احساسات و انواع آن

در دسته بندي و تعداد احساسات اصيل منابع متفاوتي وجود دارد. هشت احساس پايه كه محققين هيجان و متخصصين روان شناس بر آنها اتفاق نظر دارند:

عصبانيت، ترس، انزجار، غم، حيرت،شادي، احساس گناه و شرم

اين احساسات ويژگي‌هاي مخصوص به خود را دارند. حالات چهره، تغييرات فيزيولوژيكي و رفتارهاي مرتبط  هر كدام از اين احساسات منحصر به خود احساس است. ساير احساسات بيشتر با ذهن و شناخت همراه هستند و شاخص زيست شناختي خاصي ندارند.

بي حس بودن

وقتي نمي‌دانيم چه احساسي داريم از خودمان دور مي‌شويم و در روابطمان، صميميت را از دست مي‌دهيم. با گذشت زمان ناديده گرفتن احساساتمان را اطرافيانمان در رابطه متوجه مي‌شوند و اين موضوع هميشه دوري به بار مي‌آورد.

وقتي كه احساساتمان را ناديده مي‌گيريم رفتارهاي ناكارآمد را در پيش مي‌گيريم و سازگاريمان با محيط و اطرافيان لطمه خواهد خورد. افرادي كه نمي‌دانند چه احساسي دارند نمي‌دانند چه مي‌خواهند.

شناخت احساسات

با آگاهي از احساسمان مي‌توانيم آنها را ادراك و تجربه كنيم؛ در آنها تامل كنيم، ابرازشان كنيم و به سمت رفتار و ارتباطات سالم‌تر برويم. براي دست يابي به شناخت احساس لازم است تغييرات فيزيولوژيكي كه در بدنمان اتفاق ميافتد را بشناسيم تجربه كنيم. مهم است كه هنگام بروز احساس آنها را سركوب نكنيم و به صورت اصيل هر آنچه در ما مي‌گذرد را تحمل كنيم.

شيوه صحيح شناخت احساسات

براي شناخت احساسات اول بايد بدانيم در برابر چه محركي اين حس بروز پيدا كرد. ناكامي، فقدان و از دست دادن، آزار ديدن و غيره.

علائم و تغييرات بدني مان را براي هركدام از احساسات بشناسيم.

هنگام بروز هيجان به صورت ذهني از نام درست احساس آگاه باشيم. شادي، خشم، ترس و غيره.

هر احساس با رفتار بخصوصي بروز پيدا مي‌كند. تمايل رفتاري هر كدام از احساسات را بشناسيم.

كاركرد و فايده هر كدام از احساسات را بشناسيم.

تشخيص احساسات

در ادامه علائم فيزيولوژي و رواني هر كدام از احساسات آورده شده است تا بتواند در هنگام بروز اين احساسات آن‌ها را بهتر تشخيص دهيد:

احساس غم

هنگاميكه فرد مورد علاقه مان را به هر دليلي از دست مي‌دهيم محرك از دست دادن و ناكامي ست. علائم فيزيولوژيكي بغض، سنگيني قفسه سينه، بدن به حالت استند باي در مي‌آيد. يعني تمايل به صرف انرژي و فعاليت ندارد و انگار نمي‌خواهد روشن باشد. تمايل رفتاريمان احتمالا گريه كردن و منزوي شدن است. كاركرد اين هيجان جذب تجربه فقدان در ساختار زندگي. به عبارتي ديگر اتفاقات دردناك محيط را در طول زمان با ساختار زندگيمان منطبق مي‌كنيم. اينها وجوه مختلف احساس غم است. احساسات ديگر هم وجوه شناختي رفتاري و فيزيولوژيكي مختص به خودش را دارد.

احساس خشم يا همان عصبانيت

محرك اين احساس ناكامي ست. زماني كه خواسته يل برنامه‌هاي ما با بن بست و مانع روبه رو مي‌شود هيجان مربوطه خشم است. در ارتباط با انسان‌هاي ديگر اين احساس را زياد تجربه مي‌كنيم. در اين شرايط معمولا تن صدايمان تغيير مي‌كند، عمود و راست مينشينيم و انرژي زيادي وارد دست هايمان مي‌شود. تمايل رفتاري عصبانيت تلاش براي از بين بردن مانع و ناكاميست. كاركرد و فايده خشم بهبود و شناخت بيشتر در روابط است. احتمالا با هر بار بحث و گفتگوي بالغانه در شرايط هيجان خشم از شرايط خودمان و شرايط مقابل آگاهي بيشتري پيدا مي‌كنيم و اين آگاهي در صورت ادامه داشتم آن رابطه به بهبود بيشتر آن كمك مي‌كند.

احساس نفرت يا انزجار

محرك حس نفرت و انزجار معمولا موقعيتي ست كه در آن مورد آزار و اذيت قرار گرفته ايم يا به هر شكلي به حريم ما تجاوز شده است. تغييرات بدني آن گر گرفتن است و همچنين انرژي از سمت شكم به بالا مي‌آيد. در اين شرايط تمايل رفتاري ما نابودي و تخريب منبع آسيب رسان است و اساسا كاركرد آن هم همين است.اما مهم است كه در رابطه با هيجان موضوعي را بخاطر داشته باشيم كه اين هيجان طبيعت خطرآفريني دارد و در تجربه آن بايد آگاه باشيم.

اساسا از بين بردن و يا آسيب رساندن به منبع آزار رسان موجب از بين رفتن احساس نفرت در فرد نمي‌شود. بايد بتوانيم اين احساس را با تمام تغييرات بدني همراهش، در خودمان تحمل كنيم. يعني در همان حين كه انرژي شديدي از نفرت در درون ماست تغييرات فيزيولوژيكيمان را درك و تجربه كنيم باشيم متوجه حس نفرت باشيم و بدانيم چه تمايل رفتاري داريم. از اين طريق تمام انرژي مربوط به نفرت و انزجار را تجربه مي‌كنيم.

احساس گناه و شرم
منبع محرك احساس گناه آسيب رساندن به ديگران است. اين احساس بسيار قدرتمند است. تغييرات بدني آن سنگين شدن شونه به سمت گردن، گريه به صورت هق هق و بغض داشتن. تمايل رفتاري ما در اين شرايط جبران كردن آزاريست كه به ديگران وارد كرده ايم.

*احساس شرم زماني ايجاد مي‌شود كه رفتار و كار سر زده از ما با بافتي كه در آن رخ داده مرتبط و متناسب با آن نباشد. از علايم فيزيولوژيكي آن داغ شدن صورت و عرق كردن است. تمايل رفتاري اين احساس ميل به پنهان كردن خودمان از آن بافت است. كاركرد اين احساس حفظ سلسه مراتب و چارچوب‌هاي موجود در جامعه است. اين احساس باعث مي‌شود احتمالا در آينده با آن بافت منطبق‌تر شويم.

احساس ترس

احساس ترس از احساساتي ست كه در طول تكامل نوع انسان، به بقاء او كمك كرده است. منبع و محرك احساس ترس موقعيتي ست كه احتمالا جديد يا خاص است و ما احتما مي‌دهيم نسبت به آن در خطر بيافتيم. تغييرات بدني ترس ضربان قلب شديد، تنش عضلاني، يخ كردن و عرق كردن. تمايل رفتاري در اين شرايط جنگيدن با آن موقعيت خطر يا تصميم به گريز و فرار از آن موقعيت است. كاركرد اين احساس به ما كمك مي‌كند شرايط خطر را شناسايي كنيم و راهي براي حفاظت از خود در آن موقعيت پيدا كنيم.

احساس تعجب يا احساس حيرت

حس تعجب در برابر موقعيتي اتفاق ميافتد كه ما انتظار وقوع آن را نداشته ايم. اين موقعيت مي‌تواند طبيعي، لذت بخش، غير لذت بخش، مثبت و منفي باشد. تغييرات بدني ما در برابر اين موقعيت و همچنين تمايلات رفتاري ما بسيار شديد و يا بسيار اندك باشد. ابروها در شرايط تعجب بالا رفته. چشم‌ها نسبت به حالت طبيعي گرد‌تر و بيرون زده‌تر مي‌شود، ايجاد چين و چروك در پيشاني به صورت افقي و فك به پايين افتاده مي‌شود به صورتيكه لب‌ها و دندان‌ها جدا شوند.

تمايل رفتاري ما در برابر موقعيت تعجب آور يا به صورت كلامي يا غير كلامي ابراز مشود. گاهي در برابر موقعيت تعجب آور قادر به بيان هيچ كلامي نيستيم و گاهي ممكن است فرياد بكشيم يا خيلي حرف بزنيم. معمولا در موقعيت تعجب آور فعاليتي را كه پيش از آن مشغول آن بوده ايم رها كرده و روي واقعه تمركز مي‌كنيم. كاركرد احساس تعجب پردازش سريع موقعيت جديد و غير قابل انتظار است و احتمالا برگزيدن بهترين رفتار در برابر موقعيت. گاهي نياز به فرار داريم، گاهي ماندن. اينها مي‌تواند در موقعيت‌هاي شادي آور يا ترس آور انتخاب بيافتد.

احساس شادي

احساس شادي در برابر موقعيتي ايجاد مي‌شود كه در آن رضايت خاطر داريم. تغييرات بدني شادي شامل افزايش جريان خون در بدن به سمت اندام‌هاي انتهايي، مور مور شدن، تنفس سريعتر و غيره است. تمايل رفتاري در هيجان شادي خنديدن يا لبخند زدن، نزديكي به موقعيت شادي بخش است. كاركرد شادي رضايت، صميمت و روابط با ديگران خواهد بود.

براي دريافت مشاوره روانشناسي مي‌توانيد با مشاوران مركز مشاوره روانشناسي حامي هنر زندگي از طريق تلفن ثابت از كل كشور با شماره9099075228 و از تهران با شماره 9092305265 تماس بگيريد.

منبع : احساسات | انواع و نحوه تشخيص احساسات