‌هاي اوليه زندگي در ايجاد روان آزردگي‌ها توجه مي‌كند.

براي شناخت بيشتر زيگموند فرويد كليك كيند.

مركز مشاوره حامي هنر زندگي

با توجه به افزايش فشارهاي رواني و استرس هاي روزمره، امروزه بسياري از افراد نياز دارند از خدمات روانشناسي استفاده كنند اما با توجه به به مشكلاتي هم چون كمبود وقت و يا مسائل اقتصادي ممكن است برخي از افراد چشم بر روي اين نياز خود ببندند و از دريافت مشاوره پشيمان شوند. مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي با گردآوري كادري مجرب و متخصص اين امكان را مهيا كرده تا به صورت تلفني با متخصصان تماس بگيريد.

در مشاوره تلفني هزينه كم تري پرداخت مي شود و مسائلي هم چون رفت و آمد و معطلي نيز حذف مي شود. در مشاوره تلفني كيفيت جلسات مشاوره به هيچ عنوان پايين نمي آيد و مي توانيد كل فرايند درمان را به صورت تلفني پيش ببريد. متخصصان حامي هنر زندگي در خدمت شما هستند تا در زمينه حل مسائل و مشكلات ياري تان كنند. براي كسب اطلاعات بيش تر در زمينه مشاوره تلفني كليك كنيد.

سؤالات متداول

-مهم‌ترين دوره رشد رواني-اجتماعي اريكسون كدام مرحله است؟
يكي از ويژگي‌هاي اساسي در مراحل اريكسون تكويني بودن آن‌ها مي باشد. يعني دوره‌ها يكديگر را تكميل مي كنند و در نتيجه نسبت به هم برتري ندارند. عدم توانايي در پشت سرگذاشتن هر دوره مي‌تواند باعث پيشرفت دوره‌هاي بعدي شود. اما با توجه به تأكيد زياد اريكسون بر يافتن هويت مي‌توان گفت كه تاكيد اريكسون بيش از هر مرحله‌اي بر نوجواني است. با اين وجود هويت‌يابي صحيح هم با عبور كردن درست از مراحل قبلي به وجود مي‌آيد.

_اريكسون نسبت به انسان چه نگاهي دارد؟
اريك اريكسون نسبت به انسان نگاهي بسيار خوشبينانه دارد و معتقد است كه انسان با وجود داشتن اراده مي تواند بر هويت و زندگي خود تاثير بگذارد.

منبع: اريك اريكسون

براي دريافت مشاوره در زمينه اريك اريكسون مي توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره 9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.